Wikipedysta:Tarcamion/brudnopis

Z Wikipedii

Niektóre informacje występujące w tym haśle uznano za kontrowersyjne.
Uzasadnienie tej decyzji znajduje się na stronie Wikipedia:Artykuły kontrowersyjne .
Jeśli możesz, przeredaguj go zgodnie z zasadami neutralnego punktu widzenia.

Tarcamion/brudnopis
Główna religia	Chrześcijaństwo
Czas założenia	1870 (1931 nazwa)
Założyciel	Charles Taze Russel
Klasyfikacja religii

Nowy Jork siedziba główna Watch Tower Bible and Tract Society

Świadkowie Jehowy (pełna nazwa: Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy, oficjalna nazwa prawna w Polsce: Strażnica - Towarzystwo Biblijne i Traktatowe - Zarejestrowany Związek Wyznania Świadków Jehowy) – chrześcijański związek wyznaniowy głoszący, że jedynym Bogiem jest Jehowa, odrzucający dogmat o Trójcy (z tego powodu niektórzy zaprzeczają ich przynależności do chrześcijaństwa - zob. antytrynitaryzm) oraz oczekujący Armagedonu. Świadkowie Jehowy są zaliczani do tzw. nurtu badackiego (zob. Badacze Pisma Świętego), należącego do wyznań millenarystycznych. Ruch zapoczątkowany przez Charlesa T. Russela w 1872 r. w Pensylwanii (USA) obecnie liczy około 6,5 miliona aktywnych głosicieli na całym świecie (2005). Świadkowie Jehowy są znani z działalności ewangelizacyjnej i publikacji (najbardziej znane: "Strażnica" oraz "Przebudźcie się!").

[edytuj] Historia

[edytuj] Historia powstania Świadków Jehowy

Charles Taze Russell w 1911 r.

W 1852 roku w Allegheny w stanie Pensylwania w USA urodził się Charles Taze Russell. Rodzice Joseph L. Russell i Anna E. Russell (z domu Birney) byli prezbiterianami. Wychowywany w duchu religijnym kilkunastoletni Russell zaczął się zastanawiać nad doktrynami religijnymi.

Bóg, który użyłby swej mocy do stworzenia istot ludzkich, z góry wiedząc, że będą poddane wiecznym mękom, ba, przeznaczając je na to, nie byłby ani mądry, ani sprawiedliwy, ani miłujący. Kierowałby się niższymi miernikami niż wiele ludzi.

Ch. T. Russel oświadczył:

Z czasem zrozumiałem, że chociaż każde spośród rozmaitych wyznań wiary zawierało jakieś elementy prawdy, to jednak ogólnie rzecz biorąc, wszystkie wprowadzały w błąd i były sprzeczne ze Słowem Bożym.

Powodowany tym Russell odwrócił się od kościelnych religii. Zawiodły go także religie Wschodu, którym również się bliżej przyjrzał. Russell został ponownie utwierdzony w wierze, kiedy przypadkiem znalazł się na religijnym zebraniu adwentystów, które było prowadzone przez Jonasa Wendella. Chociaż dla Russella wykładnia Pisma Świętego nie była całkiem jasna, to skłoniła go do wnikliwego studiowania tej księgi. W 1870 roku spotkał się z kilkoma znajomymi z Pittsburgha oraz Allegheny i wspólnie założyli klasę studiów biblijnych, której działanie tak opisywał jeden z jej uczestników:

Ktoś z obecnych zadawał pytanie. Potem rozwijała się dyskusja. Odszukiwano wszelkie wersety biblijne związane tematem, a gdy wszyscy byli już przekonani, że one ze sobą harmonizują, formowali na koniec wynikający z nich wniosek i go zapisywali.

Russell nie uważał, że konieczna jest interpretacja Biblii. Był przekonany, że jeśli jakiś jej fragment jest niezrozumiały to jego wyjaśnienia należy szukać w innym fragmencie Pisma Świętego.

Charles Taze Russell otwarcie korzystał z pomocy innych przy studiowaniu Biblii. Wyrażał wdzięczność wobec pomocy adwentysty Jonasa Wendella i G. Storssowi. W styczniu 1876 roku Russell otrzymał egzemplarz czasopisma Herald of the Morning (Zwiastun Poranka) wydawanego przez adwentystę Nelsona Barboura. W tym czasopiśmie Barbour głosił pogląd głoszony wcześniej przez Izaaka Newtona, że przyjście Jezusa nie miało na celu zniszczenia wszystkich ludzi na ziemi, oraz że Chrystus przyjdzie jako duch, a nie w ciele. Odtąd Storrs i Russell wspólnie współpracowali przy wydawaniu 'Zwiastuna Poranka'. Russell m. in. wspierał finansowo wydawanie tego czasopisma aż do 1878 roku, kiedy to po kilkumiesięcznej polemice na łamach Zwiastuna Russell zupełnie zerwał współpracę po artykule autorstwa Barboura w którym kwestionował wartość ofiarnej śmierci Chrystusa. Po wycofaniu się z wspierania i pisania do Zwiastuna Poranka postanowił od lipca 1879 roku publikować pismo Zion's Watch Tower and Herald of Christ's Presence (Strażnica Syjońska i Zwiastun Obecności Chrystusa). Odtąd Russell posługiwał się głównie tym czasopismem do głoszenia prawd biblijnych. Russell nigdy nie przypisywał sobie odkrycia prawd. Powiedział:

Stwierdziliśmy, że przez całe wieki różne społeczności religijne i rozmaite grupy rozdzieliły między siebie nauki biblijne i stapiały je – mniej lub bardziej – z ludzkimi spekulacjami i błędnymi poglądami (...) Przekonaliśmy się, że ważna nauka o usprawiedliwieniu przez wiarę, a nie przez uczynki, została jasno sformułowana przez Lutra, a w nowszych czasach przez wielu chrześcijan, że prezbiterianie z wielkim szacunkiem odnosili się do Bożej sprawiedliwości, mocy i mądrości, chociaż tych przymiotów dokładnie nie rozumieli, że metodyści cenili i wychwalali miłość i miłosierdzie Boga, że adwentyści głosili cenną naukę o powrocie Pana, że baptyści między innymi dobrze pojmowali symboliczne znaczenie chrztu, mimo że stracili z oczu prawdziwy chrzest, że niektórzy uniwersaliści już od dłuższego czasu mają mgliste pojęcie o 'restytucji'. W ten sposób niemal wszystkie wyznania dowiodły, że ich założyciele poszukiwali prawdy. Ale niewątpliwie wielki Przeciwnik walczył z nimi i nie mogąc całkowicie zniweczyć Słowa Bożego, przewrotnie je między nich rozdzielił. (...)

