Władysław Jaxa-Rożen

Z Wikipedii

Władysław Rożen (Jaksa-Rożen, Jaxa-Rożen) ps. „Barnaba” - (ur. 29 marca 1875 w Krzyżopolu, pow. olgopolski, gubernia kamieniecko-podolska - zm. 24 czerwca 1931 w Warszawie) - generał brygady WP, inżynier rolnik, uczestnik walk o niepodległość Polski w I wojnie światowej oraz wojnie z Ukraińcami i bolszewikami.

Spis treści 1 Służba w rosyjskiej armii i działalność niepodległościowa 2 Służba w Legionach Polskich 3 Służba w Wojsku Polskim 4 Awanse: 5 Ordery i odznaczenia: 6 Rodzina: 7 Linki zewnętrzne: 8 Źródła:

[edytuj] Służba w rosyjskiej armii i działalność niepodległościowa

W latach 1884-1887 uczęszczał do gimnazjum w Ananijowsku, a w latach 1887-1893 uczył się w Nowgorodzkim Korpusie Kadetów Grafa, generała artylerii Aleksego Arakczejewa (генерал от артиллерии Алексей Андреевич Аракчеев) w Niżnym Nowgorodzie. W latach 1893-1895 był junkrem 3 Aleksandryjskiej Szkoły Wojskowej w Moskwie. W latach 1895-1899 służył w 4 Moździerzowym Pułku Artylerii Polowej. W 1899 został urlopowany i rozpoczął studia w Warszawskim Instytucie Politechnicznym Mikołaja II jako wolny słuchacz. W 1900 zwolniony do rezerwy, przeniósł się do Lwowa gdzie kontynuował studia w Szkole Politechnicznej. W 1901 po ukończeniu trzech semestrów przerwał studia i powrócił do Warszawy. W tym samym roku wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej i rozpoczął pracę konspiracyjną pod pseudonimem „Harczenko”. Pracował w tajnej drukarni i kolportował bibułę partyjną. 19 sierpnia 1904 otrzymał powołanie do 3 Pułku Artylerii Oblężniczej w Kijowie. Nie chcąc uczestniczyć w wojnie z Japonią zdezerterował do Galicji. W 1905 w Krakowie został członkiem Organizacji Bojowej PPS oraz wykładowcą w szkołach bojowych [[1]]. Występował pod pseudonimem „Barnaba”. W następnym roku wstąpił do Frakcji Rewolucyjnej PPS. W 1907 wyjechał do Lwowa gdzie kontynuował studia w Akademii Rolniczej w Dublanach. W 1908 współtworzył Związek Walki Czynnej. Został członkiem Rady Głównej ZWC i Wydziału Związku. W 1910 skończył studia i uzyskał tytuł inżyniera oraz został członkiem Związku Strzeleckiego. 7 sierpnia 1914 objął kierownictwo Związku Strzeleckiego we Lwowie.

[edytuj] Służba w Legionach Polskich

We wrześniu 1914, po zajęciu miasta przez Rosjan udał się do Krakowa i wstąpił do Legionów Polskich. Tam, w koszarach położonych w Przegorzałach objął dowództwo nad organizująca się 4 baterią II dywizjonu artylerii. Na początku października wraz z całym dywizjonem przeniósł się do Borzęcina. 19 października na czele swojej baterii wyruszył na front gdzie dołączył do I Brygady Legionów. Uczestniczył w walkach brygady na Podhalu pod Krzywopłotami (17-18 listopada), Marcinkowicami (6 grudnia) i Pisarzową (7 grudnia). Po tej walce wraz z baterią przeszedł na odpoczynek do Zaskału, a następnie Osieka. Tam pozostawał do maja 1915. W międzyczasie szkolił swój pododdział i przezbroił w nowe armaty. 18-19 maja uczestniczył w bitwie pod Konarami, a 4-8 sierpnia pod Kamionką koło Ożarowa. We wrześniu, w czasie koncentracji Legionów na Wołyniu obejmuje dowództwo II dywizjonu artylerii, w którego skład weszły 4 i 5 baterie. W kwietniu 1916 zachorował i przebywał na leczeniu w Lublinie i Karlsbadzie. Od 20 czerwca do 31 grudnia 1916 dowodził kadrą artylerii w Kozienicach, a od 1 stycznia do 1 czerwca 1917 I dywizjonem artylerii. W lipcu ponownie objął dowództwo II dywizjonu artylerii. Po odmowie złożenia przysięgi został zwolniony z legionów i powrócił do Lwowa gdzie podjął pracę w Galicyjskim Towarzystwie Gospodarczym.

