Lipiany

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości noszące tę nazwę.

Współrzędne: 53°00'11" N 14°58'10" E53.0030556 14.9694444 (Lipiany)

Lipiany


Herb Lipian	Flaga Lipian

Gmina
- rodzaj

Lipiany
miejsko-wiejska

Prawa miejskie

1334

Burmistrz

Krzysztof Boguszewski

Powierzchnia

5,53 km²

Położenie

53° 00'11'' N
14° 58'10'' E

Liczba mieszkańców (2007)
- liczba ludności
- gęstość

4129
746,7 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

74-240

Tablice rejestracyjne

ZPY

Położenie na mapie Polski

Lipiany

TERC10
(TERYT)

4324312034

SIMC10

0979120

Miasta partnerskie

Saint-Genest-d'Ambière

Wietzendorf

Urząd miejski³

pl. Wolności 1
74-240 Lipiany
tel. 91 564-10-49; faks 91 564-13-85

Strona internetowa miasta

Lipiany (pom. Lipëno, niem. Lippehne) to miasto w południowo-zachodniej części woj. zachodniopomorskiego, w powiecie pyrzyckim, położone na Pojezierzu Myśliborskim, pomiędzy jeziorami Wądół i Kościelnym. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Lipiany i dekanatu Lipiany. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. szczecińskiego.

Według danych z czerwca 2007²⁴, miasto miało 4129 mieszkańców.

Przez miasto przechodzi droga krajowa nr 3 (Gorzów Wlkp.→ Szczecin), od której odchodzi droga wojewódzka nr 156 biegnąca w kierunku wschodnim do Barlinka.

[edytuj] Historia

Lipiany położone są na skraju Pojezierza Myśliborskiego w miejscu o naturalnych walorach obronnych, jakie stanowiły wody Jeziora Wądół i Jeziora Kościelnego, otaczając miasto od północy, wschodu i południa.

W IX w. powstał na półwyspie jeziora Wedyjskiego (obecnie Wądół i Kościelne) warowny gród Pomorzan, który wchodził w skład systemu obronnego plemienia Pyrzyczan, stanowiąc ich południową strażnicę. Wokół grodu powstała osada podgrodowa, której mieszkańcy zajmowali się rolnictwem, rybołówstwem, częściowo handlem i rzemiosłem.^[1]

Do XIII wieku tereny te należały do księstwa pomorskiego. 18 sierpnia 1276 biskup kamieński Herman sprzedał ziemię lipiańską za 3000 srebrnych marek margrabiom brandeburskim^[2] Ottonowi, Johannowi i Konradowi, którzy włączyli ją do Nowej Marchii. Po wygaśnięciu dynastii askańskiej (1320 r.) i po długotrwałych sporach o sukcesję w 1337 r. jako lenno biskupa kamieńskiego miasto pozostało ostatecznie przy Brandenburgii. Od 1402 r. do 1454 r. znajdowało się pod panowaniem Zakonu Krzyżackiego. Lipiany zostały spustoszone przez husytów w 1433 r., przez Pomorzan w 1467 r., następnie przez strony walczące podczas wojny trzydziestoletniej.

Prawa miejskie miejscowość uzyskała na początku XIV wieku.

W 1344 roku mieszczanie z Lipian otrzymali przywilej wedle którego mogli być sądzeni tylko w obrębie murów obronnych, a rajcy przed sądem dworskim margrabiego^[3]. Od najdawniejszych czasów Lipiany miały prawo odbywania 4 jarmarków rocznie.

Po 1840 r. wybudowano drogę łączącą Lipiany z Pyrzycami i Myśliborzem, w 1882 r. miasto uzyskało połączenie kolejowe z Kostrzynem, a rok później ze Stargardem Szczecińskim. Pod koniec XIX wieku założono tu kilka fabryk m.in. wikliniarską (w 1890 r.)

W 1945 r. miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną, ponosząc stosunkowo niewielkie straty - zniszczeniu uległo tylko 39 budynków. Wkrótce Lipiany przekazane zostały administracji polskiej. Dotychczasowa ludność miasta uległa wysiedleniu do Niemiec i została zastąpiona polskimi osadnikami.

Od 1991 r. działa Radio Lipiany (obecnie VOX FM Lipiany, a wcześniej Radio Puls Lipiany).

