Tour de France

Z Wikipedii

Tour de France (pol. Wyścig Dookoła Francji) - znany też, jako: Le Grand Boucle (pol. Wielka Pętla) lub Le Tour (pol. Wyścig) – wieloetapowy, trzytygodniowy szosowy wyścig kolarski, organizowany cyklicznie na terenie Francji - a nierzadko również krajów ościennych - najczęściej w lipcu (czasami na przełomie czerwca i lipca).

Tour de France przeprowadzany jest corocznie od 1903 - za wyjątkiem dwóch przerw, mających miejsce w latach 1915-1918 (działania militarne I wojny światowej) i 1940-1946 (działania militarne II wojny światowej). Całkowita długość trasy wyścigu liczy obecnie ponad 3 000 kilometrów, choć w przeszłości bardzo często przekraczała ona 4 000 km, a między 1911 i 1931 - nawet 5 000 km.

Wraz z Giro d'Italia oraz Vueltą a España tworzy najściślejszą elitę światowego kolarstwa. Jego ogromny prestiż wiąże się przede wszystkim z długą historią (najstarszy wśród wszystkich obecnie rozgrywanych wyścigów kolarskich na świecie, z którego swój początek brały pozostałe toury), wielką tradycją (zawsze startowali w nim wszyscy najlepsi kolarze danego okresu), skalą trudności (niezwykle trudne technicznie etapy w Alpach i Pirenejach), a przede wszystkim niesłychaną siłą medialną (np. w 2005 jego przebieg relacjonowało 78 kanałów telewizyjnych w 180 państwach świata). Dlatego występ w nim stanowi marzenie każdego zawodnika uprawiającego tę dyscyplinę sportu, często ważniejszą niż Igrzyska Olimpijskie, czy Mistrzostwa Świata (przykład Lance Armstrong). Tour de France to także impreza z największą pulą nagród - w 2007 łączna ich wysokość wynosiła 3 200 000 euro (z czego 450 000 euro dla zwycięzcy). Od 2005 należy do elitarnego cyklu ProTour.

Spis treści 1 Historia 1.1 Początki Tour de France 1.2 Dyrektorzy wyścigu 1.3 Doping 1.4 Zmarli 2 Pierwsze trójki 3 Koszulki 4 Zwycięzcy klasyfikacji pobocznych 5 Etapy 5.1 Płaskie 5.2 Górskie 5.3 Za granicą 6 Terminologia 7 Przeciętny uczestnik 8 Rekordy 9 Starty Polaków 10 Zobacz też 11 Przypisy 12 Link zewnętrzny

[edytuj] Historia

[edytuj] Początki Tour de France

Pierwszy wyścig odbył się w 1903 z inicjatywy Henri Desgrange - założyciela gazety L'Auto (protoplasty obecnego dziennika sportowego L'Équipe). Został on stworzony, by konkurować z dwoma innymi: Paris-Brest et retour (sponsorowanego przez Le Petit Journal) oraz Bordeaux-Paris (sponsorowanego przez Le Vélo). Z inicjatywą jego organizacji wystąpił 20 listopada 1902 w paryskiej kawiarni "Café de Madrid" jeden z redaktorów - Géorges Lefèvre. Po raz pierwszy o chęci przeprowadzenia wyścigu oficjalnie napisano 19 stycznia 1903. Promocja Tour de France natychmiast okazała się sukcesem dla gazety. Jej nakład wzrósł z 25 000 w 1902 do 65 000 pod koniec 1903. W 1908 dziennik czytało ćwierć miliona ludzi, zaś w trakcie TdF'1923 L'Auto codziennie kupowało 500 000 czytelników. Rekord padł w 1933, gdy nakład gazety Desgrangego wyniósł 854 000 egzemplarzy.

Historyczny premierowy wyścig rozpoczął się 5 lipca 1903 w Montgeron (przedmieścia Paryża) przed kawiarnią "Reveil Matin". Składał się z 6 etapów, łączących największe francuskie aglomeracje: Paryż, Lyon, Marsylię, Tuluzę, Bordeaux i Nantes. Zwyciężył faworyt - Francuz Maurice Garin, ze średnią ponad 25 km/h. Nagrodą za historyczne zwycięstwo było 3 000 franków. Drugi Lucien Pothier stracił do Garina prawie 2 godziny i 50 minut.

Wyścig coraz prędzej się rozwijał. W 1905 postanowiono skrócić nieco etapy, wynoszące wcześniej ponad 400 km. Zamiast tego, wyścig został jednak wydłużony do jedenastu etapów, których liczbę sukcesywnie zwiększano również w kolejnych latach. W ostatniej edycji przedwojennej (w 1914), kolarze mieli do pokonania 15 etapów - w sumie 5 414 km. Pierwszy TdF lat międzywojennych był jednocześnie najdłuższym w historii - zwycięzca wyścigu (Firmin Lambot) musiał pokonać aż 5 560 km.

[edytuj] Dyrektorzy wyścigu

• 1903 - 1939 - Henri Desgrange
• 1947 - 1961 - Jacques Goddet
• 1962 - 1987 - Jacques Goddet i Felix Lévitan
• 1988 - Jacques Goddet i Xavier Louy
• 1989 - 2005 - Jean-Marie Leblanc
• 2006 - ? - Christian Prudhomme

[edytuj] Doping

We wczesnych latach Tour de France kolarze jako dopingu używali między innymi alkoholu i eteru, aby znieczulić się na ciągły ból w trakcie długiej jazdy. W późniejszych latach doping w TdF przybierał coraz bardziej skomplikowane i trudniejsze do wykrycia formy. Do walki z dopingiem zaangażowało się nie tylko UCI i organizatorzy Touru, ale także lokalne władze, policja i sądy.

Dnia 13 lipca 1967 Brytyjczyk Tom Simpson zmarł w trakcie wspinaczki na Mont Ventoux wskutek zawału serca spowodowanego nadużyciem amfetaminy. Dodatkowo, wpływ na jego śmierć mógł mieć ówczesny zakaz pobierania na trasie więcej niż czterech bidonów, czyli ok. dwóch litrów wody. Słowa, które powiedział przed śmiercią są znane do dziś "wsadźcie mnie na rower".

Tour de France 1998 był prawdopodobnie najbardziej skandalicznym w historii. Skandal wybuchł 8 lipca 1998, gdy francuska policja aresztowała Willy'ego Voeta, jednego z lekarzy drużyny Festina. Oskarżono go o posiadanie dużej ilości nielegalnych recept na narkotyki, erytropoetynę (EPO), hormon wzrostu, testosteron i amfetaminę.

