Obrowiec (województwo lubelskie)

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°49'08" N 23°50'03" E50.8188889 23.8341667 (Obrowiec (województwo lubelskie))

Obrowiec
Województwo	lubelskie
Powiat	hrubieszowski
Gmina	Hrubieszów
Sołtys	Jan Wlizło
Położenie	50° 49' 08'' N 23° 50' 03'' E
Wysokość	220 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2006)  • liczba ludności	480
Strefa numeracyjna (do 2005)	84
Kod pocztowy	22-500 Hrubieszów
Tablice rejestracyjne	LHR
Położenie na mapie Polski Obrowiec

Obrowiec – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim, w gminie Hrubieszów. Jest siedzibą sołectwa o tej samej nazwie, jednego z 36 wchodzących w skład gminy. Od południa graniczy z sołectwem Brodzica, od zachodu z gminami Trzeszczany i Werbkowice, od północy z sołectwem Nowosiółki, natomiast od wschodu z gminą miejską Hrubieszów. Najbliższym miastem jest Hrubieszów, położony około 6 km na południowy – wschód od Obrowca. Innymi większymi miastami w pobliżu są Chełm i Zamość położone w odległości około 45 km oraz podobne wielkością do Hrubieszowa Krasnystaw i Tomaszów Lubelski w odległości około 55 km. Od stolicy województwa – Lublina – Obrowiec dzieli około 120 km.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie zamojskim.

Pod względem fizyczno – geograficznym Obrowiec leży na pograniczu trzech mezoregionów: Kotliny Hrubieszowskiej (południowo – wschodnia część), Grzędy Horodelskiej (północna część) i Działów Grabowieckich (zachodnia część). Mezoregiony te (wg Kondrackiego) należy zaliczyć do Wyżyny Wołyńskiej. Wieś położona jest nad rzeką Huczwą oraz jej lewobrzeżnym dopływem Białką, która na terenie wsi uchodzi do Huczwy. Obszar wsi posiada urozmaiconą rzeźbę terenu, ze spadkami terenu przekraczającymi 8%. Z gleb przeważają głównie czarnoziemy, gleby brunatnoziemne i bielicowe.

Spis treści 1 Rada sołecka 2 Pochodzenie nazwy 3 Historia 3.1 I Rzeczpospolita 3.2 Rozbiory 3.3 II Rzeczpospolita 3.4 II wojna światowa 3.5 Czasy współczesne 4 Ludność 5 Źródła utrzymania ludności 6 Infrastruktura 7 Podmioty gospodarcze 8 Ciekawostki 9 Przypisy 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Rada sołecka

• Jan Wlizło – Sołtys Wsi Obrowiec
• Janina Dziewiczkiewicz – Zastępca Sołtysa
• Maria Pająk – Sekretarz
• Marian Makieła – Członek
• Teodor Matuszak – Członek
• Mieczysław Dziewiczkiewicz – Członek

[edytuj] Pochodzenie nazwy

Istnieją trzy teorie wyjaśniające pochodzenie nazwy Obrowiec:

Pierwsza, najbardziej prawdopodobna i przekazywana w tradycji ustnej mieszkańców Obrowca, mówi, że w dawnych czasach wieś nazywała się Bobrowiec, gdyż w rzece Huczwie żyło dużo bobrów. Nie wiadomo jednak kiedy dokładnie zmieniono jej nazwę na Obrowiec.

Druga teoria wywodzi jej nazwę od pierwszego właściciela. Mógł być nim Johannes de Obrowiec, brak jednak dokumentów potwierdzających tą tezę.

Trzecia wersja mówi o osadnictwie Awarów – ludu turkojęzycznego nazywanego przez Słowian Obrami. Po rozbiciu Chanatu Awarskiego przez Franków w 796 roku, pokonani Obrzy rozproszyli się wśród ościennych plemion Słowiańskich. Dlatego jest bardzo możliwe, że pewna grupa mogła osiedlić się nad Huczwą.

