Grodzisk Wielkopolski

Z Wikipedii

Grodzisk Wielkopolski


Herb Grodziska Wielkopolskiego	Flaga Grodziska Wielkopolskiego

Województwo

wielkopolskie

Powiat

grodziski (wielkopolski)

Gmina
- rodzaj

Grodzisk Wielkopolski
miejsko-wiejska

Założono

ok.1257 roku

Prawa miejskie

1303 rok

Burmistrz

Henryk Szymański (od 2002)

Powierzchnia

18,09 km²

Położenie

52° 14' N
16° 22' E

Liczba mieszkańców (2005)
- liczba ludności
- gęstość

15 007
764 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

62-065

Tablice rejestracyjne

PGO

Położenie na mapie Polski

Grodzisk Wielkopolski

TERC10
(TERYT)

4303905024

Miasta partnerskie

Betton

Delligsen

Merksplas

Torrelodones

Urząd miejski³

ul. Stary Rynek 1
62-065 Grodzisk Wielkopolski
tel. 61 44-53-000; faks 61 44-46-228
(e-mail)

Strona internetowa miasta

Grodzisk Wielkopolski (niem. Grätz) – miasto w woj. wielkopolskim, nad Letnicą (zw. też Rowem Grodziskim), w powiecie grodziskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Grodzisk Wielkopolski. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.

Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 13 676 mieszkańców.

