Historia Czech

Z Wikipedii

Historia Czech

Spis treści 1 Od czasów najdawniejszych do Wielkich Moraw 2 Od Wielkich Moraw do utworzenia państwa Przemyślidów 3 Państwo Przemyślidów 4 Królestwo Luksemburgów 5 Husytyzm 6 Królestwo Jagiellonów 7 Czechy Habsburgów 8 Czechosłowacja międzywojenna 9 CSRS 10 Czechy współczesne 11 Zobacz też

[edytuj] Od czasów najdawniejszych do Wielkich Moraw

W V-IV wieku przed Chrystusem na obszarze dzisiejszych Czech zamieszkiwali Bojowie (lud celtycki). Od nich pochodzi łacińska nazwa kraju - Bohemia.

Od końca IV wieku p.n.e. na obszarze dzisiejszych Czech osiedlały się głównie ekspandujące na wschód plemiona germańskie. Najpierw na tych ziemiach osiedlili się Markomanowie (plemię zachodniogermańskie). Około 8 roku p.n.e. na ziemiach czeskich i morawskich utworzyli oni silne państwo pod przywództwem Marboda (łac. Maroboduus). Marbod w końcu został pokonany przez Arminiusza (Hermana), wodza germańskich Cherusków i zbiegł do Italii, gdzie zmarł około 41 roku n.e.

Od I-II do IV wieku tereny Czech znajdowały się pod silnymi wpływami Imperium Rzymskiego. W latach 166-180 Markomanowie zostali pokonani przez Rzymian. Archeolodzy odkryli przeszło 500 osiedli z tamtego czasu na terenie Bawarii.

W V wieku ze wschodu przybyli Słowianie, którzy stopniowo wypierali Germanów. Pod koniec VI wieku plemionom słowiańskim narzucił zwierzchność Chanat Awarski. W 623 pod wodzą kupca frankijskiego Samona wybuchło powstanie słowiańskie przeciwko Awarom, zakończone sukcesem. Plemiona słowiańskie skonfederowały się w jedno państwo pod wodzą Samona, a jego centralną część stanowiły Morawy. Po śmierci Samona w 658, prawdopodobnie w wyniku walk wewnętrznych, państwo to rozpadło się. Odtąd Słowianie nie utworzyli ponadplemiennego państwa aż do wieku IX. Pod koniec VIII wieku Czechy znajdowały się w orbicie wpływów Państwa Franków, będącego w rozkwicie za panowania Karolingów, a szczególnie ich najwybitniejszego władcy - Karola Wielkiego.

[edytuj] Od Wielkich Moraw do utworzenia państwa Przemyślidów

Około roku 820 powstało silne księstwo Wielkich Moraw, które obejmowało obszar Moraw, później także Czech właściwych, Słowacji i Panonii (tereny nad Balatonem). Państwem tym rządziła lokalna dynastia. Pierwszym znanym z imienia władcą był Mojmir I. W latach 833-836 Mojmir przyłączył Księstwo Nitrzańskie. Stopniowo wyzwalał on Morawy spod wpływów władców wschodniofrankijskich. W tym samym czasie w Nitrze panował książę Pribina, który około 833 przyjął chrzest, a około 847 otrzymał w lenno tereny Panonii od Ludwika Niemieckiego. W 874 w granicach państwa znalazło się również Księstwo Błatneńskie. Wcześniej, bo w 863 książę wielkomorawski Rościsław zwrócił się do cesarza bizantyjskiego z prośbą o przysłanie misjonarzy. Władca ten nie chciał przyjmować chrztu od Franków, gdyż mogli oni to wykorzystać do podporządkowania politycznego Wielkich Moraw. Z Bizancjum przybyło 2 braci - (mnichów), - Cyryl i Metody, którzy rozpoczęli chrystianizację kraju. Cyryl przetłumaczył Biblię na staro-cerkiewno-słowiański, tworząc w ten sposób głagolicę. Około 869 Cyryl zmarł, a w tym samym roku papież utworzył nową prowincję kościelną dla Wielkich Moraw. Od imienia Cyryla, w kręgu jego uczniów w ciągu IX i X wieku powstaje udoskonalony alfabet słowiański oparty na majuskule - Cyrylica, w niektórych krajach używana po dzisiejsze czasy. Arcybiskupem Moraw został Metody, który mimo trudności prowadził dalszą owocną chrystianizację. Po raz pierwszy wprowadził on słowiański język do liturgii. Biskupstwo było ulokowane w Nitrze. Nowy władca Świętopełk był mniej przychylny Metodemu, jednak to on całkowicie uniezależnił księstwo wielkomorawskie od wpływów niemieckich. Około 880 podporządkował sobie Czechy, Panonię i prawdopodobnie państwo Wiślan, które według niektórych źródeł przyjęło chrzest już około roku 866. Ponadto kler bawarski, uważając Morawy za swoją strefę wpływów oskarżył Metodego o herezję. W tych okolicznościach jego działalność zanikła, jednakże 20 lat jego pracy wystarczyło, ze mieszkańcy Wielkich Moraw oswoili się z nową religią. Metody zmarł w 885 roku w opinii męczennika za wiarę. W czasach współczesnych wysiłki Cyryla i Metodego zostały docenione przez papieża Jana Pawła II - zostali ogłoszeni świętymi i głównymi patronami Europy. W 907 Wielkie Morawy dotknął niszczący najazd Madziarów (plemię węgierskie, które od 895 również tworzyło zręby własnej państwowości, na południe od Moraw). Osłabione państwo, rozdarte wewnętrznymi walkami wkrótce rozpadło się. Na gruzach Wielkich Moraw około roku 895 powstało pierwsze państwo czeskie, rządzone przez dynastię Przemyślidów.