[edytuj] Historia

[edytuj] I Rzeczpospolita

O dziejach Obrowca z dalekiej przeszłości dowiadujemy się z badań archeologicznych. Były one prowadzone w okresie międzywojennym oraz w latach 1977-1978 i ograniczały się do odkrycia nielicznych osad oraz eksponatów w postaci fragmentów ceramiki sznurowej, masłomęckiej oraz innych, aż po okres średniowiecza (np. kamiennych siekierek). Nie wyklucza to istnienia w Obrowcu większych skupisk ludności w czasach archeologicznie badanych.

W dawnych czasach wieś położona była w widłach rzeki Huczwy i rzeki Białki oraz otoczona bagnami i lasem. Jedyna droga była przez most na Białce w stronę Hrubieszowa oraz był bród na Huczwie w stronę Brodzicy (która dawniej nazywała się Bohorodyca). Bród ten obecnie wyłożony jest terlinką, a obok niego zrobiono kładkę dla pieszych.

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana w 1400 roku w akcie erekcyjnym parafii łacińskiej w Hrubieszowie jako wieś szlachecka (folwark szlachecki), która miała oddawać plebanowi każdego roku po korcu żyta i 2 korce owsa.^[1] W roku 1448 wieś była wzmiankowana jako „wysługa” zmarłego Mikołaja Kinickiego z Horyszowa.^[2] W 1472 roku Obrowiec jako wieś szlachecka liczył 3 łany użytków. ^[3] W 1489 roku dzierżawcą wsi był Maciej Zamoyski, rotmistrz królewski, żonaty z Beatą z Obrowca, córką Wawrzyńca de Pustotew. ^[4] W XVI-XVII w. Obrowiec był własnością możnego rodu Łaszczów, którzy od nazwy swojej miejscowości przybrali nazwisko Łaszczów-Obrowieckich. W XVI w. wieś była w posiadania Wawrzyńca Łaszcza, natomiast w 1572 roku należała do jego synów: Andrzeja i Ambrożego Łaszczów. Pod koniec XVI wieku wymieniany był Wojciech Łaszcz Kobelski z Obrowca. ^[5] Rejestr z 1531 roku wymienia tu młyn o 1 kole, zaś według rejestru z 1578 roku Andrzej Łaszcz posiadał w Obrowcu 4 łany użytków (czyli 67,2 ha), 8 zagrodników z ziemią, 2 komorników z bydłem oraz 3 ubogich.^[6] Dzieje wsi w XVII wieku nie są znane. W XVIII wieku Obrowiec należał do Kuropatnickich, od których odkupił go Leon Wyżga. ^[7]

[edytuj] Rozbiory

W wyniku I Rozbioru Polski w 1772 roku Obrowiec znalazł się w zaborze austriackim, następnie w granicach Księstwa Warszawskiego, a po jego upadku, w Królestwie Polskim i zaborze rosyjskim. Podczas Powstania Kościuszkowskiego rozegrała się tutaj bitwa nad Huczwą (w browarze był Sztab Powstańczy), w której zginęło wielu powstańców. Od upadku powstania do 1905 roku władze carskie wprowadziły zakaz udzielania chrztów oraz ślubów w Kościołach Rzymskokatolickich .W 1816 roku wieś należały do Grzymały ^[8], a w 1854 roku do Wincentego Grzymały, żonatego z Załuską.^[9]

Spis z 1827 roku notował wieś w powiecie hrubieszowskim i parafii Hrubieszów. Liczyła wówczas 52 domy i 329 mieszkańców. ^[10] W 1845 roku istniała tu karczma, która uzyskała patent na dalsze prowadzenie wyszynku alkoholu. ^[11] Według spisu z 1880 roku było tu 41 domów i 383 morgi gruntów włościańskich. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich podawał następujące dane: Obrowiec, wieś folwarczna nad rzeką Huczwą, powiat hrubieszowski, gmina i parafia Moniatycze, odległe 3 wiorsty od Hrubieszowa. Posiada szkołę początkową ogólną, młyn wodny, browar. Dobra Obrowiec składały się w 1885 roku z folwarku Obrowiec i Wincentówka oraz wsi Obrowiec i liczyły 1336 mórg, w tym 510 mórg ziemi ornej, 315 mórg łąk, 28 mórg pastwisk, 453 morgi lasu i 30 mórg nieużytków i placów. W folwarku były 24 budynki drewniane i 2 murowane, a także las nieurządzony (bez określonej własności wiejskiej czy folwarcznej, pozostający w stanie niezagospodarowanym). Wieś Obrowiec składała się z 41 osad (gospodarstw chłopskich) posiadających 282 morgi gruntów uprawnych. ^[12]

