Wikipedysta:Boadicea/brudnopis

Z Wikipedii

Światło, zjawisko tak codzienne i zdawać by się mogło tak dobrze poznane, wciąż stanowi przedmiot żywych zainteresowań i dociekań.Chociaż jest ono zasadniczym środkiem umożliwiającym poznanie, samo stanowi dla nas tajemnicę, której wyjaśnienie od zarania dziejów angażowało najtęższe umysły. Poszukiwaniem rozwiązania zagadkowej natury światła zajmowały się takie autorytety jak m.in. Newton (1642-1727), Young (1773-1829), Maxwell (1831-1879), Einstein (1879-1955). Prace nad teorią widzenia, mechanizmem rozchodzenia się światła i jego naturą, wykonane w zeszłych wiekach stanowią podwaliny obecnej wiedzy na temat tego zjawiska. Współczesna fizyka stara się poszerzyć tę wiedzę wyjaśniając nowe elementy fenomenu światła, jednakże zjawisko to wciąż pozostaje obiektem zagadkowym.

[edytuj] Rozwój teorii o~świetle na przestrzeni dziejów

Historia światła rozpoczyna się tak dawno jak historia człowieka. Pytanie o to, kto i w jaki sposób "ujarzmił ogień" prowadzi nas do pierwszej księgi Starego Testamentu, na wstępie której znajdujemy wyjaśnienie: ,,Wtedy Bóg rzekł: <<Niechaj się stanie światłość!>> I stała się światłość^[1]. Koncepcję boskiego pochodzenia światła możemy znaleźć również w dziełach niektórych starożytnych filozofów. Platon (ok. IV w. p.n.e) twierdził na przykład, że ,, (...) bogowie sprawili, że tlący się w~nas ogień, podobny światłu dziennemu, wydziela się przez źrenice (...) ^[2]. Teorie o pochodzeniu światła, jego zagadkowej naturze jak również mechanizmie wytwarzania barw, powstawały na przełomie wszystkich epok, począwszy od starożytności aż po czasy współczesne.

[edytuj] Światło w~koncepcjach starożytnych myślicieli

Antoni Lange (ur. 1861 lub 1863 w Warszawie, zm. 17 marca 1929 w Warszawie) – polski poeta, tłumacz, filozof, poliglota (15 języków), dramatopisarz i powieściopisarz zaliczany do pierwszego pokolenia poetów Młodej Polski^[3]. Nazwany przez Juliana Tuwima "mistrzem poezji refleksyjnej"^[4] a przez Stanisława Brzozowskiego "jednym z rzadkich w Polsce europejskich umysłów"^[5]. Określany często również jako "typ chłodnego mózgowca, liryk o wyszukanej formie, starannej, wręcz wyrafinowanej organizacji, twórca, w którym intelekt zdławił instynkt"^[6]. Przedstawiciel dekadentyzmu i parnasizmu w Polsce, prekursor literatury fantastycznonaukowej. Propagator kultury Dalekiego i Bliskiego Wschodu, badacz polskiego romantyzmu, znawca literatury francuskiej. Często porównywany do Stéphane Mallarmégo^[7] oraz Guy de Maupassanta^[8]. Gorący zwolennik ewolucjonizmu^[9].

Był wujkiem innego polskiego poety, Bolesława Leśmiana.

[edytuj] Życie

Przyszedł na świat w roku 1861 (choć nie jest to pewna data) w Warszawie. Pochodził z rodziny żydowskiej o dużych tradycjach patriotycznych – jego ojciec, Henryk Lange, brał czynny udział w powstaniu listopadowym. W domu Lange panowała zatem atmosfera kultu i uwielbienia klasyki polskiej literatury, zwłaszcza romantycznej.

Ukończywszy V Gimnazjum w Warszawie, młody Antoni zapisał się na studia uniwersyteckie: studiował na Wydziale Przyrodniczym. W tym czasie zaangażował się w działalność radykalnych i patriotycznych kół młodzieży. Około roku 1880 został na mocy zarządzenia Aleksandra Apuchtina wydalony przez władze rosyjskie z Uniwersytetu Warszawskiego (wówczas: Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego); powodem było udowodnione oskarżenie o działania konspiracyjne (tzw. schodka apuchtinowska) oraz przewodniczenie demonstracjom. Przez pewien czas utrzymywał się z pracy prywatnego nauczyciela, głównie tułając się po dworach wiejskich, a także z publikowania wierszy o charakterze społecznym i narodowo-wyzwoleńczym, pisanych pod pseudonimami: Napierski i Antoni Wrzesień. Następnie wyjechał do Paryża, by podjąć studia na tamtejszym uniwersytecie. W 1890 w stolicy Francji został kierownikiem literackim warszawskiego "Życia". Prócz tego korespondował z "Przeglądem Tygodniowym", "Pobudką" i "Głosem". Wówczas to związał się z Gminą Narodowo-Socjalistyczną Stanisława Barańskiego. Występował również w obronie uniwersalnych wartości literatury narodowej, min. Henryka Sienkiewicza. Jednocześnie krytykował dotychczasową literaturę polską o hermetyczne zamknięcie się na sprawę ojczyzny, propagując europeizację kultury polskiej z zachowaniem jej indywidualności^[10].