[edytuj] Historia

1257 r. – Pierwsza wzmianka w dokumencie wystawionym w Modrzu przez księcia Przemysła I, w którym wśród wsi należących do cystersów w Paradyżu wymienia wieś Grodisze.
1303 – prawa miejskie magdeburskie (nadane zapewne wcześniej przez Przemysła II w 1295-1296 r.).
1312?-1314 – Stolica dystryktu w Księstwie Żagańskim.
1306-1314 – istniała mennica książęca, w której wybijano monety - kwartnik z napisem "De Grodis".
1339 - wzmiankowany jest Borek z Grodziska, pierwszy znany właściciel z rodu Borków (Wezenborgów).
1383-1385 – Miasto i okolica niszczone podczas wojny domowej wielkopolskich rodów Grzymalitów z Nałęczami.
1404 – miasto posiadało już umocnienia i dwie bramy zw. Suchą i Wodną. Był to prawdopodobnie wał kamienno-drewniano-ziemny, z ostrokołem zrobionym z grubych, zaostrzonych u góry pali, otoczony fosą.
W XV w. klucz grodziski przeszedł na Nałęczów z Lubosza, z nich pierwszym wymienionym w Grodzisku (1418 r.) jest Niemierza.
1424 – Rozwijające się miasto strawił pożar.
1426 – Dokumenty wzmiankują kościół pw. św. Jadwigi (zapewne data budowy kościoła gotyckiego na miejscu wcześniejszej budowli, niewykluczone że uszkodzonej podczas pożaru w 1424 roku), oraz nowo powstały kościół pw. św. Ducha wraz ze szpitalem na przedmieściu Wyczółkowo. W uposażeniu szpitala wymieniony jest "mielcuch" wnioskować można, że w Grodzisku warzono już wówczas piwo.
1444 – najstarsza wzmianka o zaliczeniu miasta do powiatu kościańskiego, należącego do województwa poznańskiego, w tym powiecie pozostawał do 1815 roku.
W połowie XV w. w Grodzisku osiedliła się grupa husytów, emigrantów religijnych z Pilzna.
1458 – wystawienie 12 zbrojnych na wyprawę malborską, a więc Grodzisk zaliczono do II kategorii miast – średniej wielkości (miastami I kategorii, czyli dużymi, w ówczesnej Rzeczypospolitej były tylko Kraków, Lwów i Poznań).
1466 – miasto przeszło w posiadanie rodziny Ostrorogów. Pierwszym z nich jest Stanisław wojewoda poznański, później kaliski.
1501 – na grodziskim zamku umarł Jan Ostroróg, prawnik i dyplomata, doktor praw obojga. Z tego też roku pochodzi pierwsza wzmianka o istnieniu na północnym przedmieściu kościoła pw. św. Anny.
1548-1551 – w mieście osiedliła się nowa grupa emigracyjna braci czeskich wygnanych z Czech przez cesarza Ferdynanda I.
1563-1593 – ośrodkiem reformacji: kościół parafialny oddano protestantom, działała tu słynna szkoła, w której wykładał Erazm Gliczner, w latach 1572-1573 działa oficyna wydawnicza Jana Glicznera (druga po Szamotułach (1551) drukarnia w Wielkopolsce), a od 1579 do 1581 drukował tu Melchior Nering.
1593 – na północ od przedmieścia św. Anny powstało tzw. Nowe Miasto.
Najstarsza wzmianka o warzeniu piwa pochodzi z 23 marca 1601 roku.
1615 – pożar zniszczył znaczną część miasta.
1626 – Grodzisk przeszedł w posiadanie rodziny Opalińskich, jego pierwszym właścicielem był Jan wojewoda poznański.
1689 - pożar zniszczył znaczną część starego miasta.
1708 - w wyniku "morowego powietrza" zmarło ok. 500 mieszkańców.
1768 – 16 grudnia pod miastem doszło do starcia grupy konfederatów barskich z Rosjanami. Kilka dni później doszło do większego starcia w czasie, którego oddział konfederatów pod dowództwem Józefa Gogolewskiego zmusił do ucieczki Rosjan.
1775 - 24 marca zmarł Wojciech Opaliński, ostatni przedstawiciel tego znanego rodu wielkopolskiego.
1793 - w wyniku II rozbioru Polski miasto dostaje się pod panowanie pruskie, liczy wówczas 2483 mieszkańców i należy do największych w Wielkopolsce (Kalisz 3 832, Gniezno 3 350).
1794 - w sierpniu miasto opanowali Polacy, którzy uzbrojeni w piki i kosy przywiezione wcześniej do klasztoru, wypędzili Prusaków i przyłączyli się do walczących oddziałów insurekcyjnych.
1807 - Grodzisk włączono w skład Księstwa Warszawskiego.
1809 - po pożarach, które dwukrotnie trawiły północne część miasta (zniszczony i rozebrany został kościół pw. św. Anny), następuje nowa regulacja planu przestrzennego wg projektu Wernicke.
1815 – miejscowość weszła w skład rejencji poznańskiej i nowo utworzonego powiatu bukowskiego.
1848 – Wiosna Ludów, miasto znalazło się w obszarze całkowicie opanowanym przez Polaków. W trakcie działań wojennych – 28 kwietnia 1848 – doszło do bitwy w rejonie Doktorowa, gdzie kilkuset kosynierów pod dowództwem Marcusa Mossego starło się z 600 osobową ekspedycją pruską. Bitwa przegrana, straty polskie: 25 zabitych i 7 ciężko rannych.
1860 - w drukarni grodziskiej Augusta Schmaedickiego,z inicjatywy i pod redakcją ks. Aleksego Prusinowskiego rozpoczęto wydawanie zasłużonego dla sprawy narodowej "Tygodnika Katolickiego".
1874 - w Grodzisku powstała pierwsza polska spółka mleczarska w zaborze pruskim.
1881 - 10 grudnia otwarto pierwsze połączenie kolejowe do Opalenicy.
1885 - 26 października otwarto progimnazjum, pierwszą w mieście szkołę średnią.
1887 - 1 października utworzono powiat grodziski, w skład którego weszły gminy Buk, Grodzisk i Opalenica.
1894 - z fundacji rodziny Mossych, powstał szpital miejski.
1896 - w granice miasta włączono wieś Doktorowo.
1898 - 1 września uruchomiono elektrownię miejską. Trzecią w Provinz Posen po Poznaniu (1894) i Bydgoszczy (1896).
1901 - 1 października miasto uzyskało połączenie kolejowe z Kościanem.
1905 - szczytowy okres rozbudowy miasta; oddano do użytku gmachy starostwa, sądu i nowego kościoła ewangelickiego; 1 października uruchomiono połączenie kolejowe z Wolsztynem.
1906 - strajk młodzieży szkolnej.
1909 - zakończono budowę tutejszego węzła kolejowego, miasto otrzymało bezpośrednie połączenie kolejowe z Poznaniem.
1918-1919 - liczny udział mieszkańców w powstaniu wielkopolskim. Miasto wystawia trzy kompanie piechoty i oddział kawalerii. Grodzisk staje się też głównym ośrodkiem dowodzenia i zaopatrzenia frontu zach.
1921 - po opuszczeniu miasta przez ludność niemiecką liczba mieszkańców spadła do 5 634 osób. O trudnym położeniu ludności świadczą liczne strajki kolejarzy.
1922 - strajk robotników rolnych.
1924 - demonstracje bezrobotnych.
1927 - w styczniu, w pożarze spłonęła zach. strona ul. Kościelnej.
1932 - 1 kwietnia zlikwidowano powiat grodziski i w całości włączono go do powiatu nowotomyskiego. Grodzisk był największym z 6 miast tego powiatu, a Nowy Tomyśl dopiero piątym (2 576 osób).
1939-1945 - okupacja hitlerowska - 9 września 1939 roku Niemcy zajmują miasto.
1940 - następuje rozbiórka synagogi i cmentarza (kirkutu) żydowskiego.
1940-1942 - w mieście na terenie więzienia istniał obóz jeńców angielskich.
1941 - administracja niemiecka przywraca powiat grodziski (Kreisland Grätz), w mieście działa Sąd Obwodowy (Amtsgericht Grätz) i więzienie sądowe (Gerichtsgefänis) obejmujące swym zasięgiem powiat grodziski i włączony dawny powiat nowotomyski,a od października 1943 więzienie w Grodzisku przejęło także funkcję po zlikwidowanym więzieniu w Wolsztynie.
1942-1944 - w gmachu szkoły działa szkoła junkrów hitlerowskich przeniesiona z Berlina.
1943 - władze okupacyjne przystępują do budowy północnej dzielnicy mieszkaniowej, za torami kolejowymi (ukończono tylko jedną ulicę Nowe Osiedle, zw. potocznie Berlinkiem).
1945 - 24-27 stycznia walki Armii Czerwonej i grupy ok. 120 polskich ochotników o Grodzisk. 27 stycznia następuje niemiecki nalot na okolice Starego Rynku.