Szkoła początkowa ogólna, tzw. elementarna, powstała po 1863 roku, a więc po powstaniu styczniowym. Wcześniej Obrowiec był w zasięgu terytorialnym szkoły w Brodzicy (działającej przy Towarzystwie Rolniczym Hrubieszowskim). Wykłady prowadzono w języku rosyjskim do 1905 roku, później dozwolony był też język polski, ale z dużymi ograniczeniami. Szkolna edukacja uczniów trwała cztery lata. Nie była ona jednak obowiązkowa, w związku z tym panował we wsi duży analfabetyzm.

W 1891 roku właścicielem wsi był August Łobaczewski ^[13]. Była w tym czasie we wsi karczma prowadzona przez Żyda, a chłopi musieli 4 dni w tygodniu odrabiać pańszczyznę. Za to otrzymywali drewno na opał oraz kartkę, którą mogli wymienić w karczmie na sól lub wódkę. Żyd następnie rozliczał się z dziedzicem. W 1904 roku tamtejsi chłopi posiadali średnio od 2 do 3 morgów ziemi uprawnej (bogatsi posiadali nawet 40 morgów ziemi, np. Sadowski). W okresie I WŚ przez teren Obrowca przechodził front (rosyjskie wojska siedziały w okopach, a austriackie nacierały od południa). W jej wyniku zniszczony został w większości drugi dwór obrowiecki (pierwszy zniszczyli Tatarzy), młyn wodny i większość drewnianej zabudowy wsi. Spaliły ją wycofujące się wojska carskie w 1914 roku. Drugim ocalałym budynkiem był murowany browar (nie produkujący już piwa).

[edytuj] II Rzeczpospolita

Okres międzywojenny, to w Obrowcu czasy dziedziców, Rudnickiego i Kryckiego. Ówczesny majątek składał się z tych samych posiadłości wymienionych w 1885 roku oraz 180 morgów położonych w Mrozowiczach za Bugiem (dziś miasto Nowowołyńsk). Według spisu z 1921 roku wieś liczyła 52 domy i 298 mieszkańców, w tym 42 Ukraińców i 9 Żydów, natomiast folwark 3 domy i 42 mieszkańców, w tym 15 Ukraińców. ^[14] Dziedzic Rudnicki (imienia brak) do majątku sprowadził też nowinki techniczne, a więc kosiarkę, żniwiarkę, młockarnię napędzaną lokomotywą parową. W 1928 r. zaczął sprzedawać część własnej ziemi. Każdy kupujący płacił od razu 50% wartości, a drugie 50% rozkładane były na raty. Jednak nikomu nie udało się spłacić całości, gdyż wybuchła II WŚ. Dziedzic Rudnicki zmarł na początku lat trzydziestych, a jego żona wydzierżawiła dworski majątek Zboińskiemu. Jednocześnie w 1929 roku Kazimiera Krycka posiadała w Obrowcu 459 ha ziemi.^[15]

Posiadłość wróciła znowu w ręce właścicieli już po kilku latach. Objął je wnuk Rudnickiego – Kazimierz Krycki. Podobnie jak jego dziadek, on również lubił towarzystwo chłopów oraz nowalijki techniczne (posiadał pierwszy samochód). Zasługą tego dziedzica jest organizacja w Obrowcu plutonu krakusów, kilkunasto osobowej konnej formacji na wzór wojskowy, złożonej z dworskich i okolicznych chłopów. Niewątpliwy talent organizatorski nie szedł jednak w parze z gospodarnością. Majątek Obrowiec prosperował źle. Aby ratować finansową sytuację sprzedał Krycki swoją posiadłość za Bugiem. Jednak uzyskane pieniądze nie pokryły potrzeb. Kolejno pojawiali się coraz to nowi dzierżawcy, pierwszym z nich był Żyd o nazwisku Sztrum, potem Jaworski i inni. Okresowo majątek wracał do dziedzica lub też stawał się współwłasnością. Na tej ostatniej zasadzie współwłasności z Antonim Radzikiem dwór przetrwał do wybuchu II wojny światowej.