Przez pewien czas pracował jako nauczyciel języka polskiego w Batignolles. W Paryżu zapoznał się z nowymi prądami w sztuce, filozofią buddyjską, filologią języków wschodnich oraz teoriami Charcota, które odbiły piętno na jego twórczości prozatorskiej (Zbrodnia, W czwartym wymiarze). Uczestniczył w "obiadach czwartkowych" Stéphane Mallarmégo. Spotkania te miały ogromny wpływ na późniejszą twórczość poetycką Langego; polski poeta do końca życia uważał bowiem Mallarmégo za najwybitniejszego twórcę literatury francuskiej początków XX wieku^[11]. W 1924 założył literackie czasopismo "Astrea", poświęcone szeroko pojmowanej teorii polskiego romantyzmu. Z założenia miała to być również pierwsza trybuna dyskusji na temat dziedzictwa literatury Trzech Wieszczów. Przez pewien czas pracował również w wydawnictwie "Biblioteki Groszowej". Po powrocie do Polski został członkiem Straży Piśmiennictwa Polskiego – instytucji organizowanej przez Warszawskie Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy, będącej zaczątkiem powstałej później Akademii Literatury.

Przez długi czas wraz z Reymontem mieszkał na ulicy Nowy Świat, w mieszkaniu niejakiej Pani K., u której rezydowali również Jan Lemański i Władysław Korycki^[12]. Wówczas był częstym bywalcem kawiarni "Udziałowej" znajdującej się na rogu ul. Nowy Świat 15 i Al. Jerozolimskich 2^[13]. Spotykał się tutaj min. z Kazimierzem Przerwą-Tetmajerem, Stefanem Żeromskim, Stefanem Jaraczem oraz powstającą tu cyganerią artystyczną.

Choć nigdy nie identyfikował się z żadną grupą poetycką, był częstym bywalcem salonów literackich i postacią powszechnie znaną w kręgach literatów warszawskich i cyganerii krakowskiej. Często gościł na spotkaniach artystów organizowanych przez Artura Oppmana, Stanisława Przybyszewskiego, Gabrielę Zapolską czy Ignacego Maciejowskiego. Jako jeden z pierwszych Polaków (obok Bolesława Prusa i Juliana Ochorowicza) brał czynny udział w spotkaniach spirytystów. Efektem tych spotkań była późniejsza jego nowelistyka fantastyczna, w której starał się "zjawiska spirytystyczne wytłumaczyć sposobem racjonalnym"^[14].

Lange, powszechnie znany "lew salonowy" cierpiał na chroniczną samotność i poczucie społecznego wyizolowania, co znalazło odzwierciedlenie w jego lirykach osobistych. Po I wojnie światowej poeta odłączył się od życia towarzyskiego. Tak opisuje ten okres z życia poety Antoni Słonimski:

Pod koniec życia utrzymywał się z pisania felietonów i prac krytycznoliterackich, m.in. Pochodnie w mroku (1927). W tym czasie pisma Langego nabrały tonu krytycznego względem nietzscheanizmu. Wznowienia swoich zbiorów poezji wydawał wówczas anonimowo i w niewielkich nakładach (140 i 110 egz.)^[16], co krytyka tłumaczyła sobie nową koncepcją filozoficzną wyznawaną przez autora^[17]. W latach 20. jego popularność jako poety została wyparta przez rodzące się pokolenie awangardy i Skamandrytów, toteż ostatnie napisane wiersze gromadził w rękopisach, nie dopuszczając do ich wydania^[18].

Zmarł 17 marca 1929 w Warszawie. Nad jego grobem przemawiali: Wacław Borowy, Zenon Przesmycki, Stanisław Miłaszewski i Mieczysław Smolarski.

Portret Antoniego Langego zamieszczony na stronie tytułowej powieści Zbrodnia (1907)

Na górę strony | Początek wątku

[edytuj] Twórczość

Twórczość Antoniego Langego była tematycznie różnorodna i wszechstronna: obejmowała ponad 50 tytułów z niemal wszystkich znanych wówczas gatunków literackich.