Jego prawnikiem był Thibault de Montbrial, zaś za jego wspólnika uznano Richarda Virenqua. Ujawnił potem wiele powszechnych praktyk ze świata kolarstwa. które opisał w książce Massacre a la Chaîne. Po procesie sądowym w 2000, stało się oczywiste, że kierownictwo teamu Festina celowo organizowało doping w swoich szeregach. Jedną z ważniejszych decyzji było zatrudnienie doktora Erica Rijkaerta, który miał nadzorować procesy dopingowe w ekipie. Powszechnie wówczas stwierdzono, że doping jest niestety dość popularny, ale rzadko wykrywalny wśród kolarzy.

Dwa tygodnie po aresztowaniu Willy'ego Voeta, 23 lipca 1998, francuska policja przeprowadziła niezapowiedziane kontrole w pokojach hotelowych i autobusach zespołów i kolarzy. Środki dopingujące znaleziono w samochodach holenderskiej ekipy TVM. Następne wyścigi były zagrożone. Zaraz po tym jak wiadomość o akcji policji rozeszła się wśród zawodników w trakcie siedemnastego etapu rajdu, zorganizowali oni siedzący protest i odmówili kontynuowania rajdu. Po negocjacjach prowadzonych przez Jean-Marie Leblanc, dyrektora Tour de France, policja zgodziła się ograniczyć najcięższe praktyki, dzięki czemu zawodnicy zgodzili się kontynuować rajd. Wielu zawodników i drużyn zostało wykluczonych i jedynie 111 zawodników ukończyło etap, jadąc bez numerów startowych i w zupełnym spokoju.

W 2000 stało się jasne, że kierownictwo i lekarze drużyny Festina byli odpowiedzialni za doping wśród swoich zawodników. Richard Virenque, czołowy zawodnik Festiny w końcu przyznał się na procesie, po tym jak został wyśmiany za utrzymywanie procesie powiedział, że jeśli był pod wpływem narkotyków, to nie był tego do końca świadomy ("à l'insu de mon plein gré").

Tuż przed Tourem 2003 Hiszpan Jesus Manzano udzielił jednej z hiszpańskich gazet wywiadu, w którym powiedział, że kierownictwo jego drużyny, Kelme zmuszało go do zażywania niedozwolonych substancji w trakcie Vuelta a Espana 2002. Wyjawił także techniczne szczegóły, w jaki sposób kolarze unikali wykrycia dopingu. Jego "nagrodą" był zakaz startu w Tourze 2004.

Dowodów na istnienie dopingu nie brakowało, jednak w 2004 pojawiły się nowe wiarygodniejsze metody jego wykrywania. W styczniu, Philippe Gaumont zawodnik z drużyny Cofidis powiedział prowadzącym dochodzenie oraz prasie, że sterydy, hormony wzrostu, EPO i amfetamina były epizodem w drużynie.

W tym samym roku Mistrz Świata w Jeździe Indywidualnej na Czas, David Millar został zdyskwalifikowany, gdyż był podejrzanym w sprawie wykrytej przez francuską policję, dotyczącej znalezienia narkotyków i środków dopingujących w siedzibie Cofidisu. Millar przyznał się do stosowania dopingu. Jego kara została skrócona za to, że pomógł w wykryciu sposobów, którymi kolarze unikają wykrywania dopingu.

Kontrowersje związane z dopingiem nie ominęły również siedmiokrotnego mistrza Lanca Armstronga, jednak nigdy nie było przeciw niemu dowodów. Częściowo podejrzenia rzucił na Armstronga jego kolega z włoskiej drużyny, lekarz Michele Ferrari, który przyznał się do zapisywania dopingu atletom. Pojawiły się również zarzuty mówiące, że Armstrong nie jest w stanie tak jeździć bez dopingu.

Pod koniec sierpnia 2005, miesiąc po tym jak Lance Armstrong odniósł po raz siódmy zwycięstwo, francuska gazeta sportowa L'Equipe twierdziła, że ma niepodważalne dowody na stosowanie przez Armstronga dopingu (EPO) w 1999 ^Armstrong. Twierdzenia opierały się na testach starych próbek moczu przeprowadzonych przez Francuskie Laboratorium Narodowe Wykrywające Doping (fr. LNDD) dla celów naukowych. Armstrong zaprzeczył jakoby stosował EPO a kierownictwo wyścigów nie pociągnęło go do odpowiedzialności z powodu braku pewności co do pochodzenia badanej próbki, braku jej duplikatu oraz stosowanych metod badawczych do tak starej próbki. W tym samym roku Armstrong poddany został testowi na obecność hormonu glucocorticosteroid, którego wynik był pozytywny. Armstrong tłumaczył to zewnętrznym stosowaniem maści zawierającej kortyzon na bolące "siodełko" i przedstawił receptę na tę maść. Zawartość wykrytej substancji znacznie przekraczała zawartość stosowaną w maściach.

Najbardziej niepokojącym środkiem dopingującym ostatnich lat jest erytropoetyna (EPO), hormon stymulujące czerwone krwinki. Jest ona łatwo podawalna i praktycznie niewykrywalna po zaledwie kilku dniach choć jej efekty pozostają przez kilka tygodni. EPO jest prawdopodobnie najpopularniejsza i najbardziej uniwersalna wśród zawodników Tour de France a władze zawodów wielokrotnie były krytykowane za brak bardziej zdecydowanych działań. Naukowcy odkryli, że obecnie stosowane metody wykrywania dopingu mogą powodować zafałszowanie wyników.

Obserwatorzy zauważyli, że średnia prędkość z jaką pokonywany jest Tour de France nadal wzrasta, podczas gdy unowocześnienia i ulepszenia w treningu i rowerach mają marginalne znaczenia. Twierdzą, że prędkość rośnie przede wszystkim dzięki narkotykom, które nie są możliwe do wykrycia obecnie stosowanymi testami antydopingowymi.