[edytuj] Zabytki

Stare Miasto posiada późnośredniowieczny układ urbanistyczny oparty na eliptycznym kształcie z centralnie umieszczonym placem rynkowym. Cały jego obszar wpisany jest do rejestru zabytków^[4]. Ważniejsze obiekty w jego obrębie:

ratusz zbudowany w 2. połowie XVIII wieku w stylu barokowo-klasycystycznym, usytuowany w zachodniej części rynku jest siedzibą urzędu miejskiego. Przy bocznej ścianie ratusza znajduje się studzienka z płaskorzeźbą przedstawiająca mieszczan pijących słynne lipiańskie piwo.
kościół Wniebowzięcia NMP zbudowany z kwadr granitowych i cegły (XIII w.). W latach 1689-91 odbudowany, a w latach 1746-51 rozbudowany, ponownie odbudowany w latach 1861-62 i w 1915 r. wg projektu Friedricha Stülera
dwie gotyckie bramy z początku XV w. – Pyrzycka i Myśliborska
pozostałości murów obronnych po stronie północno-wschodniej Starego Miasta
gmach szkoły wzniesiony na początku XX w. nawiązujący do stylu barokowo-klasycystycznych rezydencji
budynki mieszkalne (ul. Armii Krajowej 29/31, Kościuszki 43, Szkolna 17, Jedności Narodowej 61, 63)

[edytuj] Pomniki przyrody

Dąb Pokoju (Piwowarów) – pomnik przyrody znajduje się na Placu Wolności, obwód w pierśnicy 430 cm, wysokość 28 m, wiek 190 lat
lipa, tuja - na działce kościelnej
głaz narzutowy (na Półwyspie Leszczynowym jeziora Wądół) - granit różowy, średnioziarnisty, obwód 11,8 m^[5], wys. 1,3 m nad lustro wody, częściowo zakopany, widoczne spękania erozyjne

[edytuj] Gospodarka

W mieście znajduje się remiza Ochotniczej Straży Pożarnej, komisariat policji, urząd pocztowy, dwa banki, piekarnia, wiele zakładów usługowych, lokali gastronomicznych i miejsc noclegowych. Lipiany to ośrodek produkcji armatur, blach, odzieży, części elektrycznych, a także przetwórstwa spożywczego. Wg danych¹ z 2006 roku w mieście było 409 prywatnych podmiotów gospodarczych, z czego 317 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.

[edytuj] Oświata i kultura

W mieście znajdują się dwie placówki oświatowe: Przedszkole Miejskie im. Kubusia Puchatka oraz Zespół Szkół w Lipianach, obejmujący szkołę podstawową, gimnazjum i liceum ogólnokształcące.

Ośrodkami kultury w mieście jest Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna im. Agnieszki Osieckiej, a także Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury.

[edytuj] Sport

W mieście działa Miejski Klub Sportowy Stal Lipiany, który obecnie (2007) gra w V lidze piłki nożnej (grupa szczecińska). Zespół piłkarski rozgrywa mecze na swoim stadionie miejskim przy ulicy Lipowej. Klub powstał w 1949 roku, posiada barwy niebiesko-białe. Wychowankiem klubu jest Andrzej Miązek.

[edytuj] Administracja

Miasto podzielone jest na 3 okręgi wyborcze. Mieszkańcy Lipian wybierają do rady miejskiej 10 radnych (10 z 15). Pozostałych 5 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Lipiany. Organem wykonawczym jest burmistrz, którym obecnie jest Krzysztof Boguszewski. Siedzibą władz jest zabytkowy ratusz przy Placu Wolności.

Burmistrzowie Lipian:

Bożena Iwasiuk (2002 - 2006)
Krzysztof Boguszewski (od 2006)

[edytuj] Demografia

Dane¹ o ludności miasta Lipiany (wg GUS, 31.12.2006):

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	4 129	100	2 121	51,4	2 008	48,6
wiek przedprodukcyjny (0 - 17 lat)	768	18,6	375	9,1	393	9,5
wiek produkcyjny (18 - 65 lat)	2 730	66,1	1 300	31,5	1 430	34,6
wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat)	631	15,3	446	10,8	185	4,5

[edytuj] Przypisy

↑ Promocja Gminy Lipiany: Historia (pl). Witryna gminy Lipiany. [dostęp 29 stycznia 2008].
↑ Pawlak, Sławomir: Lipiany (pl). Architektura Sakralna Pomorza Zachodniego, 2004-06-11. [dostęp 31 stycznia 2008].
↑ Opis miasta (pl). Informator turystyczny odleglosci.pl. [dostęp 29 stycznia 2008].
↑ Stare Miasto wpisane jest do rejestru zabytków nr rej. 43
↑ Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Lipiany na lata 2007–2013