[edytuj] Przynależność administracyjna

W początkowym okresie wieś, a później miasto administracyjnie należało do kasztelani zbąskiej, w latach 1444-1815 do powiatu kościańskiego, a w latach 1815-1887 do powiatu bukowskiego, którego siedzibą od 1848 był Nowy Tomyśl.
Miasto powiatowe w latach 1887-1932, 1941-1945 i od 1999.
W latach 1932-1941 i 1945-1975 – Grodzisk należało do powiatu nowotomyskiego.
W latach 1975-1998 Grodzisk należał do województwa poznańskiego.
W 1999 Grodzisk zostaje siedzibą powiatu grodziskiego w województwie wielkopolskim.
W 2000 roku znacznie zwiększono powierzchnię Grodziska z 4,57 km² na 18,09 km² (296 %)

[edytuj] Atrakcje

Kościół farny, manierystyczny pw. św. Jadwigi z XV w., ul. Kościelna.
Kościół pobernardyński, barokowy pw. Najśw. Imienia Jezus i Niepokalanego Poczęcia NMP z 1662 r. Wewnątrz nagrobek ostatniego z rodu Opalińskich Wojciecha, z roku 1775.
Kościół pw. św. Ducha, drewniany z 1663 r. ul. Rakoniewicka (daw. przedmieście Wyczółkowo)
Kościół poewangelicki, neogotycki pw. Najśw. Serca Pana Jezusa z 1905 r., pl. Powst. Wielkopolskich.
Organistówka z 1685 r., ul. Kościelna.
Ratusz w Grodzisku Wielkopolskim z ok. 1835 r., ul. Stary Rynek.
Zabytkowa studnia Bł. Bernarda w obudowie z XIX w., ul. Stary Rynek.
Starostwo Powiatowe, neogotyckie z 1905 r. ul. Żwirki i Wigury.
Sąd Rejonowy, neobarokowy z 1905 r., ul. Żwirki i Wigury.
Kamieniczka konstrukcji ryglowej błędnie zw. "pruskim murem" z XVIII w., ul. Szeroka.
Kamienica w stylu eklektycznym z XIX/XX w., ul. Kolejowa
Kamienica Theodora Grunberga z 1861 r., ul. św. Bernarda.
Dom Rzemiosła z 1891 roku ul. Szeroka.
Muzeum Ziemi Grodziskiej (Dwór Łubieńskich w parku), ul. 27 Stycznia.
Stadion Dyskobolii z zabytkową trybuną główną z 1925 r., ul. Powst. Chocieszyńskich 52.
Zabytkowy Układ Urbanistyczny Grodziska