W celach zarobkowych Lange pisywał felietony, studia literackie i filozoficzne, był popularyzatorem sztuki. Tłumaczył wiersze z literatury francuskiej oraz poetów włoskich, angielskich, hiszpańskich, szwedzkich, niemieckich, arabskich i perskich. Spod jego pióra wyszły również przekłady z sanskrytu (m.in. orientalnych ksiąg magicznych) oraz antologie arcydzieł poezji asyro-babilońskiej, egipsko-perskiej i indyjsko-japońskiej. On to właśnie spolszczył nazwisko swojego siostrzeńca – Leśmiana, a następnie wprowadził go w środowisko literackie^[19]. Sam także pisał wiersze w języku francuskim (min. A Madame S...).

Lange był poetą trzech epok: debiutował u zmierzchu pozytywizmu publikując zbiór pieśni patriotycznych Pogrobowcom, w okresie Młodej Polski przeżywał rozkwit swej twórczości, który słabł wraz z nastaniem dwudziestolecia międzywojennego.

Antoniego Langego zwykle klasyfikuje się jako przedstawiciela dekadentyzmu i parnasizmu^[20], choć miał on również pokaźny wkład w polski symbolizm, impresjonizm i poezję metafizyczną^[21]. Obok Jerzego Żuławskiego i Władysława Umińskiego, był również pionierem literatury fantastycznonaukowej (W czwartym wymiarze, Miranda). O Langem wspomina się także jako o jednym z pierwszych w Polsce uczniów i propagatorów szkoły Baudelaire'a^[22], choć poetyka jego dojrzałych tekstów znacznie się różni od poetyki francuskiego symbolisty. Jako parnasista konsekwentnie dążył do zatarcia śladów indywidualizmu i emocjonalnego zaangażowania autora w wypowiedziach podmiotu lirycznego. W poemacie Vox Posthuma dopuścił się wręcz do autokreacji lirycznej, w której wcielił się w rolę fikcyjnego przyjaciela, Janusza X., jednego z "szeregu "zmarnowanych"^[23], w jego usta wkładając spowiedź poety-samobójcy. Taki zabieg służył w pełni obiektywnej analizie modernistycznej "choroby końca wieku".

Styl poezji Langego oscylował między dziedzictwem romantyzmu, symbolizmem Mallarmégo (przy jednoczesnym sprzeciwie wobec odrzucenia tradycji^[24]) a parnasizmem spod znaku Leconte de Lisle'a. Ważne miejsce w tej twórczości zajmuje kwestia niedopowiedzenia. W 1905 Lange wyznał ideał "poety nieznanego światu"^[25], pod koniec życia zwracając się w stronę anonimowości. Dużo wcześniej XLII wiersz Rozmyślań ogłosił swoiste credo autora:

Twórczość poetycka Langego wywodziła się nie tyle z głębszego emocjonalnego zaangażowania, co z wrażliwości umysłowej, podatnej na wszelkiego rodzaju podniety intelektualne^[26]. Najczęściej pojawiającymi się w tej poezji kręgami tematycznymi są: neuroza, mit cyklicznych katastrof, palingenezy i hipnoza, z czasem coraz częściej pojawiające się w literaturze polskiej wraz z rosnącą popularnością kultury Dalekiego Wschodu. Widoczne jest również zafascynowanie "kresami bytu" wywiedzionymi z filozofii Friedricha Nietzschego, światem nadprzyrodzonym, który nieraz puka do drzwi naszego świata oraz idealnym odbiciem ziemskiej egzystencji. Interesował się również motywami genezyjskimi, czego dowodem jest cykl wierszy Exotica (1898), będący poetyckim opisem mitologii genezyjskich z całego świata: od Japonii aż po Meksyk. Równie często odpowiedzi na ważne pytania filozoficzne szukał w pogańskich legendach dawnych Słowian – jak w poemacie Płanetniki (1898).

Władysław Podkowiński Nowy Świat zimą, 1892. Ulica, na której przez długi czas mieszkał Antoni Lange

Ambicją poezji Langego było zadziwienie czytelnika nowatorstwem technicznym i wyrafinowanymi strukturami kompozycyjnymi^[27], czego wyraz daje wiersz Rym, dedykowany wieloletniemu przyjacielowi Władysławowi Reymontowi. Nim to w swojej autobiografii zachwycał się Antoni Słonimski^[28]. Utwór zdradza jednocześnie rozczarowanie estetyzmem poezji modernistycznej. Jak zauważył Wacław Borowy, Rym to "skarga na własną epokę i (...) zachwyt poety dla sztuki ( o której później w Rztach powie, że jest to jedna z form walki naszego ducha z cierpieniem")^[29].

