Historia Grecji

Z Wikipedii

Historia Grecji

Dzieje Grecji w starożytności zostały opisane w artykule Starożytna Grecja.

[edytuj] Cesarstwo bizantyjskie

• 1054 - wielka schizma wschodnia
• 1082 - Wenecja uzyskuje prawo wolnego handlu
• 1096 - pierwsza wyprawa krzyżowa
• 1204 - 1261 - Cesarstwo Nicejskie
• 1261 - 1453 - odrodzenie cesarstwa bizantyjskiego

[edytuj] Okres Osmański

• 1540 - 1570 - rządy otomańskie w Grecji
• 1645 - 1669 - wojny wenecko-tureckie
• 1687 - Wenecja odzyskuje Peloponez, ostrzelanie Partenonu
• 1715 - Turcy ponownie zdobywają Peloponez
• 1769 - 1770 wojna turecko-rosyjska

[edytuj] Walka o niepodległość

Grecja w 1900 r.

Zmiany terytorium Grecji od 1832 do 1947, kolor cytrynowy - nabytki Grecji wg traktatu w Sèvres, anulowane traktatem w Lozannie 1923

• 1800 - powstanie Republiki Heptenezu
• 1821 - w marcu na wezwanie arcybiskupa Patras, Germanosa Grecy rozpoczynają powstanie
• 1827 - Bitwa pod Navarino - klęska floty turecko-egipskiej

[edytuj] Grecja niepodległa

• 1830 - 3 lutego konferencja londyńska przyznaje Grecji pełną niepodległość
• 1833 - wstępuje na tron król Otton

1 lutego 1832 historia wyniosła księcia bawarskiego Ottona Wittelsbacha na tron Grecji. Król Ludwik Bawarski, ojciec Ottona, uzyskał zapewnienie, że nowy król Grecji będzie posiadał silną, dominującą pozycję w nowym państwie greckim. Panowanie Ottona I Wittelsbacha trwało do 24 października 1862. W pierwszym okresie swego panowania, w latach 1833-1843 Otton I Wittelsbach rządził w sposób absolutny. Cała władza ustawodawcza i wykonawcza skupiła się w rękach młodego króla. Także władza sądownicza była sprawowana w imieniu króla. Król nie był odpowiedzialny przed Narodem - jak stanowiła grecka konstytucja, lecz jako tyran jedynie przed Bogiem. Podstawowy kierunek polityki zagranicznej zamyka się w ramach idei megali.

W 1839 r. zaczął narastać w Grecji kryzys ekonomiczny i polityczny. Bieda, niezadowolenie społeczne spowodowane epizodem kreteńskim i nielegalna działalność partii politycznych powodowały rosnące niezadowolenie wielkich mocarstw Anglii, Francji i Rosji - gwarantów niepodległości i konstytucji Grecji. Wzmogły one swoje wysiłki aby zmienić tę sytuację. 3 września 1843 komendant stołecznego garnizonu, pułkownik kawalerii Dimitrios Kallergis stanął na czele rebelii. Dowodzony przez niego oddział kawalerii dotarł pod gmach pałacu królewskiego i zażądał przywrócenia konstytucji. Wsparty przez inne oddziały wojskowe i mieszkańców Aten, uzyskał zapewnienie Ottona I Wittelsbacha o przywróceniu praw konstytucyjnych w Grecji. Okres absolutyzmu w Grecji uległ zakończeniu, rozpoczął się zaś okres monarchii konstytucyjnej.

• 1834 - Ateny zostają stolicą Grecji
• 1837 - Powstaje Uniwersytet Ateński
• 1863 - wstępuje na tron Jerzy I Glücksburg
• 1864 - przyłączenie Wysp Jońskich
• 1881 - przyłączenie Tesalii i części Epiru

• 1892 - otwarcie Kanału Korynckiego
• 1896 - pierwsza nowożytne igrzyska olimpijskie w Atenach z inicjatywy Pierra de Coubertina

• 1896 - powstanie na Krecie
• 1897 - wojna grecko-turecka, klęska Grecji, lecz na żądanie mocarstw Kreta otrzymuje autonomię

