20 Pułk Ułanów im. Króla Jana III Sobieskiego

Z Wikipedii

20 Pułk Ułanów im. Króla Jana III Sobieskiego polski pułk kawalerii z okresu międzywojennego. Garnizon przed 1939 – Rzeszów.

Święto pułkowe – najpierw 15 września, rocznica szarży pod Biskupcami a od 1926 – 24 czerwca w dniu imienin Jana, patrona pułku.

Spis treści 1 Tradycja 2 Sformowanie 20. Pułku Ułanów 3 Działania bojowe w czasie wojny polsko-bolszewickiej przed kontrnatarciem 4 Historia 5 Dowódcy pułku 6 Lista poległych i zmarłych z ran w czasie wojny polsko-bolszewickiej 7 Lista odznaczonych Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego "Virtuti Militari" V Klasy 8 Przypisy

[edytuj] Tradycja

Pułk nawiązywał do tradycji 20 pułku ułanów Księstwa Warszawskiego uczestniczącego w kampanii napoleońskiej 1812 r. Odtworzenie pułku nastąpiło w Ostrołęce jako 108 Pułku Ułanów. Numer "20" otrzymał w 1921 r. Pułk brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Walczył w obronie mostu na Narwi w Nowogrodzie, pod Łomżą, Kuleszkami, Milewem, zagon na Ciechanów, Biskupcami, Rudnią Baranowską.

[edytuj] Sformowanie 20. Pułku Ułanów

Pierwotnie 20 Pułk Ułanów został sformowany jako 108 Pułk Ułanów. W jego skład wchodziły dwa szwadrony 3. Pułku Strzelców Konnych, jeden szwadron 8. Pułku Ułanów im. Księcia Józefa Poniatowskiego i jeden szwadron 6. Pułku Ułanów Kaniowskich. Pierwszym dowódcą został pułkownik Dymitr Radziwiłowicz i dnia 30 lipca 1920 roku wyznaczone szwadrony spotkały się w Ostrołęce. Jego skład osobowy na ów dzień wynosił (wszystkie dane liczbowe, daty oraz nazwiska podawane są za : "Zarys Historji Wojennej Pułków Polskich 1918-1920. 20 Pułk Ułanów imienia Króla Jana III Sobieskiego". Autor: porucznik Tadeusz Suchorowski, Warszawa 1929):

• 19 oficerów
• 780 szeregowych
• 800 koni
• 16 wozów

Pułk posiadał szable austriackie i niemieckie, na stanie były również karabinki austriackie. Dużą część pułku stanowił rocznik poborowych oraz dawni rezerwiści armii austriackiej. Rzedy końskie austriackie i meksykańskie. Przewaga koni młodych. W zaopatrzeniu pułk był podporządkowany 8. Pułkowi Ułanów im. Księcia Józefa Poniatowskiego. Pod koniec sierpnia nowym dowódcą zostaje rotmistrz Piotr Głogowski. Pierwszy rozkaz pułkowy pochodzi z dnia 21 sierpnia, podpisał go rotmistrz Piotr Głogowski, za zgodnośc podpisał go porucznik Uranowicz, który w owym czasie pełni funkcję adiutanta 108. Pułku Ułanów. Pod koniec sierpnia przychodzi uzupełnienie z 8. Pułku Ułanów w postaci jednego szwadronu.

[edytuj] Działania bojowe w czasie wojny polsko-bolszewickiej przed kontrnatarciem

Pułk przydzielono do 8. brygady kawalerii którą sformowano w tamtym okresie dla przeciwstawienia rosyjskiemu korpusowi konnemu Gaja. W obszarze Ostrołęki zebrano więc 108., 2. i 115. pułk ułanów a także 8. dywizjon artylerii konnej. Dowództwo powierzono generałowi Suszyńskiemu.

108. Pułk Ułanów pierwszy patrol odbył 20 lipca 1920 roku. Pierwsze potyczki mają miejsce już w pierwszych dniach działania Pułku. Należy tu odnotować obronę mostu w Nowogrodzie przez patrol podchorążego Szumskiego oraz uliczne walki z kozakami. Do pierwszego starcia ogniowego doszło 1 sierpnia 1920 roku i pułk poniósł pierwsze straty: 14 zabitych i rannych.

Sytuacja była trudna. Bolszewicy posiadali w tym rejonie lepiej zorganizowane siły i wieksze doświadczenie. Przeprawa w Nowogrodzie była niestrzeżona przez Polaków, w związku z czym kawaleria rosyjska działała w obszarze pomiędzy Ostrołęką a Łomżą. 5 sierpnia pułk wziął udział w osieczy w okolicach Łomży a celem było spędzenie nieprzyjaciela. Do tragedii doszło we wsi Kuleszka gdzie 2. szwadron 108. Pułku Ułanów został otoczony przez bolszewicką kawalerię i musiał wycofać się z rejonu Ostrołęki. Straty są poważne: porucznik Ostrowski, podchorąży Mańkowski i 50 ułanów.