[edytuj] Zmarli

• 1995 (18 lipca, etap 15): Włoch Fabio Casartelli upadł na zjeździe z Col de Portet d'Aspet przy prędkości 88 km/h. Casartelli, który nie miał założonego kasku, zmarł w drodze do szpitala.
• 1967 (13 lipca, etap 13): Anglik Tom Simpson zmarł wskutek zawału serca na podjeździe pod Mont Ventoux. W jego krwi znaleziono amfetaminę i alkohol. Jego śmierć wymogła na organizatorach decyzję o rozpoczęciu kontroli antydopingowych.
• 1935: Hiszpan Francisco Cepeda w trakcie zjazdu z Col du Galibier spadł z roweru uderzając głowa o kamień. Po trzech dniach zmarł w szpitalu.
• 1910: Francuz Adolphe Helière utonął w morzu w trakcie dnia odpoczynku.

[edytuj] Pierwsze trójki

lp.	rok	km	zwycięzca	kraj	2. miejsce	kraj	3. miejsce	kraj	raport
94	2007	3.570	Alberto Contador	Hiszpania	Cadel Evans	Australia	Levi Leipheimer	Stany Zjednoczone	TdF 2007
93	2006	3.656	Oscar Pereiro	Hiszpania	Andreas Klöden	Niemcy	Carlos Sastre	Hiszpania	TdF 2006
92	2005	3.607	Lance Armstrong	Stany Zjednoczone	Ivan Basso	Włochy	Jan Ullrich	Niemcy	TdF 2005
91	2004	3.391	Lance Armstrong	Stany Zjednoczone	Andreas Klöden	Niemcy	Ivan Basso	Włochy	TdF 2004
90	2003	3.350	Lance Armstrong	Stany Zjednoczone	Jan Ullrich	Niemcy	Aleksander Winokurow	Kazachstan	TdF 2003
89	2002	3.276	Lance Armstrong	Stany Zjednoczone	Joseba Beloki	Hiszpania	Raimondas Rumsas	Litwa	TdF 2002
88	2001	3.453	Lance Armstrong	Stany Zjednoczone	Jan Ullrich	Niemcy	Joseba Beloki	Hiszpania	TdF 2001
87	2000	3.662	Lance Armstrong	Stany Zjednoczone	Jan Ullrich	Niemcy	Joseba Beloki	Hiszpania	TdF 2000
86	1999	3.870	Lance Armstrong	Stany Zjednoczone	Alex Zülle	Szwajcaria	Fernando Escartin	Hiszpania	TdF 1999
85	1998	3.850	Marco Pantani	Włochy	Jan Ullrich	Niemcy	Bobby Julich	Stany Zjednoczone	TdF 1998
84	1997	3.950	Jan Ullrich	Niemcy	Richard Virenque	Francja	Marco Pantani	Włochy	TdF 1997
83	1996	3.907	Bjarne Riis [1]	Dania	Jan Ullrich	Niemcy	Richard Virenque	Francja	TdF 1996
82	1995	3.653	Miguel Induráin	Hiszpania	Alex Zülle	Szwajcaria	Bjarne Riis	Dania	TdF 1995
81	1994	3.978	Miguel Induráin	Hiszpania	Piotr Ugriumow	Łotwa	Marco Pantani	Włochy	TdF 1994
80	1993	3.714	Miguel Induráin	Hiszpania	Tony Rominger	Szwajcaria	Zenon Jaskuła	Polska	TdF 1993
79	1992	3.983	Miguel Induráin	Hiszpania	Claudio Chiappucci	Włochy	Gianni Bugno	Włochy	TdF 1992
78	1991	3.914	Miguel Induráin	Hiszpania	Gianni Bugno	Włochy	Claudio Chiappucci	Włochy	TdF 1991
77	1990	3.504	Greg LeMond	Stany Zjednoczone	Claudio Chiappucci	Włochy	Erik Breukink	Holandia	TdF 1990
76	1989	3.285	Greg LeMond	Stany Zjednoczone	Laurent Fignon	Francja	Pedro Delgado	Hiszpania	TdF 1989
75	1988	3.286	Pedro Delgado	Hiszpania	Steven Rooks	Holandia	Fabio Parra	Kolumbia	TdF 1988
74	1987	4.231	Stephen Roche	Irlandia	Pedro Delgado	Hiszpania	Jean-François Bernard	Francja	TdF 1987
73	1986	4.094	Greg LeMond	Stany Zjednoczone	Bernard Hinault	Francja	Urs Zimmermann	Szwajcaria	TdF 1986
72	1985	4.109	Bernard Hinault	Francja	Greg LeMond	Stany Zjednoczone	Stephen Roche	Irlandia	TdF 1985
71	1984	4.021	Laurent Fignon	Francja	Bernard Hinault	Francja	Greg LeMond	Stany Zjednoczone	TdF 1984
70	1983	3.809	Laurent Fignon	Francja	Angel Arroyo	Hiszpania	Peter Winnen	Holandia	TdF 1983
69	1982	3.507	Bernard Hinault	Francja	Joop Zoetemelk	Holandia	Johan Van der Velde	Holandia	TdF 1982
68	1981	3.753	Bernard Hinault	Francja	Lucien Van Impe	Belgia	Robert Alban	Francja	TdF 1981
67	1980	3.842	Joop Zoetemelk	Holandia	Hennie Kuiper	Holandia	Raymond Martin	Francja	TdF 1980
66	1979	3.765	Bernard Hinault	Francja	Joop Zoetemelk	Holandia	Joaquim Agostinho	Portugalia	TdF 1979
65	1978	3.908	Bernard Hinault	Francja	Joop Zoetemelk	Holandia	Joaquim Agostinho	Portugalia	TdF 1978
64	1977	4.096	Bernard Thévenet	Francja	Hennie Kuiper	Holandia	Lucien Van Impe	Belgia	TdF 1977
63	1976	4.017	Lucien Van Impe	Belgia	Joop Zoetemelk	Holandia	Raymond Poulidor	Francja	TdF 1976
62	1975	4.000	Bernard Thévenet	Francja	Eddy Merckx	Belgia	Lucien Van Impe	Belgia	TdF 1975
61	1974	4.098	Eddy Merckx	Belgia	Raymond Poulidor	Francja	Vicente Lopez-Carril	Hiszpania	TdF 1974
60	1973	4.090	Luis Ocaña	Hiszpania	Bernard Thévenet	Francja	José Manuel Fuente	Hiszpania	TdF 1973
59	1972	3.846	Eddy Merckx	Belgia	Felice Gimondi	Włochy	Raymond Poulidor	Francja	TdF 1972
58	1971	3.608	Eddy Merckx	Belgia	Joop Zoetemelk	Holandia	Lucien Van Impe	Belgia	TdF 1971
57	1970	4.254	Eddy Merckx	Belgia	Joop Zoetemelk	Holandia	Gosta Pettersson	Szwecja	TdF 1970
56	1969	4.117	Eddy Merckx	Belgia	Roger Pingeon	Francja	Raymond Poulidor	Francja	TdF 1969
55	1968	4.492	Jan Janssen	Holandia	Herman Van Springel	Belgia	Ferdinand Bracke	Belgia	TdF 1968