[edytuj] II wojna światowa

Już 14 września Niemcy osiągnęli Obrowiec. Stacjonowali tu przez dwie doby, po czym zaopatrzeni w prowiant, a nawet mapy wyrwane z atlasów szkolnych oraz przewodników, odeszli w kierunku Tomaszowa Lubelskiego. Dwutygodniowy pobyt Armii Czerwonej przyniósł same straty, zarówno w ludziach, jak i materialne. Bardzo biedne wojska Sowiecke (brezentowe buty, parciane pasy, kołeczki zamiast guzików, wozy na drewnianych kołach) wycofały się na linię Bugu, a ich miejsce zajęli ponownie Niemcy. Utworzyli oni w Obrowcu na wiosnę 1940 r. obóz pracy, w którym przebywało około 100 osób, głównie narodowości żydowskiej. Zostali oni ulokowali w dużej stodole u Bronisława Wilka, gdzie mieli prycze i kuchnię. Wszyscy pracowali przy budowie drogi Hrubieszów – Sokal oraz przy regulacji koryta rzeki Białki. Obóz zlikwidowano w 1942 roku. Wprowadzono także tzw. kontyngent (od 1940 r.), polegający on na obowiązkowym dostarczaniu produktów roślinnych (zboże i oleiste) i zwierzęcych. Był on bardzo wysoki, dlatego też nie każdy rolnik mógł się z niego wywiązać (za co nakładano kary).

Aby pozyskać ludność ukraińską, polityka hitlerowska przewidywała m.in. powierzanie im funkcji publicznych. Tak też stało się w Obrowcu, gdzie sołtysem został Ignacy Manaszczuk, jego zastępcą Jan Daciuk, a agronomem Antoni Nazar. Dziedzic Krycki został aresztowany i siedział w więzieniu niemieckim do marca 1944 roku. Po powrocie przebywał u kuzyna w Tuczępach i tam na jesień 1944 r. został zastrzelony i pochowany (zapewne w sprawie podziału majątku dworu podczas Reformy Rolnej). Dwór objął następnie Ukrainiec nazwiskiem Jaworowski (zginął on w Majdanku za przetrzymywanie Żydów). Dwór obrowiecki trafił wtedy pod zarząd niemieckiego administratora – Bitnera, a w 1943 r. majątek przejął kolejny Niemiec o nazwisku Rezner.

Noc z 31 marca na 1 kwietnia 1944 r. była najtragiczniejszą kartą wojenną Obrowca. Niedługo po północy, bojówki UPA wkroczyły do wsi z trzech stron. Bilans strat Obrowca był tragiczny. Z 66 budynków mieszkalnych, ocalało zaledwie 6. Pozostałe zmieniły się w dymiące pogorzeliska. We dworze natomiast spłonęła wielka stodoła, w której znajdowały się dziesiątki bydła i owiec, dostarczone tutaj z innych wcześniej zaatakowanych wsi. Podczas pierwszego napadu zginęło łącznie 43 (lub 36) mieszkańców wsi. W lipcu, 1944 r. podczas bombardowania (co najmniej 20 bomb) wsi przez radziecki samolot, od wybuchu pocisków zginęli ludzie, a jedna z bomb trafiła w szkołę, która spłonęła. Ostatnim akordem okupacyjny wsi była kilkugodzinna bitwa wycofujących się jednostek Wehrmachtu z Rosjanami w nocy z 21 na 22 lipca 1944 roku, zakończona zwycięstwem Sowietów.