Na uwagę zasługują najrzadsze gatunki poetyckie i najróżniejsze układy stroficzne, z których korzystał Lange, tj. akrostych, stornella, choreo-daktyl, pantum, preludium, strofa alcejska, kantyczka czy triolet. Późniejsza myśl krytyczna Langego wyrażała jednak ideał zwrotu w stronę prymitywistów i wiersza białego, ciągłości poezji twórców staropolskich tj. Mikołaja Reja czy Jana Kochanowskiego^[30]. Poeta ogłosił wówczas oficjalne elegijne pożegnanie rymu^[31].

Lange mieszał egzotykę i orientalizm z tradycją polską. Jego poematy łączyły zatem jakby trzy literackie światy – z jednej strony świat języka polskiego, o niezwykle wyrafinowanej formie, z drugiej manierę na wskroś francuską, z trzeciej natomiast orientalizm, silny wpływ dalekich kultur i mitologii^[32]. Zdaniem Antoniego Smuszkiewicza "był (...) Lange nieodzownym synem swej epoki, która kwestionując wszystkie dotychczasowe wartości, tam właśnie [w kulturze Dalekiego Wschodu] szukała oparcia i odpowiedzi na dręczące zagadki dotyczące egzystencji człowieka^[33]". Wyraz swojego zainteresowania naukami tajemnymi, okultyzmem i motywami orientalnych oraz helladycznych mitologii dał poeta m.in. w opowieści lirycznej Akteon, będącej metaforą losu poety i poszukiwacza nadziemskiego absolutu. Wydźwięk bardziej społeczny ma wiersz Tryumfalnie podłość się uśmiecha..., w którym autor prowadzi dialog z romantycznym prowidencjalizmem, jednocześnie łącząc go z filozofią buddyjską.

Osobnym przykładem w twórczości Langego były sielanki, określane przez samego autora jako "plein-air", kierujące się zasadą dosłowności, prostotą, realizmem i ludowym spojrzeniem na świat. Pisane w dużej ilości "plein-air" stanowiły jakoby odskocznię od wierszy Langego utrzymanych w stylistyce Palingenezy czy Sonetów wedyckich – pełnych dwuznacznych wyrażeń oraz symboliki orientalnej.

Strona z tragedii Wenedzi (1909) dedykowanej Juliuszowi Słowackiemu

W swojej twórczości inspirował się filozofią Nietzschego, pismami teoretycznymi Maeterlincka, Mallarmégo oraz myślą tzw. buddyzmu okultystycznego^[34]. Dziś zapomniany – uważany jest przez znawców za prekursora poetyki Leśmiana, Lechonia, Słonimskiego i Staffa^[35]. Paradoksalnie właśnie przez tych poetów (z wyjątkiem Leśmiana) krytykowany był za anachronizm i "przeintelektualizowanie"^[36].

Lange był również krytykiem literackim (m.in. Studia i wrażenia, Pochodnie w mroku. Studia o Reymoncie, Żeromskim i Kasprowiczu) oraz lewicowym publicystą. W latach 20. XX wieku wydał broszurę O sprzecznościach sprawy żydowskiej. Jak wynika z tekstu:

.

[edytuj] Rozmyślania

Składający się z dwóch cykli tom Rozmyślań (1906; 1928) jest uznawany za najważniejsze dzieło w twórczości Antoniego Langego. Korzystając z rozmaitych form wierszowanych (najczęściej jest to sonet, choć pojawiają się również scherzo czy wiersz biały), autor przedstawia swój światopogląd oraz summę doświadczeń literackich i filozoficznych. Jest to również bodaj najbardziej osobiste dzieło Langego, choć jednocześnie nie wolne od pojawiających się elementów autokreacji lirycznej czy maskowania obecności autora.

Pierwsza część Rozmyślań wydana została w 1906, obejmując 56 wierszy – druga natomiast, zatytułowana Rozmyślania. Z nowej serii składała się z 8 utworów (w tym złożonych poematów), a data jej publikacji to 1928.

Oba cykle wzajemnie się dopełniają. Pierwsza część szczególną uwagę zwraca na problem wyobcowania artysty, samotności i cierpienia; z jednej strony wyraża bezsens egzystencji w przemijalnym świecie, z drugiej natomiast – fascynację i wiarę w świat idealny. Cykl kończy wiersz XLVI [W godzinę śmierci niechaj mię otoczy...]. Nowa seria jest rozwinięciem zawartej w nim myśli; jej nadrzędnym tematem jest bowiem śmierć, rozrachunek z bytem doczesnym, próba ustalenia wartości w ulotnym życiu.