[edytuj] Państwo Przemyślidów

W 925 nowy władca Czech Wacław I przyjął chrześcijaństwo z rąk wschodnich Franków. Pogańskie elity słusznie przewidziały odsunięcie ich od władzy i wzrost wpływów frankońskich w Czechach. Na ich czele stanął brat Wacława - Bolesław. W 935 Bolesław dokonał przewrotu, w wyniku którego Wacław zginął, a on sam został w ten sposób władcą. Zmienił politykę państwa: zostały rozluźnione więzi z Frankami, zahamował także działalność misjonarzy frankońskich. Władza Bolesława sięgnęła Słowacji, Śląska, Czech, Moraw i Małopolski.

W 965 Bolesław wydał swoją córkę Dobrawę za księcia Polan Mieszka I, pieczętując sojusz. Zabity Wacław został uznany za męczennika i wyniesiony na ołtarze, natomiast Bolesław zyskał przydomek "Srogi". W 950 król niemiecki Otto I najechał na Czechy i zmusił Bolesława do złożenia hołdu lennego. W 962 król Otto I koronował się na cesarza rzymskiego, proklamując odbudowę cesarstwa na Zachodzie. Tym sposobem Czechy zostały włączone do Cesarstwa i od tej pory ich losy toczyły się ściśle z niemieckimi. W 972 Bolesław I Srogi, zwany też Okrutnym umarł i na tron wstąpił jego syn Bolesław II Pobożny. W 973 w stolicy Czech, Pradze powstało biskupstwo. Był to kolejny element uzależniający Czechy od Niemiec, ponieważ biskup praski był podległy arcybiskupowi niemieckiej Moguncji.

W 990 Czechy prowadziły wojnę z sąsiednią Polską, w wyniku której utraciły Śląsk i być może Małopolskę. W 995 potężny ród Wrszowców wymordował inny, opozycyjny wobec Przemyślidów ród Sławnikowiców. Bolesław Pobożny umarł w 999, na tron wstąpił zaś jego syn Bolesław III Rudy. Rozpętał terror, jego bracia, w obawie przed zgładzeniem uciekli do Niemiec. W 1003 wyczerpany wewnętrznie kraj uległ najazdowi polskiego księcia Bolesława Chrobrego, który opanował całe państwo czeskie i ogłosił się księciem Czech. Łupieżcza polityka nowego władcy zraziła do niego Czechów. Takiego stanu rzeczy nie mógł zaakceptować król niemiecki Henryk II. W 1004 wojska niemieckie i powstanie czeskie w Pradze obaliły Bolesława.

Nowym władcą został uległy cesarzowi brat Bolesława Rudego - Jaromir. Jego władza ograniczała się tylko do Czech właściwych, gdyż Moraw i Słowacji nie udało się odzyskać. W 1005 i 1007 wojska czeskie wspomagały wyprawy Henryka przeciwko Polsce. W 1012 Jaromir został obalony i wygnany z kraju. Na tron wstąpił jego młodszy brat - Oldrzych. Przez cały czas jego panowania narastał konflikt pomiędzy nim a rodem Wrszowców. W 1025 umarł król Polski - Bolesław Chrobry i nadarzyła się okazja odzyskania utraconych terenów. W 1031 nastąpiła wielka inwazja niemiecko-czesko-duńsko-ruska na Polskę. Czechy odzyskały Morawy, jednakże Słowację przyłączyły Węgry. W 1033 wybuchła wojna domowa pomiędzy stronnikami Jaromira i Oldrzycha. Na rok na tron wstąpił Jaromir, jednakże niebawem zginął w zamachu. Oldrzych umarł w 1034.