[edytuj] Służba w Wojsku Polskim

Od 1 listopada 1918 uczestniczył w obronie Lwowa, chwilowo pełniąc obowiązki komendanta naczelnego [2], następnie dowodząc załogą Szkoły Konarskiego i kadrą piechoty. 2 grudnia został awansowany do stopnia majora i mianowany dowódcą artylerii Okręgu Wojskowego Przemyśl. Organizował 3 Pułk Artylerii Polowej w Jarosławiu i 11 Pułk Artylerii Polowej w Przemyślu. 22 stycznia 1919 objął dowództwo 3 Pułku Artylerii Polowej. 15 maja był przydzielony do dowódcy X Brygady Artylerii. 10 sierpnia objął dowództwo 4 Pułku Artylerii Polowej. 4 grudnia został zastępcą szefa Kierownictwa Organizacji Żandarmerii. 20 lutego 1920 wyznaczony został na stanowisko zastępcy dowódcy Żandarmerii Wojskowej, a po reorganizacji zastępcy Inspektora Żandarmerii Wojskowej Ministerstwa Spraw Wojskowych. 16 lutego 1921 został dowódcą Żandarmerii Wojskowej MSWojsk. 22 sierpnia 1921 mianowany został szefem Wydziału 2 Żandarmerii Departamentu I Piechoty MSWojsk. 22 czerwca 1922 mianowany komendantem głównym Baonów Celnych [3], a 1 września 1922 po przemianowaniu formacji - komendantem głównym Straży Granicznej. Z tego ostatniego stanowiska odwołany z dniem 30 czerwca 1923 i ponownie wyznaczony na stanowisko szefa Wydziału 2 Żandarmerii Departamentu Piechoty MSWojsk. Od 19 września 1926 do 19 marca 1929 komendant garnizonu i placu Miasta Stołecznego Warszawy. Od 26 marca 1929 do śmierci był komendantem Związku Strzeleckiego. 1 kwietnia 1930 został przeniesiony do dyspozycji ministra spraw wojskowych. Zmarł 24 czerwca 1931. Pochowany w Alei Zasłużonych cmentarza wojskowego na Powązkach (kwatera A15, rząd 5, grób 1).

[edytuj] Awanse:

• podporucznik artylerii 8 sierpnia 1895
• porucznik artylerii 1898

• porucznik artylerii 29 września 1914
• kapitan artylerii 15 maja 1915 (1 lokata na liście starszeństwa oficerów Legionów Polskich z dnia 12.IV.1917)
• major artylerii 2 grudnia 1918
• podpułkownik artylerii V.1919
• pułkownik artylerii 1920
• generał brygady 19 marca 1927

[edytuj] Ordery i odznaczenia:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari 1922
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski 1931
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie
• Krzyż Niepodległości z Mieczami
• Złoty Krzyż Zasługi

[edytuj] Rodzina:

Ojciec, Witold Jaxa-Rożen był sztabskapitanem rosyjskiej armii, zdymisjonowanym i skazanym na karę śmierci za okazywanie pomocy powstańcom styczniowym. Ułaskawiony przez cara Aleksandra II osadzony został w twierdzy w Benderach.

Matka, Maria z Matuszewskich była córką Stanisława Matuszewskiego, członka Rządu Narodowego. Po śmierci Witolda wyszła za Szymona Kossobudzkiego.

Siostra Ludmiła, działaczka PPS, była pierwszą żoną Stanisława Grabskiego.

Żonaty z Wiktorią Kossobudzką (1905), działaczką partyjną. Miał troje dzieci:

• syn, Stanisław Jaxa-Rożen, ur. 16 stycznia 1906, pułkownik saperów, w kampanii wrześniowej 1939 w stopniu kapitana dowódca kompanii przeprawowej Batalionu Saperów Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej.
  • wnuk, Przemysław Marcin, inżynier, instruktor spadochronowy
    • prawnuk, Jędrzej Jaxa-Rożen, asystent w Katedrze Kulturoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego
• córka, Maria ur. 20 sierpnia 1907, działaczka PLAN-u, rozstrzelana 14 VI 1940 r.w Palmirach
• syn, Bohdan ur. 19 lutego 1915, student Wydz. Prawa UW, redaktor i wydawca pisma "Orka na Ugorze", w 1938 roku utonął w Dniestrze.

[edytuj] Linki zewnętrzne:

• Nowgorodzki Korpus Kadetów Grafa Arakczejewa
• Prof. J. Wojtasik, Polskie szkolnictwo wojskowe w dobie porozbiorowej, Biuletyn Akademii Obrony Narodowej
• Andrzej Kerner, Pod jednym skrzydłem, Gość Niedzielny Nr 52 z 26.12.2004 r., wydanie internetowe – informacje o rodzinie generała

[edytuj] Źródła:

• Grabski Stanisław, Pamiętniki, Warszawa 1989 t. I
• Kryska-Karski Tadeusz i Żurakowski Stanisław, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991, s. 83,
• Stawecki Piotr, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa 1994, ISBN 83-11-08262-6, s. 93,
• Erazm Domański, Gen. bryg. Władysław JAXA-ROŻEN, współtwórca Żandarmerii i odrodzonego Wojska Polskiego (1875-1931) – zarys biografii, Warszawa 1995,
• Erazm Domański, Gen. bryg. Władysław JAXA-ROŻEN, w: Wojsko i Wychowanie Nr 4 z 1996 r. ss. 67-69,
• Antoni Nawrocki, Dowódcy – komendanci Żandarmerii Wojskowej Rzeczypospolitej Polski w latach 1921-2005, w: 15 lat Żandarmerii Wojskowej III RP, wydawca Polonia Militaris, 2005, ss. 328-330,