Tom Rozmyślań jest przykładem młodopolskiej liryki refleksyjno-intelektualnej. Współcześnie często łączy się go (za sprawą tematyki i minorowego nastroju wierszy) z dekadentyzmem, choć bardziej wnikliwa analiza nie pozwala zaklasyfikować utworu do konkretnego nurtu literackiego.

[edytuj] Fantastyka naukowa

Choć Lange był przede wszystkim poetą, w świadomości współczesnych czytelników figuruje on przeważnie jako jeden z prekursorów polskiej fantastyki naukowej. Jego technika powieściowa na tym gruncie porównywana bywa często do twórczości Théophile Gautiera oraz Augusta de Villiersa de L'Isle-Adama^[38].

Do jego najbardziej znanych dzieł dzisiaj należy Miranda (1924) – powieść okultystyczna, stanowiąca polemikę z twórczością Tommasa Campanelli, wizjami renesansowych utopistów oraz ideałem nadczłowieka. Jak wynika z przedmowy samego autora, powieść opiera się na tym samym wątku tematycznym, co napisana w tym samym czasie powieść Herberta George'a Wellsa, Ludzie jak bogowie^[39].

Za jego najwybitniejsze osiągnięcie w dziedzinie fantastyki uważa się jednak zbiór opowieści filozoficzno-fantastycznych W czwartym wymiarze (1925). Powstanie obu dzieł przypada na epokę dwudziestolecia międzywojennego, czyli okres gwałtownego rozwoju rodzimej fantastyki naukowej. Utwory Langego wpisują się ponadto w najważniejsze nurty fantastyki tamtego okresu – "fantastykę cywilizacyjną", reprezentowaną przez Antoniego Słonimskiego; katastrofizm, bardziej rozwinięty w twórczości Jerzego Brauna i Mieczysława Smolarskiego, oraz "fantastykę metafizyczną" Jerzego Hulewicza, Stefana Grabińskiego i Stanisława Balińskiego^[40]. Mimo to oba dzieła zdradzają silne przywiązanie do tradycji młodopolskiej, które przejawia się zwłaszcza w orientalizmie, licznych nawiązaniach do filozofii buddyjskiej oraz kulcie sztuki "samej w sobie".

[edytuj] Poglądy filozoficzne

Strona tytułowa "Tygodnika Illustrowanego", nr 33, 17 sierpnia 1912. "Tygodnik Illustrowany" drukował często najwybitniejszych pisarzy pokolenia. W przedstawionym na zdjęciu numerze znalazł się wiersz Langego W górach

Zainteresowania filozoficzne Langego skupiały się w głównej mierze na zagadnieniach biegu dziejów (historiozofia inspirowana pismami Nietzschego i Vica) oraz kwestiach eschatologicznych. W obu przypadkach Lange mocno opierał się o teorie genezyjskie Juliusza Słowackiego (wręcz brał je za podstawę rozważań) oraz konfrontował tradycję myśli europejskiej z myślą buddyjską. Lange często mówił o Arkadii (synonimy: "Biała Grecja" i "Kamienna Wenecja") jako o stanie szczęśliwości, harmonii człowieka ze światem, ale jednocześnie stanie bezrefleksyjnym. Droga do jego osiągnięcia prowadzi przez ewolucyjne, "dziejowe" oddzielanie się ducha od materii. Myśleniu Vico przyglądał się zatem na sposób heglowski, włączając w to element metempsychozy. Znaczenie Arkadii jest podwójne: z jednej strony symbolizuje pierwotny stan szczęśliwości, z drugiej wtórny stan uzyskiwany w chwili śmierci^[41]. Antoni Lange rozpatrywał jednocześnie rozwój wewnętrzny człowieka jako proces paralelny do rozwoju świadomości świata. Podstawowym elementem "nakręcającym" rozwój społeczny jest dorobek kulturalny, który odzwierciedla najważniejsze problemy ludzkości danej epoki, poszerzając tym samym jej percepcję oraz uwrażliwiając ją na pewne obszary egzystencjalne.

Dusza ludzka jako byt podlegający reinkarnacji i nieskończonej ilości kolejnych wcieleń, ma jednak wg Langego pewne "centrum" bądź "summę", które definiują osobowość. Langego interesowało także w związku z tym zagadnienie "śmierci ostatecznej", która kończy ciąg wcieleń, a co za tym idzie: egzystencjalnego bólu.