[edytuj] Wiek XX (do 1945)

• 1912 - zabójstwo Jerzego I Glücksburga

Wilhelm - Jerzy Glücksburg urodził się w Kopenhadze 24 grudnia 1845. 30 marca 1863 w wieku niespełna 18 lat został intronizowany jako król Grecji Jerzy I Glücksburg. Jednym z warunków jakie zobowiązały się wypełnić trzy wielkie mocarstwa był zwrot Wysp Jońskich (w 1864 r. Anglia zwraca Grecji ten archipelag) oraz wypłacenie sumy 25000 funtów rocznego "odszkodowania" w przypadku detronizacji króla. Król Jerzy I Glücksburg okazał się władcą o wiele bardziej elastycznym od swego poprzednika Ottona I Wittelsbacha. Konstytucja z 1864 r. znacznie ograniczyła zakres władzy królewskiej, dając duże uprawnienia wybieranemu w wyborach Parlamentowi. W zamian Grecja zobowiązała się powstrzymywać greckie rewolty na terenach zajmowanych przez wciąż potężną Turcję. Król Jerzy I Glücksburg wkrótce włączył się aktywnie do polityki greckiej, opanował język grecki, wizytował wszystkie, nawet odległe, tereny państwa. Widział ogromną nędzę i zacofanie swego nowego królestwa. W 1867 r. w Pałacu Zimowym w Petersburgu Jerzy I Glücksburg poślubił córkę Wielkiego Księcia Konstantego, piętnastoletnią Olgę. Dziewięć miesięcy później nowa królowa grecka wydała na świat następcę tronu, Konstantyna I Glücksburga. Konstantyn będzie najstarszym z siedmioosobowego potomstwa króla (pięciu chłopców, dwie dziewczynki). Rodzina królewska zamieszkiwała w pałacu Tatoi 15 mil na północ od Aten. Król stał się w przeciągu kilku lat arbitrem i autorytetem w polityce greckiej. W 1878 r. wielkie mocarstwa europejskie na kongresie w Berlinie zadecydowały o zwrocie Grecji Tesalii. Grecja odzyskała ją od Turcji w 1881 r. Lata 1880-1890 stanowił dla Grecji okres rozwoju gospodarczego i społecznego. Budowane były drogi i linie kolejowe, rozkwit przeżywała flota i handel morski. Rozwijało się szkolnictwo i inne funkcje socjalne państwa. W 1897 r., w czasie rewolty antytureckiej na Krecie Grecja wysłała militarne wsparcie powstańcom. Kilka miesięcy później wybuchło powstanie w Macedonii. 17 kwietnia wybuchła wojna grecko-turecka. Siły greckie na Krecie, dowodzone przez drugiego syna króla Jerzego Glücksburga poniosły liczne porażki. Porażki doznała też armia powstańcza w Macedonii dowodzona przez następcę tronu Konstantyna I Glücksburga. Turcja wspierana przez Niemcy zagroziła integralności Grecji. Rosja i Anglia podjęły szeroką akcję dyplomatyczną, która doprowadziła do zakończenia walk i zawarcia rozejmu. Mocarstwa zadecydowały o ustanowieniu niezależnego rządu Krety oraz urzędu Wysokiego Komisarza - sprawowanego przez Greka. Król utracił wiele ze swej popularności i odsunął się od aktywnej polityki.