54	1967	4.758	Roger Pingeon	Francja	Julio Jimenez	Hiszpania	Franco Balmamion	Włochy
53	1966	4.322	Lucien Aimar	Francja	Jan Janssen	Holandia	Raymond Poulidor	Francja
52	1965	4.177	Felice Gimondi	Włochy	Raymond Poulidor	Francja	Gianni Motta	Włochy
51	1964	4.504	Jacques Anquetil	Francja	Raymond Poulidor	Francja	Federico Bahamontes	Hiszpania
50	1963	4.137	Jacques Anquetil	Francja	Federico Bahamontes	Hiszpania	José Perez-Frances	Hiszpania
49	1962	4.274	Jacques Anquetil	Francja	Josef Planckaert	Belgia	Raymond Poulidor	Francja
48	1961	4.397	Jacques Anquetil	Francja	Guido Carlesi	Włochy	Charly Gaul	Luksemburg
47	1960	4.173	Gastone Nencini	Włochy	Graziano Battistini	Włochy	Jan Adriaensens	Belgia
46	1959	4.391	Federico Bahamontes	Hiszpania	Henry Anglade	Francja	Jacques Anquetil	Francja
45	1958	4.319	Charly Gaul	Luksemburg	Vito Favero	Włochy	Raphaël Geminiani	Francja
44	1957	4.665	Jacques Anquetil	Francja	Marcel Janssens	Belgia	Adolf Christian	Austria
43	1956	4.498	Roger Walkowiak	Francja	Gilbert Bauvin	Francja	Jan Adriaensens	Belgia
42	1955	4.495	Louison Bobet	Francja	Jean Brankart	Belgia	Charly Gaul	Luksemburg
41	1954	4.656	Louison Bobet	Francja	Ferdi Kübler	Szwajcaria	Fritz Schär	Szwajcaria
40	1953	4.476	Louison Bobet	Francja	Jean Mallejac	Francja	Giancarlo Astrua	Włochy
39	1952	4.898	Fausto Coppi	Włochy	Stan Ockers	Belgia	Bernardo Ruiz	Hiszpania
38	1951	4.690	Hugo Koblet	Szwajcaria	Raphaël Geminiani	Francja	Lucien Lazarides	Francja
37	1950	4.773	Ferdi Kübler	Szwajcaria	Stan Ockers	Belgia	Louison Bobet	Francja
36	1949	4.808	Fausto Coppi	Włochy	Gino Bartali	Włochy	Jacques Marinelli	Francja
35	1948	4.922	Gino Bartali	Włochy	Brik Schotte	Belgia	Guy Lapebie	Francja
34	1947	4.640	Jean Robic	Francja	Edouard Fachleitner	Francja	Pierre Brambilla	Włochy
**	***	***	***	***	***	***	***	***	***
33	1939	4.224	Sylvère Maes	Belgia	René Vietto	Francja	Lucien Vlaemynck	Belgia
32	1938	4.687	Gino Bartali	Włochy	Félicien Vervaecke	Belgia	Victor Cosson	Francja
31	1937	4.415	Roger Lapébie	Francja	Mario Vicini	Włochy	Leo Amberg	Szwajcaria
30	1936	4.418	Sylvère Maes	Belgia	Antonin Magne	Francja	Félicien Vervaecke	Belgia
29	1935	4.338	Romain Maes	Belgia	Ambrogio Morelli	Włochy	Félicien Vervaecke	Belgia
28	1934	4.470	Antonin Magne	Francja	Giuseppe Martano	Włochy	Roger Lapébie	Francja
27	1933	4.395	Georges Speicher	Francja	Learco Guerra	Włochy	Giuseppe Martano	Włochy
26	1932	4.479	André Leducq	Francja	Kurt Stoepel	Niemcy	Francesco Camusso	Włochy
25	1931	5.091	Antonin Magne	Francja	Jef Demuysere	Belgia	Antonio Pesenti	Włochy
24	1930	4.822	André Leducq	Francja	Learco Guerra	Włochy	Antonin Magne	Francja
23	1929	5.257	Maurice Dewaele	Belgia	Giuseppe Pancera	Włochy	Jef Demuysere	Belgia
22	1928	5.476	Nicolas Frantz	Luksemburg	André Leducq	Francja	Maurice Dewaele	Belgia
21	1927	5.340	Nicolas Frantz	Luksemburg	Maurice Dewaele	Belgia	Lucien Vervaecke	Belgia
20	1926	5.745	Lucien Buysse	Belgia	Nicolas Frantz	Luksemburg	Bartolomeo Aimo	Włochy
19	1925	5.440	Ottavio Bottecchia	Włochy	Lucien Buysse	Belgia	Bartolomeo Aimo	Włochy
18	1924	5.425	Ottavio Bottecchia	Włochy	Nicolas Frantz	Luksemburg	Lucien Buysse	Belgia
17	1923	5.386	Henri Pélissier	Francja	Ottavio Bottecchia	Włochy	Romain Bellenger	Francja
16	1922	5.375	Firmin Lambot	Belgia	Jean Alavoine	Francja	Félix Seller	Belgia
15	1921	5.485	Léon Scieur	Belgia	Hector Heusghem	Belgia	Honoré Barthelemy	Francja
14	1920	5.503	Philippe Thys	Belgia	Hector Heusghem	Belgia	Firmin Lambot	Belgia
13	1919	5.560	Firmin Lambot	Belgia	Jean Alavoine	Francja	Eugene Christophe	Francja
**	***	***	***	***	***	***	***	***	***
12	1914	5.380	Philippe Thys	Belgia	Henri Pélissier	Francja	Jean Alavoine	Francja
11	1913	5.287	Philippe Thys	Belgia	Gustave Garrigou	Francja	Marcel Buysse	Belgia
10	1912	5.289	Odile Defraye	Belgia	Eugene Christophe	Francja	Gustave Garrigou	Francja
09	1911	5.343	Gustave Garrigou	Francja	Paul Duboc	Francja	Emile Georget	Francja
08	1910	4.734	Octave Lapize	Francja	François Faber	Luksemburg	Gustave Garrigou	Francja
07	1909	4.497	François Faber	Luksemburg	Gustave Garrigou	Francja	Jean Alavoine	Francja
06	1908	4.488	Lucien Petit-Breton	Francja	François Faber	Luksemburg	Georges Passerieu	Francja
05	1907	4.488	Lucien Petit-Breton	Francja	Gustave Garrigou	Francja	Emile Georget	Francja
04	1906	4.545	René Pottier	Francja	Georges Passerieu	Francja	Louis Trousselier	Francja
03	1905	2.994	Louis Trousselier	Francja	Hyppolite Aucouturier	Francja	Jean-Baptiste Dortignacq	Francja
02	1904	2.428	Henri Cornet	Francja	Jean-Baptiste Dortignacq	Francja	Alois Catteau	Belgia
01	1903	2.428	Maurice Garin	Francja	Lucien Pothier	Francja	Fernand Augereau	Francja