Kultura i cywilizacja stale opierają się na walce z naturą, co według Langego stanowiło niebezpieczeństwo oddalenia się człowieka od źródeł rozwoju, pierwotności. Za taką "ślepą uliczkę" ewolucji uznawał poeta (w myśl marksizmu) ustrój kapitalistyczny, który opierając się na bezwzględnej walce o byt, zatraca znaczenie podstawowych wartości "dobra" i "zła". Poza kategoriami rozwoju stawiał Lange pojęcie geniuszu – wybitnej jednostki, która pozostając na uboczu prawideł rządzących społeczeństwem, sama ustala nowy porządek.

[edytuj] Polemika z dziedzictwem romantyzmu

Istotnym rysem poezji Langego, jeżeli rozpatrywać ją pod kątem interkulturowego dialogu, jest ciągłość tradycji romantycznej przy jednoczesnym zanegowaniu jej najistotniejszych elementów: koncepcji natchnienia i indywidualizmu^[42]. Za źródło wiedzy o życiu uznaje rozumową analizę i doświadczenie życiowe, natomiast indywidualizm zastępuje oryginalną koncepcją śmierci:

Dalej poeta pisze:

Idea ta miała na celu zbliżenie języka poezji do "istoty rzeczy", do "czystej idei"^[45], co nie było możliwe w romantycznym kulcie indywidualizmu.

Ważnym elementem twórczości Langego jest dążenie do "europeizacji" kultury polskiej, która musiała stanąć w sprzeczności z patriotycznymi ideałami romantyków.

Zdaniem poety jedyną drogą kontynuacji i rozwoju tradycji polskiej jest jej zestawienie z tradycją europejską; kultura czerpie bowiem swój budulec z dialogu z dorobkiem kulturalnym innych państw. Lange uznawał przy tym, że nie da się całkowicie oderwać od tradycji^[47] – tak jak to sądzili poeci XX-wieczni, starający się zapomnieć o patriotycznej i społecznej służebności literatury^[48].

"Świteź" pędzla Juliana Fałata, 1888. Inspiracją Langego do tworzenia liryki nastrojowej było jezioro Świteź opisane w wielu cyklach, np. Na Świtezi (1898)

Na górę strony | Początek wątku

[edytuj] Krytycy o Langem

Współczesna Langemu krytyka literacka przychylnie odnosiła się do twórczości autora Rozmyślań. Świadczy o tym choćby opinia (mimo iż zdawkowa) Stanisława Brzozowskiego z Legendy Młodej Polski, który na zasadzie kontrastu z Miriamem nazywa Langego "rzadkim w Polsce europejskim umysłem"^[49]. Głosy krytyczne względem niektórych dziwactw i eksperymentów poety zdarzały się sporadycznie i były dość "powściągliwe", czego przykładem jest niżej przytoczona wypowiedź Bolesława Prusa. Słabych stron poezji Langego dopatrywali się dopiero Skamandryci, którzy oskarżali autora o anachronizm i sztuczne nagromadzenie zagadnień intelektualnych^[50]. Współcześnie głosy te tracą na znaczeniu, a we fachowych opracowaniach Langego wciąż wymienia się jako jednego z najważniejszych twórców Młodej Polski.

Okładka pierwszego wydania W czwartym wymiarze (1912)

Na górę strony | Początek wątku

[edytuj] Bibliografia dzieł

[edytuj] Zbiory wierszy, cykle i poematy

• Sonety wedyckie (1887)
• Pogrzeb Shelleya (1890)
• Wenus żebracza (1890)
• Ballady pijackie (1895)
• Księgi proroków (1895)
• Logos (1895)
• Poezje (I – 1895; II – 1898)
• Pogrobowcom (1901)
• Świat (1901)
• Fragmenta. Poezje wybrane (1901)
• Pocałunki (1902)
• Deuteronomion, czyli powtórzenie (1902)
• Akteon (1903)
• Księgi bogów (1903)
• Rozmyślania (1906)
• Pierwszy dzień stworzenia (1907)
• XXVII sonetów (1914)
• Ilia Muromiec (1916)
• Trzeci dzień (1925)
• Groteski. Wiersze ironiczne (1927)
• Rozmyślania. Z nowej serii (1928)
• Gdziekolwiek jesteś (1931)
• Ostatni zbiór poezji (1931, wydany staraniem Alfreda Toma)

[edytuj] Powieści i zbiory opowiadań

• Godzina (1894)
• Elfryda: nowele i fantazje(1895)
• Zbrodnia (1907)
• Dwie bajki (1910)
• Czterdzieści cztery (1910)
• Stypa (1911)
• W czwartym wymiarze (1912)
• Miranda (1924)
• Nowy Tarzan (1925)
• Róża polna (1926)
• Michałki (1926)

[edytuj] Sztuki teatralne

• Atylla (1898)
• Wenedzi (1909)
• Malczewski (1931)

[edytuj] Eseje, rozprawy krytycznoliterackie itd.