Wykonujemy pracę (...) zbierania rozproszonych przez długi czas fragmentów prawdy oraz przekazywania ich ludowi Pańskiemu – nie jako nowych, nie jako naszych własnych, ale jako pochodzących od Pana. (...) Nie powinniśmy mniemać, że to nam należy się jakakolwiek zasługa za odkrycie i ponowne uporządkowanie klejnotów prawdy.

W Strażnicy z maja i czerwca 1880 roku Russell ogłosił, że zamierza odwiedzić szereg miast w celu zjednoczenia i wzajemnego poznania licznych, ale bardzo rozproszonych czytelników. Wizyty Russella doprowadziły do utworzenia w odwiedzanych miastach szeregu klas, czyli eklezji (nazwanych potem zborami). Zebrania odbywały się co najmniej dwa razy w tygodniu. Te urządzane w wynajętych salach składały się wykładu wygłaszanego przez zdolnego mówcę. Z kolei na te urządzane w domach wszyscy zabierali swoją Biblię, konkordancję, papier, ołówek i byli zachęcani do czynnego udziału. Z powodu takiego przebiegu zebrań i dokładnego studiowania Biblii osoby te zaczęto nazywać Badaczami Pisma Świętego.

W lipcu i sierpniu 1881 roku w Strażnicy opublikowano artykuł pod tytułem Czy głosisz? Oparte m. in. na Ewangelii według Mateusza 24,14; 28,19-20 oraz Dziejach Apostolskich 1,8 artykuły wskazywały, że głównym zadaniem Badaczy Pisma Świętego powinno być głoszenie Dobrej Nowiny. W tym samym czasie Russell wezwał do 'wyjścia z Babilonu Wielkiego' (czyli opuszczenia swojego kościoła), który był utożsamiany przez Badaczy Pisma Świętego z Kościołem katolickim i papiestwem, a potem także z innymi religiami.

Na początku XX wieku kazania Russella zaczęły publikować gazety. W 1913 roku co tydzień kazania te publikowało już 2000 tytułów, które trafiały do 2 000 000 czytelników. W 1908 roku przedstawiciele założonego przez Russella Towarzystwa Strażnica (m. in. radca prawny Joseph F. Rutherford) zakupili stary Plymouth Bethel przy Hicks Street 13-17 Brooklinie – były dom misyjny Kościoła kongregacjonalistów, gdzie mieściły się biura towarzystwa, jak i sala zebrań (nazwany potem Betel, czyli 'Domem Bożym'), a także dawną rezydencję pastora Henry Ward Beechera przy Columbia Heights 124, który stał się domem pracowników Betel.

W 1912 roku Russell z współpracownikami przystąpili do realizacji Fotodramy Stworzenia, czyli zestawu filmów i przezroczy zsynchronizowanych z nagraniami na płytach gramofonowych. Premiera odbyła się w styczniu 1914 roku i przyciągnęła 5 000 widzów. Do końca roku Fotodramę Stworzenia obejrzały miliony osób w Ameryce Północnej, Europie, Nowej Zelandii i Australii.

Rok 1914 dla Badaczy Pisma Świętego i samego Russella był rokiem szczególnym, ponieważ już wiele lat wcześniej Russell i inni Badacze posługując się chronologią Biblijną obliczyli, że w październiku tego roku dobiegną końca Czasy Pogan. Wierzono, że szalejąca I wojna światowa przerodzi się w światową anarchię. Wielu Badaczy Pisma Świętego wierzyło, że w 1914 roku pójdą do nieba. Napisano wtedy:

Wyobrażaliśmy sobie, że żniwo i zgromadzanie Kościoła pomazańców zostanie wykonane przed upływem Czasów Pogan, ale Biblia nic takiego nie mówi.

16 października 1916 roku Charles Taze Russell wraz ze swoim sekretarzem Menta Sturgeon wybrali się na zaplanowaną podróż po zachodniej i południowej części USA. We wtorek 31 października, 64 letni Russell zmarł w pociągu w miejscowości Pampa w stanie Teksas.

W opublikowanym, zgodnie z życzeniem Russella, na łamach Strażnicy testamencie zalecił utworzenie pięcioosobowego Komitetu Redakcyjnego, który miałby się zajmować redagowaniem Strażnicy. Zarząd Towarzystwa Strażnica powołał Komitet Wykonawczy złożony z A. I. Ritchiego, W. E. Van Amburgh oraz J. F. Rutheforda. Ów komitet miał sprawować nadzór nad działalnością Towarzystwa Strażnica. Decyzją walnego zgromadzenia, które odbyło się 6 stycznia 1917 roku wobec braku innych kandydatów na nowego prezesa Towarzystwa Strażnica jednomyślnie wybrano Josepha Franklina Rutherforda. Nowy prezes Towarzystwa kładł mocniejszy nacisk na ewangelizację. Zwiększono z 69 do 93 osób liczbę podróżujących przedstawicieli Towarzystwa i z 372 do 461 liczbę kolporterów publikacji.

Joseph F. Rutherford

W 1917 roku czterech członków Towarzystwa Strażnica usiłowało usunąć ze stanowiska nowego prezesa. Osoby te zostały usunięte z organizacji i utworzyły osobne, małe grupy skupiając wokół siebie lojalne im osoby. Jeszcze w tym samym roku rozpoczęły kampanię pisania listów i przemówień, co spowodowało rozdźwięki oraz odwrócenie się niewielkiej części osób od Towarzystwa Strażnica. Powstały wtedy liczne rozłamy, a główne grupy, które odwróciły się od Towarzystwa Strażnica znane w Polsce to Badacze Pisma Świętego, Wolni Badacze Pisma Świętego, Świecki Ruch Misyjny "Epifania".

Pod koniec 1918 roku wydano dokończoną po śmierci Russella książkę pt. Dokonana Tajemnica. Ponieważ książka zawierała szereg bardzo krytycznych uwag wobec kleru chrześcijańskiego została zakazana w Kanadzie i USA. Wzrastał też podsycany przez duchowieństwo sprzeciw wobec Badaczy Pisma Świętego. W wyniku ostrej krytyki kleru zawartej w tej, jak i innych książkach wydawanych przez Towarzystwo Strażnica począwszy od 1918 roku Europę i Amerykę Północną objęła fala ataków na Badaczy Pisma Świętego. 7 maja 1918 roku decyzją władz federalnych USA J. F. Rutherford i kilku jego współpracowników zostało aresztowanych i osadzonych w więzieniu federalnym w Atlancie w stanie Georgia. Więzieni członkowie Towarzystwa Strażnica zostali zwolnieni 25 marca 1919 roku. W czasie pobytu ośmiu członków zarządu Towarzystwa Strażnica w więzieniu niemal całkowicie zamarła wszelka działalność Badaczy Pisma Świętego. Ale już 4 maja na pierwszym wygłoszonym przez Rutherforda wykładzie po wyjściu z więzienia było obecnych 3 500 osób, a dla ponad pół tysiąca zabrakło miejsc.