[edytuj] Koszulki

Podczas wyścigu prowadzone są różne klasyfikacje zawodników, najlepszy kolarz w danej kategorii otrzymuje koszulkę jej lidera, w której kontynuuje wyścig na następnym etapie. Te koszulki to:

Żółta koszulka (Le maillot jaune), zakładana przez lidera klasyfikacji generalnej, jest najcenniejsza. Jest przyznawana w oparciu o zsumowane czasy zawodnika ze wszystkich etapów. Zawodnik z najmniejszym czasem jest liderem. Desgrange utworzył ją w 1919, gdyż chciał, aby lider wyróżniał się w peletonie. Wybrano żółty kolor koszulki, gdyż strony jego gazety L'Auto były właśnie żółte. Do klasyfikacji są także przyznawane tzw. bonusowe sekundy, odejmowane od czasu trzech najlepszych zawodników na metach etapów, bądź na premiach lotnych, na trasie etapów. W 2005, za podium etapów odejmowano kolejno: 20, 12 i 8 sekund, zaś za trzy czołowe miejsca na premiach lotnych: 6, 4 i 2 sekundy.

Zielona koszulka (Le maillot vert) to koszulka sprinterów. Jedzie w niej lider klasyfikacji punktowej. Na końcu każdego etapu przyznawane są punkty za dojechanie na metę na czołowych pozycjach. W zależności od etapu, ich zwycięzcy otrzymują różną ilość punktów. I tak na przykład - zwycięzca etapu płaskiego - 35 punktów, pagórkowatego - 25 punktów, górskiego - 20 punktów, a jazdy na czas - 15 punktów. Punkty są przyznawane także za wcześniej wspomniane lotne premie - podobnie jak sekundy - 6 punktów dla zwycięzcy, 4 dla drugiego i 2 punkty dla trzeciego zawodnika. Pierwszym zwycięzcą klasyfikacji punktowej był, w 1953 roku, Szwajcar, Fritz Schaer. Najczęściej zaś z zielonym trykotem do domu wracał Niemiec, Erik Zabel - sześć zwycięstw z rzędu (1996 - 2001)

W białej koszulce w czerwone grochy (Le maillot à pois rouges lub Polka dot jersey), jedzie najlepszy kolarz w klasyfikacji górskiej (tzw. góral). Podczas etapów górskich na trasie znajdują się premie górskie, skategoryzowane od kategorii pierwszej (trudne podjazdy) do czwartej (najłatwiejsze). Jest także piąta, specjalna kategoria, z najtrudniejszymi podjazdami wyścigu (tzw. hors category - HC). Dla porównania - zwycięzca premii górskiej czwartej kategorii otrzymuje 3 punkty, zaś zwycięzca premii hors category - 20 punktów. W roku 2006 wprowadzono nowy punkt do regulaminu: ostatnia górska premia kategori pierwszej lub hc jest punktowana podwójnie.

Klasyfikacja została dodana do wyścigu w 1933. Sama koszulka jest noszona przez kolarzy od 1975 roku. Rekordzistą zwycięstw w niej jest Francuz Richard Virenque, który wygrywał siedmiokrotnie (1994 - 1997, 1999, 2003 - 2004). Po sześć zwycięstw mają na swoim koncie Hiszpan Federico Bahamontes i Belg Lucien Van Impe.

Biała koszulka (Le maillot blanc) jest własnością najlepszego młodzieżowca (kolarza do lat 25), na podstawie czasów z klasyfikacji generalnej. Wprowadzono ją w 1978. Najwięcej razy (3 z rzędu) zdobywał ją Jan Ullrich.

Istnieją także dwie mniej prestiżowe klasyfikacje, bez własnych koszulek. Pierwsza z nich to klasyfikacja aktywnych. Po każdym etapie komisja sędziowska wybiera kolarza, który na jego trasie był najaktywniejszy. W nagrodę kolarz na następny etap wyrusza z czerwonym numerem startowym. W historii prowadzono także klasyfikację generalną na najaktywniejszego, lecz od 2004 roku najaktywniejszy kolarz całego Touru nie jest wyłaniany. Druga z klasyfikacji to klasyfikacja drużynowa, ustalana na podstawie sumy czasów trzech najlepszych zawodników z każdego zespołu.

Na koniec każdego etapu liderzy danej kategorii są oficjalnie dekorowani poszczególnymi koszulkami.