• O sprzeczności sprawy żydowskiej (1890)
• Analfabetyzm i walka z ciemnotą w Królestwie Polskim (1892)
• O poezji współczesnej (1895)
• Studia z literatury francuskiej (1897)
• Studia i wrażenia (1900)
• Lord Byron (1905)
• Rzuty (1905)
• Panteon literatury wszechświatowej (1921)
• Pochodnie w mroku (1927)

[edytuj] Przekłady

• poezje Edgara Allana Poego
• poezje George'a Gordona Byrona
• pierwsze polskie tłumaczenie Kwiatów grzechu Charles'a Baudelaire'a (1894), dokonane wspólnie z Zofią Trzeszczkowską
• Kwiatki świętego Franciszka
• poezje Charlesa Leconte de Lisle'a
• poezje i dramaty Maurice Maeterlincka
• poezje Arthura Rimbauda
• poezje Jeana Moreasa
• poezje Catulle Mendèsa^[54]
• poezje Jaroslava Vrchlický'ego
• Dziesięć przykazań miłości Émile Fagueta
• Wieczór Trzech Króli i Jak wam się podoba Williama Shakespeare'a
• wiersze z pierwszego w Polsce wydania Alicji w Krainie Czarów Lewisa Carrolla
• Panna de Scudery i inne opowiadania Ernsta Theodor a Amadeusa Hoffmanna
• Raj utracony Johna Miltona
• Śmierć Iwana Iljicza, Zagadnienia seksualne Lwa Tołstoja
• Iliada (fagmenty) Homera
• pierwsze polskie wydanie Nauki nowej Giambattisty Vico
• nowele G.H.Wellsa
• Don Juan José Zorrilli
• Kobieta i mężczyzna czyli Licenciat Torralba Ramóna de Campoamora
• powieść Golem Gustava Meyrinka
• Oceania, historia świata zaginionego Móra Jókaia
• Ostatni Batory Mikołaja Jósika
• Pocałunek Théodore de Banville'a
• Malarstwo i poezja Johna Ruskina
• Novum Organum (niepełne) Francisa Bacona
• rozprawy Giovanni Pico della Mirandoli
• swobodne przekłady rozpraw Arthura Schopenhauera
• powieść Kuszenie św. Antoniego i Legenda o św. Julianie Szpitalniku Gustave Flauberta
• O wyobraźni. Studium psychologiczne Narcisse Michauta
• Historia religij Pierre Daniela i Chantepie do de la Saussaye (dużą część tekstu zawiera odautorski wywód Langego)
• Estetyka Véron Eugène
• O wyobraźni. Studium psychologiczne N. Michaux^[55]
• Nal i Damajanti, Mahabharata, Savivti – opowieści i eposy staroindyjskie
• Hatha-joga. Nauka jogów o zdrowiu fizycznem i o sztuce oddychania z licznemi ćwiczeniami - Jogi Rama-Czaraka (Ramacharaka Yogi)
• Ramajana - Valmiki
• Epos. Zbiór arcydzieł starożytnego wschodu
• Dywan wschodni – antologia arcydzieł literatur: asyro-babilońskiej, egipskiej, perskiej, hebrajskiej, arabskiej i indyjskiej
• Enuma eliš anonimowy epos babiloński
• Klechdy anonimowe opowieści egipskie
• Romanzero anonimowy epos egipski
• Pen-ta-ur anonimowy epos egipski
• Przekłady z poetów polskich, na język francuski

[edytuj] Przedmowy do dzieł

• Genezis z Ducha Juliusza Słowackiego (1911)
• Zawisza Czarny Juliusza Słowackiego (1911)
• Poezje Zygmunta Krasińskiego (1910)
• Pani Jula Stefana Krzywoszewskiego (1901)
• Golem Gustava Meyrinka (1919)