W dniach od 1 do 8 września 1919 roku w Cedar Point w stanie Ohio odbyło się zgromadzenie Badaczy Pisma Świętego na którym Rutherford oświadczył:

Misją chrześcijanina na ziemi (...) jest głoszenie orędzia o sprawiedliwym Królestwie Pana, które zapewni błogosławieństwa całemu wzdychającemu stworzeniu.

Na tym zgromadzeniu ogłoszone też wydanie nowego czasopisma pt. The Golden Age (Złoty Wiek, a obecnie znane jako Przebudźcie się!). W 1922 roku, w dniach od 5 września do 13 września odbyło się kolejne, 9-dniowe zgromadzenie. W programie zgromadzenia znalazł się punkt, w którym mówca powiedział, że każdy poświęcony ma obowiązek występować w charakterze publicznego głosiciela Króla i królestwa. Jeszcze w 1920 roku w książce Miliony ludzi obecnie żyjących nigdy nie umrą! wyrażono oczekiwania, że w 1925 roku zmartwychwstaną takie osobistości jak: Abraham, Jakub, Izaak i inni prorocy, a namaszczeni chrześcijanie pójdą do nieba. Po niespełnionych oczekiwaniach niewielka część Badaczy Pisma Świętego porzuciła religię. Kolejnym momentem porzucenia Badaczy Pisma Świętego było wyjaśnienie istnienia dwóch organizacji – Szatana i Jehowy. Wyjaśnienie księgi Objawienia znacznie różniło się od interpretacji zawartej w Dokonanej Tajemnicy, która w znacznej mierze była pośmiertną syntezą notatek i wniosków Russella. Spowodowało to, że część Badaczy zgorszyła się i odeszła. Od 1927 roku wzrastała liczba aresztowań Badaczy Pisma Świętego, ponieważ w niedziele organizowali się w grupy, które głosiły ewangelię.

W 1931 roku w Columbus w stanie Ohio zorganizowano kolejne zgromadzenie, którego część była transmitowana przez należące do Towarzystwa Strażnica radio WBBR, służące krzewieniu audycji o tematyce biblijnej. Na tym zgromadzeniu została wygłoszona rezolucja pt. Nowe imię o treści:

Pragniemy, by nas znano pod nowym imieniem i nazywano nim, a mianowicie: Świadkowie Jehowy.

Rok 1932 przyniósł kolejne wyjaśnienie na podstawie Biblii, że ci Badacze, którzy nie spodziewają się pójść do nieba, będą żyli na ziemi.

	Początek „czasów końca”	Powrót Chrystusa	Objęcie Królestwa przez Chrystusa	Wskrzeszenie pomazańców	Sąd nad religiami	„Wielki ucisk”
Historia i rozwój nauk eschatologicznych Świadków Jehowy
1879-1920	1799	1874	1878			1914, 1915, 1918, 1920
1920-1925			1878			1925
1925-1927			1914	1878	1878	w zasięgu pokolenia z 1914
1927-1930				1914	1878
1930-1933					1919
1933-1966	1914
1966-1975						1975?
1975-1995						w zasięgu pokolenia z 1914
1995-2008						bliski

8 stycznia 1942 roku zmarł J. F. Rutherford. Pięć dni później prezesem wybrano Nathana H. Knorra. Nowy prezes Towarzystwa Strażnica jeszcze mocniej akcentował potrzebę głoszenia i na większą skalę zaczął organizować zgromadzenia. Wkrótce też zorganizowano Kursy Służby Teokratycznej, które odbywały się w każdym zborze, a przygotowywały i szkoliły głosicieli do przemówień i głoszenia. 1 lutego 1943 roku 100 studentów rozpoczęło zajęcia w nowo powstałej szkole Gilead. Kurs trwał 20 tygodni, a głównym podręcznikiem była Biblia.

Po wojnie, kiedy wróciła możliwość niezakłóconej korespondencji pocztowej zaczęły napływać sprawozdania. Okazało się, że mimo pożogi wojennej liczebność Świadków Jehowy znacznie wzrosła.

W roku 1950 na zorganizowanym na stadionie Yankee zgromadzeniu, gdzie było obenych 123 000 osób ogłoszono wydanie Chrześcijańskich Pism Greckich w Przekładzie Nowego Świata (Nowego Testamentu). Poczynając od 1 października 1972 roku zmieniono sposób zarządzania zborami. Dotychczas zborami opiekowali się słudzy zboru, którzy byli mianowani przez Towarzystwo Strażnica. Teraz, na podstawie Listu do Filipian 1,1, gdzie Apostoł Paweł napisał o gronie starszych, miało być w zborach wielu, tworzących grono starszych, o ile mieli stosowne kwalifikacje (zob. 1 Tm 3,1). To samo dotyczyło sług pomocniczych. W tym samym okresie odpowiedzialność i nadzór nad ewangelizacją przejęło Ciało Kierownicze, złożone z kilkunastu dojrzałych duchowo mężczyzn, mających nadzieję niebiańską (zaliczających się do 144 000 wybranych, namaszczonych duchem Świadków).

Od stycznia 1976 roku nadzór nad Towarzystwem Strażnica został przekazany sześciu kilkuosobowym komitetom. Odtąd już Towarzystwem Strażnica nie zarządzała jedna osoba.

8 czerwca 1977 roku w wyniku niemożliwego do zoperowania guza mózgu zmarł Nathan Knorr. Następcą na stanowisku Prezesa Towarzystwa Strażnica został 83 letni Frederick W. Franz. Obecnie Ciało Kierownicze nie jest zupełnie związane z Towarzystwem Strażnica. Żaden z Członków owego Ciała nie może być jednocześnie członkiem Zarządu Towarzystwa Strażnica.

[edytuj] Historia Świadków Jehowy w Polsce

^[1] Historia Świadków Jehowy w Polsce sięga ok. roku 1892, kiedy to niejaki Olszański – Badacz Pisma Świętego - wrócił z USA do Polski. Kolejnym Badaczem Pisma Świętego był Szwajcar Bente, który w 1905 roku objął wakat dyrektora w warszawskiej fabryce koronek. Działania tych osób sprawiły, że w już 1915 roku, regularnie, co miesiąc była publikowana Strażnica w języku polskim. W 1910 w Warszawie złożył wizytę Charles Taze Russell. Mimo, że już wtedy w Warszawie i Łodzi było wiele osób, które interesowały się studiowaniem Biblii w urządzaniu spotkań przeszkadzała Policja Carska. W roku 1913 udało się jednak zalegalizować działalność Badaczy Pisma Świętego. W 1918 roku warszawski zbór zgromadzał już ok. 50 osób, które regularnie przychodziły na wykłady. Brak kontaktów z resztą Badaczy Pisma Świętego (np. wiadomość o śmierci Russella dotarła do Warszawy aż dwa lata po fakcie) podczas I wojny światowej spowodował, że doszło do podziałów i rozłamów. Jedna z grup wprowadziła swoje nauki i przejęła polski oddział Towarzystwa (w tym salę w Warszawie). Wysłana przez amerykański oddział Towarzystwa Strażnica delegacja złożona z dwóch mężczyzn uznała jednak, że nauki tej grupy są niezgodne z naukami Towarzystwa Strażnica i w niedługim czasie przywróciła właściwe poglądy. W 1920 roku do Krakowa powrócił z USA Jan Kusina, który szybko zorganizował w tym mieście grupkę Badaczy Pisma Świętego. Franciszek Puchała, który przebywał na emigracji w USA po powrocie do Polski wydał na swój koszt ulotkę zawierającą 13 doktryn katolickich. Obiecał w niej, że za udowodnienie ich biblijnego pochodzenia zapłaci po 10 000 marek polskich. Treść dyskusji podjętej i przegranej przez teologów Jezuickich (m.in. Jana Rostworowskiego) została wydana w formie broszury nakładem 10 000 egzemplarzy nie licząc dodruków. Dzięki temu zabiegowi w 1923 roku w Krakowie studiowaniem Pisma Świętego było już zainteresowanych 69 osób. Z czasem władze kościelne wywierały presję na władze świeckie, zmuszając je do aresztowań Badaczy Pisma Świętego. Od 1933 roku ataki na Świadków Jehowy stały się bardzo częste. W 1935 roku dokonano 1000 zatrzymań Świadków Jehowy. Mimo rosnącego sprzeciwu liczebność Świadków Jehowy ciągle wzrastała. W czasie wybuchu II wojny światowej w Polsce było 1039 głosicieli. Na zachodzie kraju Gestapo aresztowało każdego, kto był znany jako Świadek Jehowy. Aresztowano też za posiadanie egzemplarza Strażnicy. Zaraz po wojnie liczebność Świadków Jehowy wzrosła do 2500 i wciąż rosła w bardzo szybkim tempie. Wkrótce jednak zaczęły się napaści ze strony członków Narodowych Sił Zbrojnych, chcących ich siłą zmusić do zostania katolikami. Gdy w roku 1947 podliczono wszystkie napaści NSZ: ucierpiało łącznie 4000 Świadków Jehowy, 60 z nich zamordowano, napadnięto na około 800 ich domostw.

W 1946 roku przedstawiciel Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa próbował nakłonić Świadków do współpracy przeciw Kościołowi katolickiemu. Po otrzymaniu odpowiedzi odmownej na tę oraz powtórzoną cztery miesiące później propozycję, władze zaczęły utrudniać działalność Świadków Jehowy. W 1949 roku wydalono misjonarzy. W 1950 roku łódzki oddział Towarzystwa Strażnica został splądrowany przez UB. Pod zarzutem szpiegostwa na rzecz USA aresztowano członków zarządu; niedługo później aresztowano pozostałych pracowników. 21 czerwca 1950 roku w nocy dokonano też setek rewizji w domach Świadków Jehowy i kilkudziesięciu aresztowań.

2 lipca 1950 Urząd do Spraw Wyznań zdelegalizował działalność Świadków Jehowy, których liczebność cztery miesiące wcześniej wynosiła około 18 tysięcy głosicieli. Represje UB dotknęły około 90 procent wyznawców tej religii. Niektórych, jak np. J. Szlauera - zastrzelonego podczas przesłuchań przez oficera UB - pozbawiono życia. Do końca 1956 roku zmarło 16 Świadków Jehowy w wyniku samych tylko tortur lub odmowy udzielenia pomocy lekarskiej. Ponieważ działania UB przynosiły odwrotny skutek (po 3 latach represji było już 37 411 Świadków Jehowy, co stanowiło ponad 80 procentowy wzrost) władze zaczęły łagodzić politykę wobec tego wyznania. Stopniowo członków tej religii zaczęto zwalniać z więzień.

Później starano się rozbić Świadków Jehowy od wewnątrz. Pojawiły się fałszywe wydania Strażnicy oraz szkalujące listy. W miarę upływu lat, gdy nie dostrzeżono zagrożenia ze strony Świadków Jehowy, sprzeciw władz malał. Ostatecznie 12 maja 1989 roku, za prezydentury gen. Wojciecha Jaruzelskiego Świadkowie Jehowy zostali oficjalnie zarejestrowani i zalegalizowani. Grupa jest wpisana do rejestru MSWiA pod numerem 34 ([1]).

[edytuj] Prześladowanie Świadków Jehowy przez III Rzeszę

Jeszcze przed dojściem Hitlera do władzy, począwszy od 1929 roku zdarzało się, że nazistowskie bojówki SA napadały na Świadków Jehowy, bijąc ich dotkliwie oraz przerywając ich zebrania religijne.^[2]

Świadkowie Jehowy w III Rzeszy i na terenach przez nią okupowanych^[3] byli masowo represjonowani z powodu odmowy służby wojskowej (i każdej pracy dla wojska) oraz nie przyjmowania państwowego antysemityzmu(m.in. nie przestrzegali bojkotu żydowskich sklepów; w swoich publikacjach propagowali równość wszystkich narodów, a więc i Żydów). Z tych przyczyn już od 1933 spotykały Świadków represje, np. wyrzucanie z pracy, odbieranie dzieci. a od 1935 byli więzieni w obozach koncentracyjnych. Otrzymali jako jedyna grupa religijna oddzielne oznakowanie - fioletowy trójkąt. Udawało im się informować swych współwyznawców z zewnątrz o panujących tam warunkach, dzięki czemu wiele lat przed wojną ujawnili istnienie tych obozów wraz z dokładnymi ich szkicami ^[4], a także zbrodnie dokonywane na Żydach i innych więźniach w tych obozach. Wkrótce zaczęto ich osadzać także w obozach zagłady np. w Auschwitz.

Pod koniec lat 1930. naziści planowali wymordowanie wszystkich Świadków Jehowy, którzy nie podpiszą deklaracji wyrzeczenia się wiary. Jednak najprawdopodobniej na skutek interwencji prezydenta USA, Hitler zrezygnował z planu masowych egzekucji i uwięził w obozach kilkuset Świadków, którzy mieli pozostać tam dożywotnio. Więziono tylko osoby dorosłe; dzieci odbierano i przekazywano na wychowanie innym rodzinom. Byli jedyną kategorią więźniów (oznaczani trójkątem fioletowym), którzy mogli w każdej chwili wyjść na wolność po podpisaniu deklaracji apostazji^[5] ponad 95 % nie zrobiła tego, uważając prześladowania za "próbę wiary". W obozach znęcano się nad nimi i zabijano, a także zmuszano do pracy w charakterze służby domowej esesmanów. Rudolf Höss zeznał, że "imponował mu" hart ducha i siła wiary tych więźniów. Po zakończeniu wojny Świadkowie Jehowy byli ważnym źródłem informacji na temat masowych zbrodni na Żydach w obozach zagłady.

[edytuj] W co wierzą Świadkowie Jehowy?

Armagedon: Świadkowie Jehowy wierzą, że Bóg położy kres złu na ziemi w dniu Armagedonu - wojny Bożej, w której będzie walczył Jezus wraz innymi aniołami przeciwko Organizacji Szatana. W wyniku tej wojny zostaną wytraceni wszyscy źli ludzie.
Biblia: Świadkowie Jehowy wierzą, że wyłącznie Biblia jest Słowem Bożym (świadkowie przyjmują kanon protestancki, nie uznając za natchnione ksiąg deuterokanonicznych Starego Testamentu - Nowego Testamentu uznają). Odrzucają Tradycję Apostolską oraz wszystkie inne pozabiblijne tradycje, trzymając się Biblii jako podstawy wszystkich swych wierzeń.
Chronologia: Świadkowie Jehowy wierzą, że w 1914 roku n.e. nastąpił koniec "Czasów Pogan", czyli siedem czasów od 607 r p.n.e., kiedy została przerwana linia królów Żydów przez Bablilończyków. Od 1914 roku w niebie na tronie zasiada Jezus.
Chrzest: Jest wymagany od Chrześcijan. Jezus dał przykład chrztu. Wierzą, że chrzest jest symbolem zaparcia się siebie (swoich dotychczasowych dążeń nieuwzględniających woli Bożej) i oddania się Bogu. Świadkowie Jehowy praktykują chrzest dopiero w wieku umożliwiającym przyjmowanie pouczeń. W związku z tym nie chrzczą niemowląt.

Nie wierzą, że chrzest zmywa grzechy - moc zmywania grzechów ma krew ofiary, jaką złożył z siebie Jezus.

Ewangelizacja: Wszyscy chrześcijanie muszą dawać świadectwo, głosić dobrą nowinę. Każdy świadek Jehowy powinien głosić i ostrzegać przed nadchodzącym Armagedonem. Ten, który tego nie czyni może okryć się winą krwi.
Bóg: Oddają cześć Jehowie (Jahwe) jako jedynemu prawdziwemu Bogu i chętnie mówią innym o Nim i o Jego zamierzeniu wobec ludzkości. Nie wierzą, że Ojciec, Syn i Duch Święty są hipostazami Trójosobowego Boga (antytrynitaryzm). Uważają, że jedynym prawdziwym Bogiem jest Ojciec (Jehowa), że Jezus jest jego Synem oraz że Duch Święty jest czynną siłą Bożą.
Jezus Chrystus: Wierzą, że jest jednorodzonym Synem Boga, pierwszą istotą stworzoną przez Boga. Dodatkowo:
- istniał w postaci duchowej (podobnie jak Bóg i aniołowie) zanim został człowiekiem, do której to postaci powrócił po wstąpieniu do Nieba.
- jego życie zostało przeniesione z Nieba do łona dziewicy Marii
- jego złożone w ofierze doskonałe ciało ludzkie umożliwia wszystkim wierzącym dostąpienie zbawienia i życia wiecznego
- od roku 1914 z upoważnienia Bożego króluje w Niebie (nad Ziemią zapanuje wkrótce i będzie nad nią panować przez 1000 lat, po czym odda władzę swemu Ojcu, Jehowie).
- archanioł Michał, o którym mówi Biblia, jest Jezusem Chrystusem w swym bycie przedziemskim.
- uważają, że Jezus został zgładzony na palu męki, a nie na krzyżu.
Królestwo Boże: Wierzą, że Królestwo Chrystusa jest jedyną nadzieją dla ludzkości; jest nim rząd znajdujący się w Niebie, złożony z Jezusa oraz 144 000 wybranych (por. Ap 14, 1), namaszczonych duchem chrześcijan; że już wkrótce zostanie zniszczony obecny zły system rzeczy ze wszystkimi ludzkimi rządami i zaprowadzi nowy system, w którym zapanuje sprawiedliwość i pokój. Pozostali zbawieni ludzie będą żyć w raju na przemienionej ziemi, na podobieństwo Adama i Ewy. Chrystus będzie Królem nad ziemią przez 1000 lat, po czym odda władzę swemu Ojcu, Jehowie.
Ziemia: Wierzą, że pierwotnym zamierzeniem Bożym wobec Ziemi było, aby cała Ziemia była zaludniona czcicielami Stwórcy i że Bóg nie zmienił swojego zamierzenia co do ludzi i Ziemi. Wierzą, że w momencie "końca systemu rzeczy", kiedy światowa wojna Armageddonu zniszczy zło tego świata i tych z ludzi, którzy nie spełniają wymagań Jehowy. Zbawione osoby będą cieszyć się życiem wiecznym jako doskonali ludzie i że wszyscy zmarli, zachowani w pamięci Bożej, zostaną wskrzeszeni, aby otrzymać sposobność zaznawania tych błogosławieństw.
Śmierć: Wierzą, że zmarli nie mają żadnej świadomości (człowiek nie posiada duszy, która żyłaby po śmierci ciała, lecz jest "duszą żyjącą"); że nie odczuwają cierpień ani przyjemności w dziedzinie duchowej; że istnieją tylko w pamięci Boga i dlatego całą nadzieją człowieka na przyszłe życie jest zmartwychwstanie.
Zbawienie: Wierzą, że jest ono tym, co daje ratunek, ocalenie, wybawienie od śmierci lub niebezpieczeństwa. Jehowa, poprzez swego Syna, zapewni wszystkim prawdziwym chrześcijanom wybawienie z teraźniejszego, niegodziwego systemu rzeczy oraz wyzwolenie z niewoli grzechu i śmierci. Dla wielkiej rzeszy wiernych sług Jehowy, żyjących w "dniach ostatnich", zbawienie będzie oznaczać zachowanie życia w wielkim ucisku.
Dni ostatnie: Wierzą, że po 2520 latach od roku 607, czyli roku, który uznają za zburzenie Jerozolimy przez Nabuchodonozora II, a zatem w roku 1914 nastąpiło wstąpienie Jezusa na tron w Niebie, od którego określają czas dni ostatnich tego złego systemu rzeczy. Wierzą, że ludzie miłujący prawość ocaleją z nadchodzącej zagłady i będą mogli żyć na oczyszczonej Ziemi.
Oddzielenie od świata: Usilnie starają się nie należeć do świata, co według wypowiedzi Jezusa miało być jedną z cech jego naśladowców. Starają się okazywać bliźnim szczerą miłość chrześcijańską, ale nie biorą udziału w życiu politycznym ani w służbie wojskowej, policyjnej czy innej mającej związek z walką lub użytkowaniem broni. Dbają o zaspokajanie potrzeb materialnych swoich rodzin oraz współwyznawców, ale unikają pogoni za dobrami materialnymi i sławą, a także za poszczególnymi rozrywkami.
Stosowanie się do rad biblijnych: W swoim życiu – w domu, w szkole, w zborze, w pracy – uważają za ważne kierowanie się zasadami biblijnymi. Każdy, bez względu na swą przeszłość, może zostać świadkiem Jehowy. Gdyby jednak potem ustawicznie dopuszczał się praktyk potępionych w Słowie Bożym i nie okazał skruchy, zostanie wykluczony ze społeczności, z możliwością powrotu, jeśli zmieni swoje postępowanie (do czasu powrotu będzie traktowany jako odstępca, co oznacza unikanie z nim kontaktów).
Armageddon: Według świadków Jehowy, jest to nadchodząca powszechna "wojna w Wielkim Dniu wszechmogącego Boga" (Ap 16, 14.16). Określenie to odnosi się zwłaszcza do "miejsca [po grecku to'pon, tzn. stan, sytuacja]", gdzie ziemscy władcy polityczni są zgromadzani przeciwko Jehowie i Jego Królestwu pod władzą Jezusa Chrystusa. Wyrazem ich sprzeciwu będzie ogólnoświatowa akcja przeciwko sługom Jehowy na Ziemi – widzialnym przedstawicielom Królestwa Bożego.
Babilon Wielki: 'Ogólnoświatowe imperium religii fałszywej' – zaliczają do niego wszystkie religie oprócz własnej religii. Ma być zniszczony przez Szkarłatną Bestię, tj. różne organizacje międzynarodowe w tym ONZ.

[edytuj] Praktykowanie wiary

Sala Królestwa Świadków Jehowy

Zdaniem świadków Jehowy, prawdziwa religia kładzie nacisk na przestrzeganie Bożych przykazań i miłość bliźniego. Idąc za swoim zrozumieniem nauk, zawartych w Piśmie Świętym:

mają obowiązek wystrzegać się kłamstwa, nieuczciwości i obłudy, unikać cudzołóstwa i praktyk homoseksualnych, kradzieży, pijaństwa i narkomanii;
wystrzegają się jakiegokolwiek używania krwi, a co za tym idzie jej przyjmowania z pokarmem oraz dożylnie. Świadkowie Jehowy nie przyjmują krwi pełnej oraz jej czterech głównych składników - krwinek czerwonych, osocza, krwinek białych oraz płytek krwi. Użycie frakcji uzyskiwanych z tych składników lub preparatów je zawierających pozostawiane jest osobistej decyzji każdego ze Świadków^[6]. Świadkowie nie godzą się także na przechowywanie i ponowne wprowadzanie do krwioobiegu ich własnej krwi, jednak możliwość wykorzystania najnowszych technik medycznych pozwalających utrzymać krew w obiegu zamkniętym (Cell Saver) jest pozostawiona własnemu osądowi pacjenta;
nie biorą udziału w życiu politycznym (uważają to za zdradę wierności wobec Królestwa Bożego), nie służą w wojsku, nie biorą udziału w ruchach ekumenicznych, uważając inne religie za będące pod wpływem Szatana;
modlą się wyłącznie do Jehowy za pośrednictwem Chrystusa, odrzucają kult obrazów i świętych;
nie modlą się do Jezusa lecz w jego imię;
przyjmują chrzest przez zanurzenie w wodzie jako symbol oddania się Bogu osoby dojrzałej, po zrozumieniu i zaakceptowaniu przez nią nauk doktrynalnych; nie posiadają tzw. formuły chrztu;
odrzucają tradycyjne rytuały, wywodzące się z kultury ludowej i święta religijne, poza doroczną pamiątką śmierci Jezusa Chrystusa, obchodzoną w okresie zbliżonym do Wielkanocy, będącym odpowiednikiem 14 Nisan według żydowskiego kalendarza;
prowadzą zakrojoną na szeroką skalę działalność kaznodziejską, nauczając głównie przez chodzenie od domu do domu, a także publikując artykuły w formie drukowanej, wideo, audio, a obecnie także przez Internet;
uczestniczą trzy razy w tygodniu w otwartych spotkaniach zboru (lokalnego kościoła), które odbywają się w obiektach nazywanych Salami Królestwa. Składają się na nie wykłady, studia Biblii i studia Biblii za pomocą publikacji Strażnicy, pokazy i instruktaże technik kaznodziejskich, wywiady i dyskusje;
zwykle 3 razy do roku uczestniczą w masowych spotkaniach zwanych kongresami (zgromadzeniami), organizowanych zwykle w dużych obiektach, takich jak stadiony, hale sportowe, a także coraz częściej we własnych obiektach specjalnie do tego celu zbudowanych (Malbork, Poznań, Łódź, Warszawa, Sosnowiec, Lublin, Puck, Skarbimierz).

[edytuj] Organizacja i członkostwo

Świadkowie Jehowy mają organizację zarządzaną w sposób określany przez nich jako teokratyczny; składają się na nią instytucje prawne i biura Oddziałów. Na instytucje prawne składa się "Pensylwańskie Biblijne i Traktatowe Towarzystwo Strażnica", do którego należą prawa autorskie publikacji świadków Jehowy, "Zarejestrowane Nowojorskie Towarzystwo Biblijne i Traktatowe Strażnica" zarządzające majątkiem oraz inne korporacje. Nad kwestiami religijnymi czuwa Ciało Kierownicze Świadków Jehowy (liczba członków się zmienia, ale zwykle Ciało Kierownicze liczy kilkunastu członków), decydujące we wszystkich sprawach doktryny i organizacji. Ciału Kierowniczemu podlega 6 komitetów regionalnych, nadzorujących biura oddziałów z komitetami oddziałów na czele. Oddziały dzielą się na okręgi (kierowane przez nadzorców okręgów), które dzielą się z kolei na obwody (kierowane przez nadzorców obwodów). W obwodzie istnieje zwykle około 20 zborów, kierowanych przez starszych zboru i sług pomocniczych.

W naszym kraju biuro oddziału mieści się w Nadarzynie koło Warszawy, a korporacją reprezentującą interesy wiernych jest "Strażnica - Towarzystwo Biblijne i Traktatowe, Zarejestrowany Związek Wyznania Świadków Jehowy w Polsce".

Według własnych statystyk, świadkowie Jehowy liczyli w sprawozdaniu za rok 2005 maksymalnie 6.613.829 (przeciętnie:6.390.016) oficjalnie zarejestrowanych głosicieli - tj. osób, które systematycznie prowadzą służbę kaznodziejską. W Polsce liczba ta w 2005 r. wyniosła maksymalnie 128.519 (przeciętnie: 127.729) w 1799 zborach. Część zarejestrowanych głosicieli nie jest ochrzczona, natomiast pewna część osób ochrzczonych przez świadków Jehowy nie jest aktywna jako głosiciele. Szacuje się, że na najważniejszej ceremonii religijnej świadków Jehowy - Pamiątce śmierci Jezusa Chrystusa, było obecnych w 2005 roku ponad 16 milionów ludzi na całym świecie, a w Polsce około 244 tysięcy (odpowiednio 16.383.333 i 244.400 według statystyk "Strażnicy") - świadków Jehowy, osób zainteresowanych ich wiarą oraz zaproszonych.

Prezesi Towarzystwa Strażnica:

[edytuj] Publikacje

Świadkowie Jehowy są bardzo aktywni w rozpowszechnianiu swojej wiary i przywiązują szczególne znaczenie do Biblii. Swoje wierzenia świadkowie Jehowy rozpowszechniają przy pomocy książek, traktatów oraz czasopism, z których najbardziej znane to "Strażnica" oraz "Przebudźcie się!". "Przebudźcie się!" jest czasopismem o charakterze religijno-naukowym; zajmuje się różnymi dziedzinami, opisywanym zazwyczaj z religijnego punktu widzenia. Od stycznia 2006 "Przebudźcie się!" ukazuje się raz w miesiącu (a nie jak dotychczas dwa razy). Zwiększono jednak jego nakład o ok. 10 milionów egzemplarzy (teraz wynosi ok. 32 miliony), co sprawia, że jest najliczniej wydawanym czasopismem na świecie. Dwutygodnik "Strażnica" publikowany jest od 1879 roku w ponad 150 językach i koncentruje się na doktrynie religijnej. Każdy numer ukazuje się w ponad 27 milionach egzemplarzy. Czasopismo jest też dostępne w różnych formach elektronicznych, jak CD (format MP3), ostatnio DVD, także drukowane alfabetem Braille'a. Głównym tematem publikacji świadków Jehowy jest dowodzenie, że wydarzenia światowe spełniają proroctwa biblijne.

Dużą wagę przywiązują do Pisma Świętego, publikowali wiele jego przekładów, wieloma posługiwali się także w dowodzeniu swej wiary (w Polsce najczęściej katolicką Biblią Tysiąclecia wyd. 1 i 2, zawierającą w Starym Testamencie imię Boże Jahwe oraz Biblią Warszawską). Od czasu wydania w języku polskim własnego tłumaczenia Biblii w 1997 roku, tzw. Przekładu Nowego Świata, ten przekład dominuje w użyciu na zebraniach religijnych i działalności kaznodziejskiej.

Inne wybrane publikacje (w nawiasach rok wydania):
Książki:

"Stale pamiętaj o dniu Jehowy" (2006)
"Czego naprawdę uczy Biblia?" (2005)
"Ucz się od Wielkiego Nauczyciela" (2003)
"Zbliż się do Jehowy" (2002)
"Oddawaj cześć jedynemu prawdziwemu Bogu" (2002)
"Proroctwo Izajasza światłem dla całej ludzkości" (tom I - 2000, II - 2001)
"Pilnie zważaj na proroctwa Daniela!" (1999)
"Czy istnieje Stwórca, który się o ciebie troszczy?" (1998)
"Tajemnica szczęścia rodzinnego" (1996)
"Wiedza, która prowadzi do życia wiecznego" (1995)
"Człowiek poszukuje Boga" (1994)
"Pytania młodych ludzi-praktyczne odpowiedzi" (1994)
"Wspaniały finał Objawienia biski!" (1993)
"Biblia-słowo Boże czy ludzkie?" (1992)
"Największy ze wszystkich ludzi" (1991)
"Jak powstało życie? Przez ewolucję czy przez stwarzanie?" (1989)
"Będziesz mógł żyć wiecznie w raju na ziemi" (wyd. polskie-1984; wyd. angielskie-1982, nastepne wyd. 1990)
"Mój zbiór opowieści biblijnych" (wyd. polskie-1981; wyd. angielskie-1978)

Broszury:

"Czuwajcie!" (2004)
"Możesz być przyjacielem Boga" (2000)
"Jak prowadzć szczęśliwe życie rodzinne" (2001)
"Świadkowie Jehowy-Kim są? W co wierzą?" (2001)
"Księga dla wszystkich ludzi" (1997)
"Czego wymaga od nas Bóg?" (1996)
"Na czym polega sens życia? Jak go odnaleźć" (1995)
"Czy wierzyć w Trójcę?" (1989)

Traktaty:

"Kres wszelkich cierpeń już bliski!" (2005)
"Czy chciałbyś lepiej poznać Biblię?" (2001)
"Kim jest Jezus Chrystus?"
"Kim jest Jehowa?"

Wideokasety i DVD:
Inne:

"Dobra nowina dla ludzi ze wszystkich narodów" (2004)
Atlas "'Zobacz tę dobrą ziemię'" (2003)

[edytuj] Status religii oraz legalność

Świadkowie Jehowy są czasem wymieniani (szczególnie przez instytucje religijne) jako sekta destrukcyjna (jako "sekta szczególnie niebezpieczna" figurują m.in. w dominikańskim rejestrze sekt).
Wiele międzynarodowych organizacji świeckich, także sądowniczych, uznaje ich jednak jako znaną religię (co orzekł również Europejski Trybunał Praw Człowieka), dlatego obecnie w większości krajów świata są oni zarejestrowani jako legalny związek wyznaniowy.

W Sądzie Najwyższym USA do końca 1998 r. toczyło się 71 spraw z udziałem świadków Jehowy, z których dwie trzecie skończyło wyrokiem korzystnym dla tego ruchu religijnego. Procesy przeciwko temu związkowi religijnemu toczą się także w Rosji (Moskwa) czy Gruzji; zakaz ich działalności obowiązuje w większości krajów totalitarnych (Chiny, Turkmenistan, Korea Północna) oraz islamskich.

[edytuj] Krytyka

Ta sekcja wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Aby uczynić ją weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.

Ta sekcja wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi.
Należy w niej poprawić: {{{2}}}.
Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Zarzuty wśród wielu biblistów wzbudza ich przekład Biblii, zwany Biblią w Przekładzie Nowego Świata. Uważają oni, że przekładu tego dokonano w sposób mający dokładnie potwierdzać nauki świadków Jehowy. Przekład na język polski dokonano z języka angielskiego z uwzględnieniem języków oryginalnych. Zarzuca się także zamiany tradycyjnego określenia "krzyż" na "pal męki" w 1936 roku oraz to, że umieszczono w przeszło 237 miejscach Nowego Testamentu tetragram JHWH, który nie występuje w żadnym znanym oryginalnym rękopisie i choć świadkowie Jehowy uzasadniają swoją decyzję w tej sprawie m.in. tym, że w NT występuje skrócona forma imienia Bożego Jah w zwrocie Hallelujah, a niektóre miejsca, gdzie użyto imienia Bożego są cytatami ze Starego Testamentu, w których to imię występowało to jest to liczba 80 wersetów, których nie ma w żadnym znanym manuskrypcie NT tetragramu. Krytycy zwracają również uwagę na to, że świadkowie Jehowy podkreślają trzymanie się nakazów biblijnych, lecz lekceważą zakaz dokonywania w Biblii zmian.

Główna krytyka dotyczy częstych zmian w doktrynie Świadków Jehowy. Dotyczy to wielokrotnego zmieniania terminu rzekomego przyjścia Chrystusa na Ziemię, a także tezy, że Chrystus nie umarł na krzyżu, ale na palu. Do 1935 roku Świadkowie Jehowy wierzyli, że Jezus umarł na krzyżu i sami stosowali tę symbolikę krzyża.

Spore wątpliwości budzi kwestia zakazu przyjmowania krwi przez Świadków Jehowy, obejmującego w szczególności transfuzje krwi. Zakaz ten wynika z nakazu "powstrzymywania się od krwi" wyrażonego w Dziejach Apostolskich (Dz 15,29)^[7]. Zdaniem krytyków takiej interpretacji zapis ten odnosi się jedynie do spożywania krwi, a transfuzja jest de facto przetoczeniem krwi i nie jest trawiona przez biorcę. Krytycy zarzucają także wielokrotne zmiany doktryny w tej kwestii jak i zakaz transfuzji obejmujący niepełnoletnie dzieci Świadków Jehowy które nie należą do organizacji.

Ponadto wątpliwości krytyków budzą źródła jak i osoby na które powołują się często Świadkowie Jehowy w swych publikacjach. Niektóre są uznawane za nieprawdziwe przez krytykę, również wskazuje się, że wśród wielu osób, na które się powoływano jako autorytety, są osoby związane ze spirytzmem bądź zaprzeczających w ogóle religii opartej na Biblii (Will Durant, Edward Gibbon, Andrews Norton, John Rylands, Arthur Weigall, Michael Grant, Aleksander Hislop, Mircea Eliade, Adolf Harnack). Krytycy również przeczą naukom Towarzystwa Strażnica, jakoby Ojcowie Kościoła nie nauczali tego w co dziś wierzą współcześni chrześcijanie (np. Trójca).

Wątpliwości budzi głoszona neutralność polityczna Świadków Jehowy ze względu na zarejestrowanie ich organizacji w latach 1991-2001 jako organizacji pozarządowej (NGO) przy ONZ, którą określają mianem Szkarłatnej Bestii (zgodnie z księgą Objawienia/Apokalipsy). Krytycy równiez zarzucają, że nauka ukazana w Strażnicy z 1 listopada 1999 roku na temat udziału w głosowaniu podczas wyborów jakie są obowiązkowe w niektórych krajach zachodnich wykazuje, że nie jest to zabronione "Jeśli ktoś postanawia pójść do lokalu wyborczego, jest to jego sprawa"^[8].

[edytuj] Zobacz też

Ważne osoby:

Czasopisma:

Inne wspólnoty:

Badacze Pisma Świętego.

[edytuj] Przypisy

↑ Rocznik Świadków Jehowy 1994
↑ Jehovah's Witnesses: Victims of the Nazi Era, strona 3. dokumentu PDF
↑ Laurence Rees Auschwitz. Naziści i "ostateczne rozwiązanie"., Prószyński i S-ka, Warszawa, 2005, s. 129-132.
↑ "Krucjata przeciwko Chrześcijaństwu"
↑ Jehovah's Witnesses: Victims of the Nazi Era, wstęp.
↑ "Przebudźcie Się!", Sierpień 2006, s. 11-12
↑ Świadkowie Jehowy powołują się w tym względzie na wersety: Nie wolno wam tylko jeść mięsa z krwią życia. Upomnę się o waszą krew przez wzgląd na wasze życie (...) (Rdz 9:4-5) wierząc że dusza jest tym samym co ciało i należy ono do Boga dlatego nie można się "nią dzielić".
↑ Strażnica 1.11.1999 s.29

We provide Linux to the World

Wikipedysta:Tarcamion/brudnopis

Z Wikipedii

Spis treści

[edytuj] Historia

[edytuj] Historia powstania Świadków Jehowy

[edytuj] Historia Świadków Jehowy w Polsce

[edytuj] Prześladowanie Świadków Jehowy przez III Rzeszę

[edytuj] W co wierzą Świadkowie Jehowy?

[edytuj] Praktykowanie wiary

[edytuj] Organizacja i członkostwo

[edytuj] Publikacje

[edytuj] Status religii oraz legalność

[edytuj] Krytyka

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

[edytuj] Oficjalne strony świadków Jehowy

[edytuj] Prywatne strony świadków Jehowy i ich sympatyków

[edytuj] Strony krytycznie nastawione względem organizacji świadków Jehowy

[edytuj] Badania traktujące o świadkach Jehowy

Views

nawigacja

zmiany

dla edytorów

Szukaj

W innych językach