[edytuj] Czasy współczesne

W ramach dekretu PKWN przeprowadzono w 1944 r. reformę rolną, nadzorowaną przez Powiatowy Komitet (komisarze – Paweł Maciak i Piotr Ciuch). Rozparcelowano w ten sposób dwór, a ziemię przekazano chłopom. I tak, każdy fornal otrzymał 4 ha ziemi ornej oraz 1 ha łąki, samotni gospodarze otrzymywali po 2,5 ha, a chłopi małorolni uzupełnienie do 5 ha. Na jesień 1944 roku chłopi otrzymali tytuły własności ziemi z dawnych dóbr dworu. Wyznaczono za nią zapłatę na 10 lat w wysokości ceny 20 kwintali żyta za 1 ha w danym roku. Założono także w Obrowcu oddział ORMO. W 1947 roku zbudowano na rzece Białce dwie śluzy i trzy zastawy. Osuszono w ten sposób łąki i rozpoczęła się hodowla bydła, gdyż były duże zapasy siana. Rowy melioracyjne służyły dodatkowo do nawadniania podczas susz. W obecnej chwili śluzy są poniszczone, a rowy zarosły szuwarami. W 1948 roku, aby wznowić naukę, wzniesiono drewniany budynek, tzw. "starej szkoły". Miał spełniać swoje funkcje do czasu wzniesienia nowego obiektu szkolnego.

Wysoki podatek tzw. FOR (Fundusz Ochrony Rolnictwa), obowiązkowe dostawy (zboża, ziemniaków, żywca, mleko, za które płacono pół ceny wolnorynkowej), widmo kolektywizacji, odstraszały od inwestowania w rolnictwo, dlatego też wielu rolników zrezygnowało z części, a nawet całości nabytych w ramach reformy gruntów. Sytuacja uległa zmianie po 1956 r. Wtedy zniesiono FOR i obowiązkowe dostawy. W 1956 roku w Obrowcu założono radio przewodowe, tzw. toczkę. Powstało Kółko Rolnicze, udostępniające traktory i inne maszyny (bo prywatnych jeszcze nie było). W 1970 r. ukończono scalanie gruntów, co ułatwiło w dużym stopniu pracę na roli. W tym samym roku chłopi zaczęli kupować prywatne ciągniki i maszyny.

Na dzień dzisiejszy na terenie wsi znajduje się 151 działek mieszkalnych, z których 111 jest zamieszkanych, a 10 to pustostany. We wsi znajdują się jeszcze 23 domy drewniane, reszta jest już murowana. Wszystkie budynki powstały po drugiej wojnie światowej, gdyż w jej wyniku wieś została całkowicie zniszczona i zmieniła się jej lokalizacja. Przed II wojną światową wieś w całości leżała na południe od rzeki Białki, a obecnie większa jej część leży już na północ od rzeki. Wieś prezentuje typ zabudowy zwarto – kolonijny (wielodrożnica).

[edytuj] Ludność

Według stanu na 31 grudnia 2004 roku:

Ogółem 436 osób (220 kobiet i 216 mężczyzn)

• Do 18 lat – 89 osób (43 kobiety i 46 mężczyzn)
• Od 18 do 65 lat – 271 osób (130 kobiet i 141 mężczyzn)
• Po 65 roku życia – 77 osób (48 kobiet i 29 mężczyzn)^[16]

[edytuj] Źródła utrzymania ludności

Na 436 osób mieszkańców wsi:

• 60% utrzymuje się z rolnictwa
• 30% emeryci i renciści
• 10% ucząca się młodzież^[17]

Obrowiec jest obszarem typowo rolniczym pozbawionym liczących się na rynku pracy zakładów przemysłowych. W najbliższej przyszłości zamierza być miejscowością turystyczną. Jedną z oznak ożywienia gospodarczego jest dający się w ostatnim dziesięcioleciu odnotować rozwój ruchu turystycznego. Walory przyrodnicze tj. lasy, grunty leśne i walory historyczne powodują, że właśnie rozwijanie tej gałęzi gospodarki ma ogromne perspektywy.

Rozwój turystyki powinien spowodować w najbliższych latach rozwój małych i średnich przedsiębiorstw branży usługowej, handlowej: obsługi rolnictwa i przetwórstwa płodów rolnych. Wszystko to winno zmienić strukturę zatrudnienia i głównych źródeł utrzymania mieszkańców na bardziej korzystną i odpowiadającą współczesnym warunkom gospodarowania.

[edytuj] Infrastruktura

Sieć drogowa wsi składa się z dwóch dróg powiatowych (asfaltowych – o numerach 3230 i 3413), 7 gminnych oraz około 30 dróżek polnych . Na terenie wsi brak jest sieci kolejowej.