[edytuj] Zwycięzcy klasyfikacji pobocznych

lp.	rok	Klasyfikacja punktowa	Klasyfikacja górska	Klasyfikacja młodzieżowa	Klasyfikacja drużynowa
94	2007	Tom Boonen  Belgia	Juan Mauricio Soler Hernandez  Kolumbia	Alberto Contador  Hiszpania	Discovery Channel  Stany Zjednoczone
93	2006	Robbie McEwen  Australia	Michael Rasmussen  Dania	Damiano Cunego  Włochy	T-Mobile Team  Niemcy
92	2005	Thor Hushovd  Norwegia	Michael Rasmussen  Dania	Jarosław Popowicz  Ukraina	Discovery Channel  Stany Zjednoczone
91	2004	Robbie McEwen  Australia	Richard Virenque  Francja	Władimir Karpiec  Rosja	T-Mobile Team  Niemcy
90	2003	Baden Cooke  Australia	Richard Virenque  Francja	Denis Mienszow  Rosja	Team CSC  Dania
89	2002	Robbie McEwen  Australia	Laurent Jalabert  Francja	Ivan Basso  Włochy	ONCE - Eroski  Hiszpania
88	2001	Erik Zabel  Niemcy	Laurent Jalabert  Francja	Oscar Sevilla  Hiszpania	Kelme  Hiszpania
87	2000	Erik Zabel  Niemcy	Santiago Botero  Kolumbia	Francisco Mancebo  Hiszpania	Kelme  Hiszpania
86	1999	Erik Zabel  Niemcy	Richard Virenque  Francja	Benoit Salmon  Francja	Banesto  Hiszpania
85	1998	Erik Zabel  Niemcy	Christophe Rinero  Francja	Jan Ullrich  Niemcy	Cofidis  Francja
84	1997	Erik Zabel  Niemcy	Richard Virenque  Francja	Jan Ullrich  Niemcy	Telekom  Niemcy
83	1996	Erik Zabel[2]  Niemcy	Richard Virenque  Francja	Jan Ullrich  Niemcy	Festina  Hiszpania
82	1995	Laurent Jalabert  Francja	Richard Virenque  Francja	Marco Pantani  Włochy	ONCE  Hiszpania
81	1994	Dżamolidin Abdużaparow  Uzbekistan	Richard Virenque  Francja	Marco Pantani  Włochy	Festina  Hiszpania
80	1993	Dżamolidin Abdużaparow  Uzbekistan	Tony Rominger  Szwajcaria	Antonio Martin  Hiszpania	Carrera  Włochy
79	1992	Laurent Jalabert  Francja	Claudio Chiappucci  Włochy	Eddy Bouwmans  Holandia	Carrera  Włochy
78	1991	Dżamolidin Abdużaparow  Uzbekistan	Claudio Chiappucci  Włochy	Alvaro Mejia  Kolumbia	Banesto  Hiszpania
77	1990	Olaf Ludwig  Niemcy	Thierry Claveryolat  Francja	Gilles Delion  Francja	Z  Francja
76	1989	Sean Kelly  Irlandia	Gert-Jan Theunisse  Holandia	Fabrice Philipot  Francja	PDM  Holandia
75	1988	Eddy Planckaert  Belgia	Steven Rooks  Holandia	Erik Breukink  Holandia	PDM  Holandia
74	1987	Jean-Paul Van Poppel  Holandia	Luis Herrera  Kolumbia	Raul Alcala  Meksyk	Systeme U  Francja
73	1986	Eric Vanderaerden  Belgia	Bernard Hinault  Francja	Andrew Hampsten  Stany Zjednoczone	La Vie Claire  Francja
72	1985	Sean Kelly  Irlandia	Luis Herrera  Kolumbia	Fabio Parra  Kolumbia	La Vie Claire  Francja
71	1984	Frank Hoste  Belgia	Robert Millar  Wielka Brytania	Greg LeMond  Stany Zjednoczone	Renault  Francja
70	1983	Sean Kelly  Irlandia	Lucien Van Impe  Belgia	Laurent Fignon  Francja	TI - Raleigh  Holandia
69	1982	Sean Kelly  Irlandia	Bernard Vallet  Francja	Phil Anderson  Australia	Coop-Mercier  Francja
68	1981	Freddy Maertens  Belgia	Lucien Van Impe  Belgia	Peter Winnen  Holandia	Peugeot  Francja
67	1980	Rudy Pevenage  Belgia	Raymond Martin  Francja	Johan Van de Velde  Holandia	Miko-Mercier  Francja
66	1979	Bernard Hinault  Francja	Giovanni Battaglin  Włochy	Jean-René Bernaudeau  Francja	Renault  Francja
65	1978	Freddy Maertens  Belgia	Mariano Martinez  Francja	Henk Lubberding  Holandia	Miko-Mercier  Francja
64	1977	Jacques Esclassan  Francja	Lucien Van Impe  Belgia		TI - Raleigh  Holandia
63	1976	Freddy Maertens  Belgia	Giancarlo Bellini  Włochy		KAS  Hiszpania
62	1975	Rik Van Linden  Belgia	Lucien Van Impe  Belgia		GAN-Mercier  Francja
61	1974	Patrick Sercu  Belgia	Domingo Perurena  Hiszpania		KAS  Hiszpania
60	1973	Herman Van Springel  Belgia	Pedro Torres  Hiszpania		BIC  Francja
59	1972	Eddy Merckx  Belgia	Lucien Van Impe  Belgia		GAN-Mercier  Francja
58	1971	Eddy Merckx  Belgia	Lucien Van Impe  Belgia		BIC  Francja
57	1970	Walter Godefroot  Belgia	Eddy Merckx  Belgia		Salvarani  Włochy
56	1969	Eddy Merckx  Belgia	Eddy Merckx  Belgia		Faema  Belgia
55	1968	Franco Bitossi  Włochy	Aurelio Gonzalez  Hiszpania		Hiszpania
54	1967	Jan Janssen  Holandia	Julio Jimenez  Hiszpania		Francja
53	1966	Willy Planckaert  Belgia	Julio Jimenez  Hiszpania		KAS Hiszpania
52	1965	Jan Janssen  Holandia	Julio Jimenez  Hiszpania		KAS  Hiszpania
51	1964	Jan Janssen  Holandia	Federico Bahamontes  Hiszpania		Pelforth-Sauvage  Holandia
50	1963	Rik Van Looy  Belgia	Federico Bahamontes  Hiszpania		Saint Raphael-Geminiani  Francja
49	1962	Rudi Altig  Niemcy	Federico Bahamontes  Hiszpania		Heylett - Saint Raphael  Francja
48	1961	André Darrigade  Francja	Imerio Massignan  Włochy		Francja
47	1960	Jean Graczyk  Francja	Imerio Massignan  Włochy		Francja
46	1959	André Darrigade  Francja	Federico Bahamontes  Hiszpania		Belgia
45	1958	Jean Graczyk  Francja	Federico Bahamontes  Hiszpania		Belgia
44	1957	Jean Forestier  Francja	Gastone Nencini  Włochy		Francja
43	1956	Stan Ockers  Belgia	Charly Gaul  Luksemburg		Belgia
42	1955	Stan Ockers  Belgia	Charly Gaul  Luksemburg		Francja
41	1954		Federico Bahamontes  Hiszpania		Szwajcaria
40	1953	Fritz Schaer  Szwajcaria	Jesus Lorono  Hiszpania		Holandia
39	1952		Fausto Coppi  Włochy		Włochy
38	1951		Raphäel Geminiani  Francja		Francja
37	1950		Louison Bobet  Francja		Belgia
36	1949		Fausto Coppi  Włochy		Włochy
35	1948		Gino Bartali  Włochy		Belgia
34	1947		Pierre Brambilla  Włochy		Włochy
**	***		*****		***
33	1939		Sylvére Maes  Francja		Belgia
32	1938		Gino Bartali  Włochy		Belgia
31	1937		Félicien Vervaecke  Belgia		Francja
30	1936		Julian Berrendero  Hiszpania		Belgia
29	1935		Félicien Vervaecke  Włochy		Belgia
28	1934		René Vietto  Francja		Belgia
27	1933		Vicente Trueba  Hiszpania		Francja
26	1932				Włochy
25	1931				Belgia
24	1930				Francja