W 1909 r. grupa młodych oficerów nazywających się Liga Militarną (Wojskową) zorganizowała pokojowy bunt w armii. Bunt ten stanowił protest przeciwko politycznej stagnacji i i trudności ekonomicznych w kraju. Oficerowie prosili o przejęcie roli lidera politycznego przez dynamicznego polityka z Krety Eleftheriosa Wenizelosa. Parlament ulega presji Ligi i wprowadził do konstytucji zmiany wzmacniające pozycję premiera. W 1910 r. Eleftherios Wenizelos stanął na czele rządu greckiego. W przeciągu kilku lat Eleftherios Wenizelos inicjował głębokie reformy w ekonomii, służbach cywilnych i armii. Eleftherios Wenizelos posiadał też pełne poparcie króla Jerzego I Glücksburga. Grecja pod rządami Eleftheriosa Wenizelosa dołączyła do sojuszu Bułgarii, Serbii i Czarnogóry przeciwko Turcji. Skutkiem tych działań były dwie wojny bałkańskie w latach 1912 i 1913. W pierwszej wojnie bałkańskiej w 1912 r. sojusznicy pokonali Turcję, wypierając ją prawie z całego europejskiego terytorium. Konstantyn I Glücksburg został szefem Sztabu Generalnego - głównodowodzącym armii. Zwycięska Grecja uzyskała rozległe terytoria na północy (Epir), wschodzie i zachodzie kraju (m.in. duże miasta Saloniki i Janinę). W wyniku porozumienia pokojowego w Londynie utworzono niepodległą Albanię. W drugiej wojnie bałkańskiej niezadowolone z wyników ww. porozumienia Grecja i Serbia (oba państwa były zainteresowane w uzyskaniu albańskich terytoriów nad wybrzeżem Adriatyku) starły się z inspirowaną przez Austro-Węgry Bułgarią. W późniejszej fazie wojny (od lipca 1913) na Bułgarię uderzyły także Rumunia i Turcja. Zagrożona z trzech stron Bułgaria skapitulowała. Grecja uzyskała od Bułgarii południową część Macedonii z dużym portem Kawala. W tym samym roku Grecja przejmuje całkowitą kontrolę nad Kretą i większością wysp na Morzu Egejskim, które wchodzą w skład państwa greckiego. Na początku 1913 r. król Jerzy I Glücksburg oznajmił, że w 50 rocznicę objęcia tronu, w październiku, abdykuje na rzecz Konstantyna I Glücksburga. 18 marca król udał się w towarzystwie adiutanta na spacer do portu w Salonikach. W drodze powrotnej odwiedził kawiarnię, w której czekał uzbrojony szaleniec. Postrzelony w plecy król zmarł na miejscu a zamachowiec został pochwycony (popełnił samobójstwo w czasie procesu).

• 1913 - wstąpienie na tron Konstantyna I Glücksburga
• 1917 - 7 czerwca Grecja przystępuje do I wojny światowej po stronie Ententy.
• 1919-1922- Wojna grecko-turecka
• 1922 - abdykuje Konstantyn I Glücksburg; na tron wstępuje Jerzy II Glücksburg
• 1924 - proklamacja Republiki
• 1935 - restauracja monarchii, na tronie zasiada ponownie Jerzy II Glücksburg

[edytuj] Okres powojenny

• 1946 - 1947 wojna domowa

Najtragiczniejszy wątek nowoczesnej historii Grecji, najbardziej traumatyczne doświadczenie narodowe - Wojna Domowa - toczyła się w dwóch etapach; grudzień 1944 - styczeń 1945 i późniejszym w latach 1946-1949. Pierwszy etap wojny domowej rozpoczął się tuż po zakończeniu okupacji niemieckiej w listopadzie 1944. W czasie prawie czteroletniej okupacji Ruch Oporu skupiał się wokół dwóch organizacji, współdziałających niekiedy w walce z wrogiem:

• kontrolowanej przez komunistów -

EAM-ELAS (Ethnikón Apeleftherotikón Métopon-Ethnikós Laikós Apeleftherotikós Strátos = Front Wyzwolenia Narodowego - Grecka Armia Narodowowyzwoleńcza) - dowódca gen. S. Serafis

• EDES (Ellínikos Dímokratikos Ethnikón Strátos - Narodowo Demokratyczna Armia Grecji) - dowódca płk. N. Zerwas

Po wyeliminowaniu pomniejszych organizacji wojskowych EAM-ELAS na początku 1944 r. rozpoczęła operację wyzwolenia północnej i środkowej Grecji a w 1945 r. sformowała w górskich rejonach Grecji rząd tymczasowy. EDES pozostawała podporządkowana oficjalnym władzom Grecji: działającemu na wygnaniu (w Londynie) królowi oraz rządowi. Po wycofaniu Niemców w Grecji wylądowały wojska brytyjskie. W Atenach utworzono koalicyjny rząd, który rozpadł się jednak po kilku miesiącach. Powodem było wyjście z niego komunistów nie godzących się na rozbrojenie swego zbrojnego ramienia - ELAS. 3 grudnia 1944 wybuchły walki w Atenach zapoczątkowując pierwszy etap wojny domowej. Wojska Brytyjskie zdołały z wielkim trudem opanować sytuację w kraju. Komuniści musieli pogodzić się z porażką i w lutym 1945 przystąpili do rokowań.