Księciem został jego syn Brzetysław I. W 1038 Czesi wykorzystali bezkrólewie panujące w Polsce i zorganizowali potężny najazd. Brzetysław zniszczył stolice biskupie w Poznaniu i Kruszwicy, oraz stolicę państwa i metropolii - Gniezno. Zrabował święte relikwie, wywiózł ogromne łupy, a w drodze powrotnej przyłączył do Czech Śląsk. Cesarz niemiecki Henryk III nie mógł pozwolić na zbytnie wzmocnienie Czech, gdyż mogły się one zbytnio uniezależnić od Niemiec. W 1040 cesarz zaatakował Czechy, jednakże poniósł klęskę. W 1050 z kolei Czechy poniosły jednak klęskę i musiały zwrócić Polsce ¾ Śląska i większość zrabowanych łupów. Ponadto Czechy dotknęła klęska głodu.

W 1061 na tron wstąpił Wratysław II. W 1063 udało mu się utworzyć drugie na terenie Czech biskupstwo ze stolicą w Ołomuńcu. Wratysław zaangażował się w wojnę domową w Niemczech, a gdy król niemiecki Henryk IV uzyskał przewagę nad rywalami, w dowód wdzięczności zezwolił na królewską koronację Wratysława, która nastąpiła w roku 1075. Za jego rządów Polska wznowiła płacenie trybutu Czechom ze Śląska. Wiek XII to spadek znaczenia Czech, kolonizacja niemiecka, walki wewnętrzne w Czechach pomiędzy kilkunastoma książętami.

Kres walk nastąpił za panowania Przemysła Ottokara I. Władca ten uzyskał od cesarza bullę, która zagwarantowała dziedziczność władzy w Czechach. Był to więc krok w stronę uniezależnienia się Czech od Niemiec. Przez cały wiek XIII Czechy umacniały swoją potęgę międzynarodową, zawarły traktaty wojskowe z Zakonem Krzyżackim, zaczęły uzyskiwać wpływy na Śląsku, stały się najsilniejszym niemieckim państwem. W 1254 umarł ostatni król niemiecki z dynastii Hohenstaufów. Nastał okres wielkiego bezkrólewia.

Nowy władca Czech - Przemysł Ottokar II opanował księstwa Austrii, Styrii i Karyntii. Za jego panowania podporządkowana została również część Śląska. Przemysł Ottokar próbował zdobyć koronę niemiecką, jednakże królem niemieckim został wybrany Rudolf Habsburg. W 1278 doszło do bitwy pod Suchymi Krutami pomiędzy wojskami czesko-śląskimi a niemieckimi, w której zginął czeski król, a Czechy straciły Austrię, Styrię i Karyntię.

Następny król Wacław II opanował cały Śląsk i Polskę, koronując się w 1300 na jej króla. Wacław II zmarł w 1305. Czesi stracili władzę nad Polską, część kraju ze stolicą (Krakowem) opanował książę kujawski Władysław. Wacław III (syn zmarłego króla) zorganizował wyprawę na Polskę, jednakże został zamordowany w 1306. Na nim wygasła męska linia rodu Przemyślidów.

[edytuj] Królestwo Luksemburgów

Po walkach wewnętrznych w Czechach król niemiecki, władca zwierzchni Czech, Henryk VII Luksemburski oddał Czechy w lenno swojemu synowi Janowi. Następnie Jan poślubił siostrę Wacława III i zdobył historyczne prawo do władania zarówno Czechami, jak i Polską. Jan I był królem, który wykorzystywał Czechy do umocnienia swojej dynastii. Często przeciwko niemu wybuchały bunty, jednakże zawsze udawało mu się opanować sytuację w kraju. Pomimo iż książę Władysław koronował się królem Polski, Jan I cały czas podkreślał swoje prawa do korony polskiej. Zawarł sojusz z Krzyżakami przeciwko Polsce, jednakże w 1343 podpisano w Kaliszu traktat pokojowy z Polską, w którym Czech zrzekł się roszczeń do korony polskiej. W 1346 Jan I zginął w bitwie pod Crecy, walcząc po stronie Francuzów, a przeciwko Anglikom. Ogromną zasługą Jana I było utworzenie arcybiskupstwa w Pradze w 1344 roku. W ten sposób Czechy uzyskały niezależność kościelną od Niemiec.

W 1346 królem czeskim został syn Jana I - Karol. W tym samym roku został obrany antykrólem niemieckim wobec Ludwika IV Bawarskiego (z dynastii Wittelsbachów). Ludwik Wittelsbach zmarł w 1347 i wtedy Karol stał się niepodzielnym królem Niemiec. W 1348 król założył pierwszy w Europie Środkowej uniwersytet (w Pradze). Za jego rządów stolicą cesarstwa została Praga, która za jego czasów znacznie się rozbudowała. W 1355 Karol koronował się na cesarza rzymskiego. Za jego panowania toczyły się spory o podległość biskupstwa wrocławskiego. Chociaż Wrocław znajdował się w granicach państwa Karola, papież pozostawił biskupstwo pod władzą arcybiskupów gnieźnieńskich. W 1355 władca wydał Złotą Bullę, która sankcjonowała ustrój Niemiec. Wyboru cesarza od tej pory dokonywali arcybiskupi: Moguncji, Trewiru i Kolonii oraz król Czech, palatyn reński, margrabia brandenburski i książę saski.