[edytuj] Etapy

[edytuj] Płaskie

Najsłynniejszym płaskim etapem Tour de France jest etap z metą na Polach Elizejskich (Champs-Élysées) w Paryżu. Od 1975 kończy on trzytygodniową rywalizację. Większość takiego etapu składa się z okrążeń na bruku Pól Elizejskich (jednak znacznie łatwiejszego niż bruk z Paryż-Roubaix. Najczęściej bywa on etapem przyjaźni, przeznaczonym dla sprinterów, gdyż czołówka klasyfikacji generalnej jest już ustalona. Bywały jednak wyjątki od tej zasady. W 1987 roku przed etapem na Polach Elizejskich liderem był Stephen Roche z 40-sekundową przewagą nad Pedro Delgado. Delgado zaatakował na trasie ostatniego etapu, licząc na odzyskanie zwycięstwa ostatniego dnia (ostatecznie jednak, peleton dogonił go i Roche wygrał Tour).

W 1989 etap do Paryża był 24-kilometrową czasówką. Dzięki świetnej postawie i zwycięstwu na niej, Greg LeMond został zwycięzcą całego Tour de France z przewagą zaledwie ośmiu sekund nad poprzednim liderem - Laurentem Fignonem.

Także etapy pierwszego tygodnia są najczęściej płaskie.

[edytuj] Górskie

Pierwszym podjazdem w historii Tour de France był w 1903 roku Col de la République w Masywie Centralnym, lecz pierwszym szczytem ponad 1000m był w 1905 Ballon d'Alsace (Balon Alzacki) w Wogezach. Od tego czasu na Ballon d'Alsace wspinano się 24-krotnie (ostatni raz 10 lipca 2005, w stulecie pierwszej wspinaczki na szczyt) z czego czterokrotnie umieszczano tam metę etapów.

Inne najsłynniejsze podjazdy Tour de France to:

• Alpy
  • Col du Galibier (2642 m) - pierwszy raz pokonywany w 1911, ostatnio w 2005 (premię górską wygrał tam Aleksander Winokurow), 2003 (Stefano Garzelli) i 2002 (Santiago Botero). Często pojawia się na etapach do L'Alpe d'Huez
  • Col du Télégraphe (1566 m) - pierwszy raz pokonywany w 1911, ostatnio w 2005 (Santiago Botero) i 2003 (Pierrick Fedrigo). Prowadzi z niego droga na Col du Galibier, dlatego zazwyczaj pojawia się na etapach razem z nim.
  • Col de l'Iseran (2770 m) - najwyższa przełęcz na trasie wyścigu i najwyższa przełęcz w Alpach. Pierwszy raz pokonana w 1938, ostatnio w 2007 (Jarosław Popowicz). W 1996 trasa wyścigu miała biec również przez ta przełęcz, jednak z powodu złej pogody etap został skrócony.
  • Col d'Izoard (2361 m) - pierwszy raz w 1922, ostatnio w 2003 (Aitor Garmendia) i 2000 (Santiago Botero)
  • Col du Glandon (1924 m) - pierwszy raz w 1947, ostatnio w 2004 (Gilberto Simoni) i 2001 (Laurent Roux)
  • Mont Ventoux (1912 m) - pierwszy raz w 1951, ostatnio meta w 2002 (Richard Virenque) i meta w 2000 (Marco Pantani)
  • L'Alpe d'Huez (1860 m) - pierwszy raz w 1952, ostatnio meta czasówki w 2004 (Lance Armstrong), 2003 (Iban Mayo) i 2001 (Lance Armstrong)

• Pireneje
  • Col d'Aspin (1489 m) - pierwszy raz w 1910, ostatnio w 2004 (Michael Rasmussen), 2003 (Sylvain Chavanel) i 2001 (Bobby Julich)
  • Col d'Aubisque (1709 m) - pierwszy raz w 1910, ostatnio w 2005 (Cadel Evans), 2002 (Laurent Jalabert) i 2000 (Javier Ochoa)
  • Col du Tourmalet (2115 m) - pierwszy raz w 1910, ostatnio w 2003 (Sylvain Chavanel), 2002 (Lance Armstrong) i 2001 (Sven Montgomery)
  • Luz Ardiden (1720 m) - pierwszy raz w 1985, ostatnio w 2003 (Lance Armstrong) i 2001 (Roberto Laiseka)
  • Plateau de Beille (1760 m) - pierwszy raz w 1998, ostatnio w 2004 (Lance Armstrong)

[edytuj] Za granicą

Wiele etapów rozgrywanych jest za granicą (w Niemczech, Beneluksie, Szwajcarii, Hiszpanii, Andorze, Wielkiej Brytanii, Monako, Irlandii i we Włoszech). W planach jest także rozpoczęcie Touru od etapu w Nowym Jorku lub jednej z francuskich kolonii zamorskich. Póki co jednak, organizatorzy odkładają te plany z powodów logistycznych.

Miejsca startów wyścigu poza Francją:

rok	miasto	kraj
1954	Amsterdam	Holandia
1958	Bruksela	Belgia
1965	Kolonia	Niemcy
1973	Scheveningen	Holandia
1975	Charleroi	Belgia
1978	Lejda	Holandia
1980	Frankfurt	Niemcy
1982	Bazylea	Szwajcaria
1987	Berlin	Niemcy
1989	Luksemburg
1992	San Sebastian	Hiszpania
1996	's-Hertogenbosch	Holandia
1998	Dublin	Irlandia
2002	Luksemburg
2004	Liège	Belgia
2006	Esch-sur-Alzette	Luksemburg
2006	Huy	Belgia
2007	Londyn	Wielka Brytania

Najczęściej zagraniczne etapy kończono w:

• Genewie - 10-krotnie
• Brukseli - 9-krotnie
• Liège - 9-krotnie
• Luksemburgu - 7-krotnie
• Charleroi - 6-krotnie
• Forest-Vorst - 6-krotnie
• Monako - 6-krotnie
• Lozannie - 5-krotnie
• Fryburgu - 4-krotnie
• Jambes - 4-krotnie
• Namur - 4-krotnie
• Sestriere - 4-krotnie

[edytuj] Terminologia

Większość terminów używanych w Tour de France jest także używana w innych wyścigach kolarskich. Istnieje jednak kilka wyrażeń specyficznych dla Touru.