Na mocy porozumienia z 12 lutego 1945 zawartego w Warkizie ELAS została rozwiązana a w kraju przeprowadzono wybory powszechne (marzec 1946). Komuniści i ich sprzymierzeńcy zbojkotowali wybory, które zakończyły się sukcesem sił rojalistycznych (reprezentowanych przez partię Populistyczną). Premierem zostaje lider tej partii Konstandinos Tsaldaris (bratanek Panajotisa Tsaldarisa). 1 września 1946 w wyniku ogólnonarodowego plebiscytu zapada decyzja o restauracji monarchii, 27 września 1946 r. król powraca na tron... Pół roku później w kwietniu 1947 król Jerzy II Glücksburg umiera a jego następcą zostaje syn, Paweł I Glücksburg.

Komuniści przechodzą do podziemia a wojna domowa wybucha ponownie z całą siłą. Powstaje nowa armia komunistyczna (Armia Demokratyczna - dowódca gen. Markos Wafiadis), która w 1948 r. liczyła ponad 35 000 żołnierzy zorganizowanych w 9 dywizjach i mniejszych jednostkach. Armia rządowa została zorganizowana i uzbrojona przez Brytyjczyków. Od 1947 zadania zaopatrywania armii rządowej przejęli Amerykanie działający w myśl doktryny Trumana.

Armia rządowa szybko zaczęła rosnąć w siłę, osiągając stan ponad 200 000 żołnierzy. Pod koniec 1947 komuniści panujący nad północnymi terenami Grecji formują tam ponownie rząd tymczasowy. Silniejsza i lepiej uzbrojona armia rządowa (lotnictwo, artyleria) zaczęła odnosić sukcesy, wypierając komunistyczną partyzantkę w coraz bardziej w górzyste tereny. Po odcięciu dróg zaopatrzenia wiodących z Jugosławii (po "schizmie" Tito) komuniści musieli skapitulować. Wielu z nich udało się na emigrację, wywieziono też wiele małych dzieci. Wielu z emigrantów osiedliło się w Polsce, która w czasie wojny domowej wspierała komunistów greckich. W wyniku bardzo okrutnej wojny zginęło ponad 100 000 żołnierzy i ludności cywilnej. M.in. straty armii rządowej wyniosły 12 777 zabitych (w tym 1032 oficerów), 4527 zaginionych, 27 000 rannych.

• 1947 - monarchia konstytucyjna
• 1967 - przejęcie władzy przez juntę wojskową (junta czarnych pułkowników)
• 1973 - detronizacja Konstantyna II Glücksburga i proklamowanie republiki przez juntę
• 1974 - obalenie junty i przywrócenie monarchii; zniesienie monarchii po referendum
• 1981 - Andreas Papandreu premierem

[edytuj] Literatura

N.G.L. Hammond: Dzieje Grecji, Warszawa 1973;
P. Leveqe: Świat grecki, Warszawa 1973;
B. Bravo, E. Wipszycka: Historia starożytnych Greków, Warszawa, t. 1 1988, t. 3 1992.
D. Lotze: Griechische Geschichte. Von den Anfängen bis zum Hellenismus, München 2000;
Martin R. Thomas., Starożytna Grecja od czasów prehistorycznych do okresu hellenistycznego, Warszawa 1998;
red. M. Jaczynowska: Historia Starożytna, Warszawa 2004;
A. Brzeziński: Grecja, Warszawa 2002.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Bohaterowie Powstania Narodowego 1821 roku
• Artykuł o polityce Grecji w latach 80. i 90.

To jest tylko zalążek artykułu związanego z Grecją. Jeśli potrafisz, rozbuduj go.