Karol brał udział w zjeździe monarchów w 1364 w Krakowie, na którym król Kazimierz III Wielki (ostatni z Piastów na polskim tronie) potwierdził prawa Andegawenów do tronu polskiego. Karol IV umarł w roku 1378. Po śmierci ojca, władzę w kraju objął Wacław IV. Tak jak i jego poprzednik został królem niemieckim. W czasie rządów tego króla społeczeństwo antagonizowały herezje, oraz konflikt o władzę papieską.

[edytuj] Husytyzm

Po śmierci Wacława IV w roku 1419, władzę postanowił przejąć brat króla, Zygmunt. W tym czasie ogromne wpływy w społeczeństwie czeskim zdobył Jan Hus, który głosił potrzebę odnowy moralnej kościoła. Papież uznał Husa za heretyka. W 1415, podczas obrad soboru w Konstancji, Zygmunt podstępnie zaprosił Husa do miasta, rzekomo w celu załagodzenia sporu, ponadto poręczył jego nietykalność. Jednakże, gdy Hus przybył do Konstancji został pojmany, osądzony, i spalony na stosie. Czesi oburzeni zdradą króla, podjudzani przez stronnictwa husyckie przeciwko Zygmuntowi, gdyż widziały one szansę na zdobycie władzy nad krajem, wzniecili krwawą rebelię. Przez 20 lat wojny husyckie pustoszyły kraj. Zygmunt wziął górę, w 1436, gdy na jego stronę przeszło silne ugrupowanie utrakwistów. Zygmunt umarł w 1437, był ostatnim czeskim władcą z dynastii Luksemburgów.

[edytuj] Królestwo Jagiellonów

W roku 1458 królem został Jerzy z Podiebradów, król nie pochodzący z żadnej dynastii, panował do roku 1471. Po jego śmierci na tron czeski wybrany został Władysław II Jagiellończyk, najstarszy syn króla polskiego Kazimierza. Czechy zostały zaatakowane przez węgierskiego władcę Macieja, który opanował Morawy, Śląsk i Łużyce. Prowincje te znalazły się ponownie pod panowaniem czeskim po śmierci króla Węgier w 1490. Władysław pragnął objąć rządy nad Węgrami, wywołało to konflikt z młodszym bratem - Janem, ostatecznie wygrał Władysław, Jan został dwa lata później królem Polski, po śmierci Kazimierza.

W 1515 Jagiellonowie zawarli układ wiedeński z Habsburgami, dotyczył on dziedziczenia tronu przez austriackich władców w przypadku wygaśnięcia Jagiellonów czesko-węgierskich. W 1516 na tronie zasiadł syn zmarłego Władysława - Ludwik Jagiellończyk. W 1526 zginął on w wojnie z Turcją, pod Mohaczem.

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Czechy Habsburgów

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Czechosłowacja międzywojenna

Czechosłowacja powstała 28 października 1918. W skład Czechosłowacji weszły ziemie byłego Cesarstwa Austriackiego: Czechy, Morawy, Śląsk Opawski, Królestwa Węgier: Słowacja ("Górne Węgry") i Ruś Zakarpacka oraz Cesarstwa Niemieckiego: Śląsk Hulczyński. Granice państwa zostały ustalone traktatami: wersalskim z 1919, w St. Germain z 1919 oraz w Trianon z 1920. W okresie międzywojennym należała do najbardziej rozwiniętych gospodarczo i technologicznie państw Europy, chociaż zaznaczały się radykalne różnice w poziomie cywilizacyjnym obu jej części składowych. Politycznie była krajem stabilnym, do końca swego istnienia jako jedyne państwo w Europie Środkowej pozostała demokratyczna.

30 września 1938 układ monachijski przyznał Niemcom Kraj Sudetów. W następnym miesiącu Polska zajęła Zaolzie. W listopadzie Węgrzy zajęli południową Słowację i Ruś Zakarpacką z Użhorodem i Mukaczewem. Resztę Rusi zagarnęli w marcu 1939, uzyskując w ten sposób wspólną granicę z Polską. 15 marca 1939 hitlerowcy utworzyli z Czech Protektorat Czech i Moraw, a 14 marca parlament słowacki ogłosił w Bratysławie akt niepodległości i utworzenie Republiki Słowackiej. Emigracyjny rząd działał przez cały okres wojny w Londynie.

[edytuj] CSRS

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Czechy współczesne

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Zobacz też

• Władcy Czech
• Prezydenci Czech