Całkowita elektryfikacja wsi zakończyła się dopiero w roku 1964. Bieżąca woda (wodociąg) została doprowadzona w 1997 roku, brak jest natomiast w dalszym ciągu sieci kanalizacyjnej. Wieś nie posiada również sieci ciepłowniczej oraz instalacji gazowej.

Pierwszy telefon założono w 1961 roku w szkole podstawowej. Największa część aparatów telefonicznych zakładana była w kwietniu 1991 roku, kiedy to przyłączono 61 abonentów (wcześniej telefon posiadało jedynie 7 odbiorców). W roku 2004 kable telefoniczne doprowadzono do każdego gospodarstwa.

Internet we wsi posiada niewielu właścicieli i działa on na razie wyłącznie na zasadzie łącza modemowego lub radiowego. W najbliższym czasie wraz z remontem świetlicy planowana jest dobudowa klubokawiarni internetowej.

[edytuj] Podmioty gospodarcze

Na terenie wsi znajdują się 2 sklepy spożywcze, szkoła podstawowa, remiza strażacka, dom parafialny (filia kościoła garnizonowego w Hrubieszowie), punkt skupu mleka (niedziałający), zakład tapicerski oraz gospodarstwo wyspecjalizowane w ogrodnictwie (sprzedaż towarowa).

Istnieje również jedno gospodarstwo agroturystyczne, którego specjalnością są konie i kucyki (5 sztuk) do dyspozycji turystów. W domu i na podwórzu) spotykamy wiele starych zabytkowych narzędzi gospodarstwa domowego. Płynąca nieopodal rzeka jest rajem dla wędkarzy i „domem” dla aktywnie żyjących w niej bobrów. Zimą organizowany jest kulig, a w lecie przejażdżki bryczką.^[18]

[edytuj] Ciekawostki

Ta sekcja może zawierać informacje trywialne, plotkarskie i tym samym niepotrzebne w artykule encyklopedycznym. Staraj się integrować ciekawostki z główną treścią artykułu. Po oczyszczeniu tej sekcji możesz usunąć szablon. Potrzebę wpisania ciekawostek możesz omówić w dyskusji artykułu.

• Wśród pól (niedaleko lasu zwanego „Wierzbowata”) stoi kamienna figura Świętego Dominika, będąca jedyną pozostałością po klasztorze, albo filii klasztoru Dominikanów mieszczącego się w Hrubieszowie (z posiadłościami zakonnymi i cmentarzem). Klasztor zniszczyły hordy tatarskie, a zakonnicy zostali wymordowani.
• W Obrowcu urodził się hrabia Ewaryst Andrzej Kuropatnicki – polski geograf i heraldyk okresu oświecenia.
• Za waleczność i poświęcenie w czasie bitwy Insurekcji Kościuszkowskiej dziedzic obrowiecki najpierw pochował, a następnie wymurował pomnik dowódcy powstańców (w parku dworskim). Został on zniszczony dopiero w 1946 roku przez członków PPR.
• W Obrowcu niedaleko Osiedla Lipice pochowanych jest w mogile kilkunastu żołnierzy różnych narodowości, zmarłych od ran w czasie działań I wojny światowej.
• Zagadką przeszłości Obrowca jest do połowy już zasypane wejście do tajemniczych lochów. Kiedy i przez kogo zostały one zbudowane pozostanie już na zawsze tajemnicą. Pewne jest natomiast, że do II WŚ wykorzystywane były przez dwór jako przechowalnia owoców, warzyw i różnego rodzaju przetworów. Obecnie pozostała już tylko jedna duża murowana komnata, a teren wrócił do własności Skarbu Państwa.
• Dwór sezonowo (na okres żniw czy do pielenia buraków) wynajmował wiejską biedotę. Za dzień pielenia można było zarobić 1 złoty, co było równowartością 1 kg cukru lub 0,25 l wódki. Na 1 kg słoniny trzeba było pracować już dwa dni.
• W Obrowcu można zobaczyć jedno z nielicznych w Polsce – stanowisko żołny

Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona Sołectwa Obrowiec

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi