Krotoszyn

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Współrzędne: 51°41'44" N 17°26'13" E51.6955556 17.4369444 (Krotoszyn)

Krotoszyn


Herb Krotoszyna	Flaga Krotoszyna

Gmina
- rodzaj

Krotoszyn
miejsko-wiejska

Prawa miejskie

1415

Burmistrz

Julian Władysław Jokś

Powierzchnia

22,55 km²

Położenie

51° 41'44'' N
17° 26'13'' E

Wysokość

130-140 m n.p.m.

Liczba mieszkańców (2007)
- liczba ludności
- gęstość

29 424^[1]
1 305^[1] os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

63-700 do 63-710

Tablice rejestracyjne

PKR

Położenie na mapie Polski

Krotoszyn

TERC10
(TERYT)

4304012044

Miasta partnerskie

Brummen

Mejszagoła

Fontenay le Comte

Dierdorf

Bucak

Urząd miejski³

ul. Kołłątaja 7
63-700 Krotoszyn
tel. 62 725-23-80; faks 62 725-34-36

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Krotoszyn (niem. Krotoschin) - miasto w województwie wielkopolskim, na Wysoczyźnie Kaliskiej, siedziba gminy Krotoszyn i powiatu krotoszyńskiego, 29 424 mieszk. (2007).

[edytuj] Położenie

Krotoszyn położony w południowej Wielkopolsce, około 108 km na południe od Poznania i około 28 km na zachód od Ostrowa Wielkopolskiego.

Według podziału regionalnego Polski J. Kondrackiego i J. Ostrowskiego Krotoszyn leży w prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, prowincji Nizin Środkowopolskich w makroregionie Niziny Południowo-Wielkopolskiej i mezoregionie Wysoczyzny Kaliskiej. Według szczegółowego podziału geomorfologicznego Bogumiła Krygowskiego Krotoszyn leży w regionie Wysoczyzny Kaliskiej w subregionie Wału Krotoszyńskiego. Przeważającą formą na terenie miasta i gminy jest wysoczyzna morenowa płaska, która zajmuje około 75 % powierzchni gminy. Jest to w zasadzie morena denna, powstała podczas stadiału Warty, zlodowacenia Odry (środkowopolskiego). Dlatego też większą część tego obszaru zajmują osady akumulacji lodowcowej, reprezentowane głównie przez gliny zwałowe.

[edytuj] Historia

Znany od 1405 roku (pierwsza udokumentowana wzmianka o wsi Crothoszino). W 1414 roku niedaleko wsi Krotoszyn założył miasto uczestnik bitwy pod Grunwaldem, Wierzbięta-Krotoski z rodu Łodziów. Od tego czasu wieś zaczęto określać jako Stary Krotoszyn. W 1415 gród został lokowany na prawie magdeburskim. Prawa miejskie zostały nadane przywilejem Władysława Jagiełły. Miasto było niszczone kilkakrotnie podczas pożarów (1453, 1638, 1774) i wojen (potop szwedzki, wojna północna), mimo tego za każdym razem było odbudowywane i rozwijało się pomyślnie. W 1628 roku osiedlili się tu protestanci uciekający z Niemiec, w XVII wieku otoczono miasto fosą i wałem obronnym z trzema bramami. W XVIII wieku Krotoszyn liczył już około 4 tysiące mieszkańców. W tym też wieku miasto zasłynęło z wielkich jarmarków krotoszyńskich, na których sprzedawano za każdym razem około 1000 wołów. W 1793 roku Krotoszyn znalazł się w zaborze pruskim. W 1819 roku miasto nabył książę bawarski Thurn-Taxis. 5 marca 1827 roku urodził się tu Marian Langiewicz, późniejszy dyktator powstania styczniowego. Wiek XIX i początek wieku XX to okres uprzemysłowienia Krotoszyna, ale także przyspieszonego rozwoju rzemiosła (XIX wiek, kuśnierstwo, grabarstwo, szewstwo), szkolnictwa (gimnazjum, seminarium nauczycielskie), spółdzielczości (polska kasa pożyczkowa, Bank Ludowy, Towarzystwo Rolnicze, Towarzystwo Pszczelarzy) i rolnictwa (XIX wiek, cykoria). W 1910 roku Krotoszyn zamieszkuje już 13 tysięcy osób. Mieszkańcy Krotoszyna brali czynny udział w powstaniu wielkopolskim. Miasto zostało zdobyte przez Polaków 1 stycznia 1919 roku, między innymi dzięki interwencji pociągu pancernego Poznańczyk. W latach międzywojennych nastąpiło zahamowanie rozwoju miasta. Okupacja hitlerowska trwała w mieście od 3 września 1939 do 23 stycznia 1945. Krotoszyński 56 Pułk Piechoty Wielkopolskiej wsławił się w 1939 roku w obronie położonego blisko granicy Krotoszyna oraz w obronie Warszawy, o czym wspomniał w pożegnalnym rozkazie generał Juliusz Rómmel. W okresie powojennym uprzemysłowienie miasta i rozwój, wzrost liczby mieszkańców z 22 tysięcy w roku 1973 do 27 tysięcy w roku 1985, elektryfikacja linii kolejowych Krotoszyn-Jarocin, Krotoszyn-Grabowno Wielkie, Krotoszyn-Ostrów. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. kaliskiego. Po likwidacji powiatu ograniczenie samorządności, zmniejszenie nakładów. Po roku 1989 dalszy rozwój, nowe inwestycje, renowacje niektórych obiektów, ale także likwidacja kolei wąskotorowej Krotoszyn-Rozdrażew-Dobrzyca-Pleszew. W 1999 ponowne przywrócenie powiatu krotoszyńskiego.

[edytuj] Zabytki

Ratusz miejski w Rynku, zbudowany w 1689 roku z fundacji burmistrza J. Dobrowolskiego oraz właściciela Krotoszyna F.Z. Gałeckiego, w 1774 spalony, odbudowany, nadbudowany o jedną kondygnację i przebudowany w latach 1898-1899, obecnie neorenesansowy, trzykondygnacyjny z mansardami, ze stromymi dachami dwuspadowymi, z niewielkimi wieżyczkami na bokach przedniej i tylnej ściany, od XIX wieku otoczony kramami, które w latach 1968-1969 zostały zlikwidowane i przebudowane na betonowe pawilony handlowe,
- wieża mająca ślady pierwotnego wyglądu budowli, barokowa, smukła, ośmioboczna, z zegarem i niewielkim balkonem, zwieńczona ażurowym hełmem z podwójną latarnią, z 1777 roku,
- sklepienia w przyziemiu, również pozostałość po "pierwszym" ratuszu, dawniej cele więzienne,
Kościół farny św. Jana Chrzciciela, późnogotycki, wybudowany w latach 1592-1597 z fundacji kasztelana poznańskiego Jana Rozdrażewskiego dla braci czeskich, od 1601 roku katolicki, trójnawowy, o układzie bazylikowym, ze sklepieniem kolebkowym z lunetami,
- wieża na planie kwadratu,
- kaplice boczne z renesansowymi szczytami,
- bogate wyposażenie wnętrza z XVII i XVIII wieku,
- ołtarz główny, manierystyczny, z lat 1630-1640, drewniany, trzykondygnacyjny, z kopią obrazu Rubensa Zdjęcie z krzyża z XVII wieku oraz późnogotycką rzeźbą Madonna z Dzieciątkiem,
- belka tęczowa z grupą pasyjną z XVII wieku,
- renesansowy nagrobek Jana Rozdrażewskiego (zmarłego 1600), wykonany z piaskowca w latach 1597-1599, z postacią leżącego rycerza w zbroi,
Kościół św. św. Fabiana i Sebastiana z 1572, zbudowany jako szpitalny, na planie krzyża greckiego, drewniany, z kopułą, kryty gontem, restaurowany w XIX wieku,
Barokowy zespół potrynitarski,
- klasztor z 1733, trynitarski do kasaty zakonu w 1819, nad wejściem herby szlacheckie (Pilawa, Mniszech), w piwnicy i na parterze sklepienia kolebkowe, obecnie Muzeum Regionalne,
- kościół św.Ap. Piotra i Pawła, późnobarokowy, wybudowany w latach 1766-1772 według projektu K.M. Frantza, jednonawowy, ambona w kształcie łodzi z żaglem i sieciami, wyposażenie wnętrza barokowe,
Zespół kościelny poewangelicki, z lat 1788-1790, neobarokowa fasada z lat 1884-1885, klasycystyczny, na rzucie koła,
Pałac Rozdrażewskiego i Gałeckich z końca XVI wieku, barokowy, z późnoklasycystyczną fasadą, powstały na miejscu spalonego przez Szwedów dworku, obecnie szkoła,
- park pałacowy, założony w 1685 jako ogród włoski, później przekształcony na park krajobrazowy (ok. 1819), okazy drzew egzotycznych, obecnie Park Miejski,
Arsenał z 1823 roku, klasycystyczny,
Dawny sąd z XIX wieku,
Dawny szpital z XVIII wieku,
Domy mieszczańskie z XVIII i XIX wieku,
Cmentarz,
- obelisk powstańców wielkopolskich oraz żołnierzy 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej i 2 Pułku Strzelców Wielkopolskich,
- grób pułkownika W.J. Tyczyńskiego, dowódcy 56 Pułku Piechoty w latach 1932-1939,
Wiatrak-koźlak.
Kościół św. Marii Magdaleny z 1755 roku, drewniany.

[edytuj] Edukacja

[edytuj] Szkoły podstawowe i gimnazja

Szkoła Podstawowa Nr 4 im. Wojska Polskiego w Krotoszynie, ul. Sienkiewicza 9,
Szkoła Podstawowa Nr 8 im. Marii Skłodowskiej-Curie w Krotoszynie,ul. 23 Stycznia 20,
Gimnazjum Nr 2 w Krotoszynie, ul. Zdunowska 83,
Gimnazjum Nr 4 w Krotoszynie, ul. 23 Stycznia 20,
Zespół Szkół Nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi w Krotoszynie, ul. Władysława Jagiełły 4
Zespół Szkół Nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi w Krotoszynie, ul. Plac Szkolny 19,
Zespół Szkół Nr 3 w Krotoszynie, al. Powstańców Wlkp. 13,

[edytuj] Szkoły ponadgimnazjalne

I Liceum Ogólnokształcące w Krotoszynie, ul. Kołłątaja 1,
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Krotoszynie, ul. Mickiewicza 11,
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Karola F. Libelta w Krotoszynie, Plac Jana Pawła II nr 5,
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 w Krotoszynie, ul. Zdunowska 81,
Zakład Doskonalenia Zawodowego w Krotoszynie, Plac Jana Pawła II nr 5 (budynek nr ZSP 2),

[edytuj] Szkoły Specjalne

Zespół Szkół Specjalnych w Krotoszynie, ul. Ostrowska 39,

[edytuj] Szkoły Artystyczne

Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia w Krotoszynie, ul. Młyńska 2 D,
Społeczne Ognisko Muzyczne w Krotoszynie, ul. Młynska 2 D.

[edytuj] Szkoły Wyższe

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu - Wydział Chemii, Oddział Zamiejscowy w Krotoszynie, ul. Mickiewicza 11

[edytuj] Sport

[edytuj] Kluby sportowe

Klub Sportowy "ASTRA" Krotoszyn ul. Sportowa 1, (sekcja: piłka nożna),
Ludowy Klub Sportowy "CERAMIK", ul. Sportowa 2, (sekcja: zapasy styl wolny),
Klub Sportowy "KROTOSZ", ul. Młyńska 2 B, (sekcja: karate, pływanie, biegi, tenis stołowy),
Towarzystwo Atletyczne "ROZUM", ul. Mały Runek 13, (sekcja: sumo).

[edytuj] Gospodarka

[edytuj] Handel

W Krotoszynie znajdują się następujące markety:

Biedronka
Bricomarché
Dino (3)
Eko (2)
Intermarché
Lewiatan (5)
Lidl
Netto
POLOmarket
Kaufland (w budowie)
Tesco (planowane)
Piotr i Paweł (planowane)
Galeria "Stary Browar Krotoszyn" (w budowie)

[edytuj] Przyroda

Obszar Chronionego Krajobrazu Dąbrowy Krotoszyńskie i Baszków Rochy,
Dąbrowy Krotoszyńskie,
leśny Rezerwat przyrody Miejski Bór,
Park Miejski.

[edytuj] Znane osoby związane z Krotoszynem

Filip Wala - uczestnik drugiej edycji programu TVN "You Can Dance - Po prostu tańcz"
Roman Abraham - dowódca wojskowy, więziony w Oflagu Krotoschin
Ludwik Begale - prawnik, działacz społeczny i samorządowy
Agnieszka Duczmal - polska dyrygentka, współpracująca z orkiestrami symfonicznymi w kraju i za granicą
Katarzyna Grochola - pisarka i dziennikarka
Georg Huth - niemiecki orientalista i podróżnik
Marcin Lijewski - wicemistrz świata w piłce ręcznej
Piotr Olivier Janiak - model, prezenter
Isidor Kalisch - rabbi judaizmu reformowanego
Feliks Kasprzak - dziennikarz, starosta krotoszyński
Michał Kozal - błogosławiony kościoła katolickiego
Harold Kroto - laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1996 roku za odkrycie fulerenów (obywatel Wielkiej Brytanii, rodzina pochodziła z Krotoszyna).
Teodor Kullak pianista i kompozytor
Marian Langiewicz - dyktator powstania styczniowego
Wojciech Lipski - działacz społeczny i narodowościowy w Poznańskiem, poseł do sejmu pruskiego z powiatu krotoszyńskiego
Hieronim Ławniczak - regionalista polski, pedagog, współtwórca i kustosz Muzeum Regionalnego PTTK w Krotoszynie
Franciszek Nowak - rzeźbiarz ludowy
Marek Paczków - trener polskiej kadry narodowej w sumo, multimedalista Mistrzostw Świata i Europy w sumo
Robert Paczków - Międzynarodowy Mistrz Świata w sumo
Andrzej Ranke - politolog, współorganizator Ogólnopolskich Spotkań LEDNICA 2000
Otto Roquette - pisarz niemiecki
Stanisław Śniatała - szambelan papieski, radca duchowny, dziekan dekanatu koźminskiego, więziony w Krotoszynie
Władysław Stróżewski - filozof
Wojciech Tyczyński - pułkownik, dowódca 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej stacjonującego w okresie międzywojennym w Krotoszynie
Adam Wiedemann - poeta, prozaik, tłumacz, krytyk literacki i muzyczny
Wierzbięta z Krotoszyna herbu Łodzia - założyciel miasta, który wziął udział w bitwie pod Grunwaldem

[edytuj] Komunikacja

[edytuj] Komunikacja samochodowa

Przez miasto przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie:

15 (Wrocław)-Trzebnica-Krotoszyn-Września-Gniezno-Toruń-Ostróda-(Olsztyn)
36 Ostrów Wielkopolski-Krotoszyn-Rawicz-Lubin-Prochowice
444 Krotoszyn-Sulmierzyce-Odolanów-Ostrzeszów.

[edytuj] Komunikacja kolejowa

W Krotoszynie krzyżują się linie kolejowe:

nr 14: Tuplice-Głogów-Leszno-Krotoszyn-Ostrów Wielkopolski-Kalisz-Łódź Kaliska,
nr 281: Oleśnica-Krotoszyn-Jarocin-Gniezno-Chojnice.

Krotoszyn posiada bezpośrednie połączenie kolejowe między innymi z Poznaniem, Wrocławiem, Bystrzycą Kłodzką, Lesznem i Ostrowem Wielkopolskim.

W Krotoszynie w okolicach dworca kolejowego znajdowała się do 1987 stacja rozebranego odcinka kolei wąskotorowej relacji: Krotoszyn - Dobrzyca - Pleszew Wąsk. - Pleszew kursującej w ramach tzw. Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej.

[edytuj] Komunikacja autobusowa

Z dworca autobusowego PKS można w połączeniach bezpośrednich dojechać między innymi do: Poznania, Bydgoszczy, Konina,Jarocina, Ostrowa Wielkopolskiego, Kępna, Sycowa, Wrocławia, Zgorzelca, Zielonej Góry, Milicza, Żmigrodu, Konina, Leszna, Kościana, Gostynia a w sezonie letnim do Władysławowa. Przez Krotoszyn przebiega także prywatna regularna międzynarodowa linia autobusowa relacji: Lublin - Kalisz - Krotoszyn - Leszno - Londyn. Ponadto prywatni przewoźnicy obsługują regularną komunikację między Krotoszynem a Poznaniem.

[edytuj] Komunikacja miejska

W Krotoszynie funkcjonuje miejska komunikacja obsługiwana przez autobusy Miejskiego Zakładu Komunikacji. MZK Krotoszyn obsługuje 10 linii autobusowych:

Linia nr 1: Krotoszyn-Cieszków-Krotoszyn,
Linia nr 2: Krotoszyn-Orpiszew-Krotoszyn,
Linia nr 3: Krotoszyn-Dzierżanów-Krotoszyn,
Linia nr 4: Krotoszyn-Wielowieś-Krotoszyn,
Linia nr 5: Krotoszyn-Chwaliszew-Krotoszyn,
Linia nr 6: Krotoszyn-Rozdrażew-Krotoszyn,
Linia nr 7: Krotoszyn-Świnków-Krotoszyn,
Linia nr 9: Krotoszyn-Roszki-Krotoszyn,
Linia nr J: Krotoszyn-Jarocin-Krotoszyn, (obsługiwana wspólnie z JLA Jarocin),
Linia nr K: Krotoszyn-Ostrów Wielkopolski-Krotoszyn,

Ponadto na terenie Krotoszyna funkcjonują trzy linie autobusowe obsługiwane przez innych przewoźników:

Linia nr K-1: Ostrów Wielkopolski - Krotoszyn - Ostrów Wielkopolski obsługiwana przez MZK Ostrów Wlkp,
Linia nr B: Koźmin Wielkopolski - Krotoszyn - Koźmin Wielkopolski obsługiwana przez SCR "Centrol" Koźmin Wlkp,
Linia nr X: Krotoszyn - Kobylin - Krotoszyn obsługiwana przez prywatnego przewoźnika z Krotoszyna.