• course - cała kolumna wyścigu od tête de la course (grupa prowadząca) do arriere de la course (grupa zamykająca stawkę)
• hors catégorie - góra "ponad kategorią", niesamowicie trudna do pokonania
• flamme rouge - trójkątna, czerwona chorągiewka wisząca w centrum łuku reklamowego na kilometr przed metą - w slangu kolarskim oznacza po prostu kilometr do mety
• lanterne rouge - czerwona latarnia - określenie dla ostatniego kolarza w klasyfikacji generalnej
• tifosi - włoscy fani
• voiture balai - samochód sędziowski, który jedzie na końcu wyścigu i zbiera z trasy kolarzy, którzy nie są w stanie jechać dalej, bądź mają zbyt dużą stratę do peletonu. W Polsce odpowiednikiem jest tzw. trupiara.

[edytuj] Przeciętny uczestnik

Każdy zawodnik startujący w Tour de France musi mieć świetne warunki i być świetnie przygotowanym. Najlepiej pokazuje to analiza zawodników z Tour de France 2005:

• Najwyższy zawodnik - Johan Van Summeren - 1.98 m
• Najniższy zawodnik - Samuel Dumoulin - 1.58 m
• Najcięższy zawodnik - Magnus Backstedt - 95 kg
• Najlżejszy zawodnik - Leonardo Piepoli - 57 kg
• Najniższe tętno w spoczynku - Chris Horner i Laurent Lefevre - 35 uderzeń na minutę
• "Przeciętny" kolarz Touru 2005 miał 1.79 m wzrostu, ważył 71 kg, a jego tętno w spoczynku wynosiło 50 uderzeń na minutę.

[edytuj] Rekordy

Zwycięstwa

• 7. Lance Armstrong  Stany Zjednoczone od 1999 do 2005
• 5. Jacques Anquetil  Francja 1957 i od 1961 do 1964
• 5. Eddy Merckx  Belgia od 1969 do 1972 i w 1974
• 5. Bernard Hinault  Francja 1978, 1979, 1981, 1982 oraz 1985
• 5. Miguel Indurain  Hiszpania od 1991 do 1995

Drugie miejsca

• 6. Joop Zoetemelk  Holandia
• 5. Jan Ullrich  Niemcy
• 3. Raymond Poulidor  Francja

Dni w koszulce lidera

• 111. Eddy Merckx  Belgia
• 83. Lance Armstrong  Stany Zjednoczone
• 79. Bernard Hinault  Francja
• 60. Miguel Indurain  Hiszpania
• 52. Jacques Anquetil  Francja

Najlepszy góral

• 7. Richard Virenque  Francja od 1994 do 1997, 1999, 2003 i 2004
• 6. Federico Bahamontes  Hiszpania 1954, 1958, 1959 i od 1962 do 1964
• 6. Lucien Van Impe  Belgia 1971, 1972, 1975, 1977, 1981 i 1983

Najlepszy sprinter

• 6. Erik Zabel  Niemcy od 1996 do 2001
• 4. Sean Kelly  Irlandia 1982, 1983, 1985 i 1989
• 3. Jan Janssen  Holandia 1964, 1965 i 1967
• 3. Eddy Merckx  Belgia 1969, 1971 i 1972
• 3. Freddy Maertens  Belgia 1976, 1978 i 1981
• 3. Dżamolidin Abdużaparow  Uzbekistan 1991, 1993 i 1994

Zwycięstwa etapowe

• 34. Eddy Merckx  Belgia
• 28. Bernard Hinault  Francja
• 25. André Leducq  Francja

Zwycięstwa etapowe w jednym Tourze

• 8. Eddy Merckx  Belgia w 1970 i 1974
• 8. Charles Pélissier  Francja w 1930
• 8. Freddy Maertens  Belgia w 1976

Zwycięstwa etapowe - kraje

• 653.  Francja
• 451.  Belgia
• 247.  Włochy
• 152.  Holandia
• 101.  Hiszpania

Najwięcej startów

• 16. Joop Zoetemelk  Holandia
• 15. Lucien Van Impe  Belgia
• 15. Guy Nulens  Belgia
• 14. Raymond Poulidor  Francja
• 14. André Darrigade  Francja
• 14. Sean Kelly  Irlandia

[edytuj] Starty Polaków

• Dariusz Baranowski (1997 - 87., 1998 - 12., 2000 - 30., 2002 - 24., 2004 - 94.)
• Tomasz Brożyna (2001 - 21.)
• Grzegorz Gwiazdowski (2000 - 106.)
• Zenon Jaskuła (1992 - nie ukończył, 1993 - 3. + wygrany etap, 1995 - 46., 1996 - nie ukończył, 1997 - 59.)
• Czesław Lang (1984 - 93., 1985 - 89., 1987 - nie ukończył)
• Marek Leśniewski (1996 - nie ukończył)
• Lech Piasecki (1987 - nie ukończył, lider po 1. i 2. etapie)
• Zbigniew Spruch (1993 - nie ukończył, 1996 - nie ukończył, 1999 - nie ukończył)
• Marek Szerszyński (1993 - nie ukończył)
• Piotr Wadecki (2001 - 68., 2002 - 43.)
• Cezary Zamana (1994 - 100.)

[edytuj] Zobacz też

• Tour de France 2007
• Tour de France 2006
• Tour de France 2005
• ProTour
• UCI

[edytuj] Przypisy

1. ↑ W dn. 7 czerwca 2007 został skreślony z listy zwycięzców wyścigu po tym, jak przyznał się do stosowania dopingu podczas Touru - Riis out of the Tour record books, cyclingnews.com, 7 czerwca 2007
2. ↑ koszulka została mu odebrana po tym, jak w maju 2007 przyznał się do stosowania w tym czasie EPO - Tour to strip Zabel of 1996 green jersey, cyclingnews.com, 14 lipca 2007

[edytuj] Link zewnętrzny

• Oficjalna strona Tour de France