[edytuj] Bibliografia opracowań

• B. Szymańska, Poeta i nieznane. Poglądy filozoficzne Antoniego Langego, Wrocław 1979,
• F. Machalski, Orientalizm Antoniego Langego, Tarnopol 1937
• Maria Podraza-Kwiatkowska, Literatura Młodej Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997,
• A. Hutnikiewicz Młoda Polska, Warszawa 2004, str. 144–147
• A. Niewiadomski W kręgu fantazji Antoniego Langego, w: Miranda i inne opowiadania, Warszawa 1987, str. 215–229
• Jerzy Poradecki, Wstęp, do: Rozmyślania i inne wiersze, Warszawa 1979, str. 5–28
• A. Smuszkiewicz Zaczarowana gra. Zarys dziejów polskiej fantastyki naukowej, Poznań 1982, str. 138–156
• J. Z. Jakubowski, Wstęp, do: Poezje wybrane, Warszawa 1960,
• W. Borowy, Antoni Lange jako poeta, w: Dziś i wczoraj, Warszawa 1943,
• J. Prokop, Antoni Lange, w: Literatura okresu Młodej Polski. Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. S. V. T. 1. Warszawa 1968, str. 421–446.
• Beata Szymańska, Antoni Lange i myśl kantowska, w: Kant. Dziedzictwo Kanta, Warszawa 1976, str. 219
• Marek Kurkiewicz, Antoniego Langego peregrynacje "W czwartym wymiarze", [w:] Z problematyki krótkich form narracyjnych. Nowela młodopolska, pod red. H. Ratusznej, Wydawnictwo UMK, Toruń 2006, s. 147-173.
• Marek Kurkiewicz, Problematyka temporalna w krótkich formach prozatorskich Antoniego Langego, [w:] Światy przedstawione. Prace z historii i teorii literatury ofiarowane Profesorowi Jerzemu Speinie, pod red. M. Kalinowskiej, E. Owczarz, J. Skuczyńskiego, M. Wołka, Wydawnictwo UMK, Toruń 2006, s. 151-158.

Wiedzę o Langem dostarczają również eseje czy studia autobiograficzne literatów żyjących w tym okresie, min.:

• Antoni Słonimski, Alfabet wspomnień
• Jerzy Zaruba, Pamiętnik bywalca
• Artur Oppman, Moja Warszawa

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• Młoda Polska
• romantyzm
• Stéphane Mallarmé
• historiozofia
• filozofia genezyjska
• fantastyka naukowa
• nietzscheanizm
• dekadentyzm
• parnasizm
• buddyzm

[edytuj] Linki zewnętrzne

Dodatkowe informacje w siostrzanych projektach:

Teksty źródłowe w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

• Biografia i wiersze w serwisie Poema.art.pl
• Kopie cyfrowe dzieł Langego w KPBC.
• Kopie cyfrowe dzieł Langego w PBI.

{{medal}}

p • d • e

Dzieła Antoniego Langego

Poezja: • Sonety wedyckie • Pogrzeb Shelleya • Ballady pijackie • Księga proroków • Logos • Poezje • Widzenie świętej Katarzyny • Wenus żebracza • Pogrobowcom • Świat • Fragmenta. Poezje wybrane • Pocałunki • Deuteronomion, czyli powtórzenie • Akteon • Księgi bogów • Rozmyślania • Pierwszy dzień stworzenia • XXVII sonetów • Ilia Muromiec • Trzeci dzień • Groteski. Wiersze ironiczne • Rozmyślania. Z nowej serii • Gdziekolwiek jesteś

Proza: • Godzina • Elfryda: nowele i fantazje • Zbrodnia • Dwie bajki • Czterdzieści cztery • Stypa • W czwartym wymiarze • Miranda • Nowy Tarzan • Róża polna • Michałki

Dramat: • Atylla • Wenedzi • Malczewski

Krytyka literacka: • O poezji współczesnej • Studia z literatury francuskiej • Lord Byron • Panteon literatury wszechświatowej • Pochodnie w mroku

Filozofia • O sprzeczności sprawy żydowskiej • Analfabetyzm i walka z ciemnotą w Królestwie Polskim • Studia i wrażenia • Rzuty

 

Kategoria:Ludzie związani z Warszawą Lange, Antoni Lange, Antoni Kategoria:Polska krytyka literacka Lange, Antoni Lange, Antoni Lange, Antoni

cs:Antoni Lange de:Antoni Lange en:Antoni Lange es:Antoni Lange eo:Antoni Lange fr:Antoni Lange it:Antoni Lange la:Antonius Lange simple:Antoni Lange sk:Antoni Lange sv:Antoni Lange

Antoni Lange
Antoni Lange w 1899. Rysunek węglem autorstwa S. Wyspiańskiego 160px
Urodzony	1861 lub 1863 w Warszawie
Zmarł	17 marca 1929 w Warszawie
Teksty na Wikiźródłach
Kolekcja cytatów w Wikicytatach