Wraz z ofensywą Rosjan w kierunku Warszawy, stworzono linię obrony 10 km na północny-wschód od Ostrołęki. Lewe skrzydło opierało się o Narew, prawe o tor kolejowy Ostrołęka-Łomża. Rosjanie są osłonięci bagnami. Mimo to, ułani atakują i w dniach 1 i 2 sierpnia zajmują Nowy Dwór i spychają wroga do wsi Zabiele. 3 sierpnia do żołnierzy pułku przemawia generał Roja. Wydaje też rozkazy. Od rana trwa silny ostrzał artyleryjski, więc należy dążyć do dalszego wyparcia Rosjan. Do walki zostaje skierowany 1. i 4. szwadron 108 pułku. Celem jest wieś Zabiele. I tym razem ułani zwyciężają i zajmują wieś, mimo silnych pozycji wroga i ostrzału artyleryjskiego. W boju pod Nowym Dworem wyróżniony został za męstwo porucznik Horodyski. Polegli, m.in.: pochorąży Stanisław Sożański, raniony został porucznik Stefan Grudzielski zaś 150 żołnierzy zostało zabitych, ranionych lub zaginęło w akcji.

Mimo sukcesów pułk musi się wycofać. W dniach 5 do 10 sierpnia pułk cały czas prowadzi walki osłaniając odwrót całej brygady przez Biebrzyce, Węgrzynowo i Stary Gołymin na Gąsocin. W okolicy Gołomynia walki prowadził 1. szwadron pod dowództwem rotmistrza Sędzimira. W walce został śmiertelnie ranny podporucznik Aleksander Napiórkowski i 16 ułanów. W tym samym czasie powiększa się skład 8-mej brygady: 108., 2. i 115. pułk ułanów, 8. dywizjon artylerii konne i do tego dochodzi 203. pułk ułanów. Dowodzenie przejmuje generał Karnicki.

11 sierpnia następuje formalne podporządkowanie 8. brygady dowódcy 18. dywizji piechoty. Brygada obsadza pozycje obronne pod Gąsocinem, zajmując miejsce na lewym skrzydle 5. armii polskiej. 12 sierpnia brygada odparła atak na Gąsocin a wieczorem przemieściła się do Nowego Miasta. 13 sierpnia rano dochodzi do starcia pod Milewem, następnie 108. pułk zostaje przemieszczony do Szeronina. 14 sierpnia pułk bierze udział w ataku brygady na Ciechanów. Po drodze została stoczona walka pod Glinojeckiem gdzie zostało wziętych 513 jeńców, 40 karabinów. Nastepnie przez Sulerzyce ruszyła na Ciechanów przejmując po drodze tabory. 15 sierpnia w południe wkroczyła do Ciechanowa, miejscowa ludność była bardzo przyjaźnie nastawiona. W mieście tym miał zakwaterowanie sztab 4. armii sowieckiej której dowódca zbiegł na wschód. 18. dywizja piechoty nie zdołała dojść do Ciechanowa, tak więc 8. brygada jazdy wycofała się do Rumoki na lewe skrzydło dywizji. 16 sierpnia rano, 8. brygada z 108. pułkiem ułanów na straży przedniej, zajęła znów Ciechanów. W późniejszych godzinach cała brygada stoczyła walkę z 16. dywizją strzelców w obszarze Wróblewo-Opinogóra, następnie wycofując się do Borek. 8. brygada zajęła się osłanianiem lewego skrzydła 5. armii która zaczeła swoje przeciwnatarcie.

[edytuj] Historia

Kampanię wrześniową pułk odbył w ramach Kresowej BK. 11 września pułk został otoczony w lesie pod Psarami i po przegranej bitwie przestał istnieć. Dowódca pułku ranny, dostał się do niewoli. Część żołnierzy dołączyła do 22 Pułku Ułanów.

[edytuj] Dowódcy pułku

• płk Dymitr Radziwiłowicz (1920)
• mjr Piotr Stanisław Głogowski (1920-1923)
• płk Rudolf Jan Otto Boyen (1923-1927)
• ppłk Stanisław Józef Rabiński (1927-1928)
• ppłk Władysław Müller (1928-1931)
• ppłk Edward Józef Godlewski (1931-1935).
• ppłk/płk dypl. Andrzej Kunachowicz (1935-1939).

[edytuj] Lista poległych i zmarłych z ran w czasie wojny polsko-bolszewickiej

Oficerowie:

1. podchor. Mańkowski Marjan
2. ppor. Napiórkowski Aleksander
3. por. Ostrowski Edward
4. podchor. Sożański Stanisław

Szeregowi:

1. ułan Dunaj Józef
2. ułan Dziadowski Tomasz
3. ułan Galas Franciszek
4. ułan Henek Franciszek
5. ułan Jarek Paweł
6. ułan Jawor Stanisław
7. st. ułan Kostrowicki Mikołaj
8. ułan Kowalczyk Franciszek
9. ułan Koziołek Jan
10. kapr. Krysa Franciszek
11. ułan kurczap Franciszek
12. ułan Kuźma Stanisław
13. ułan Mitkowski Tadeusz
14. ułan Nowak Jan
15. ułan Papuga Piotr
16. ułan Polak Wojciech
17. ułan Slapiński Franciszek
18. ułan Stasiowski Stanisław
19. ułan Tukarski Jan
20. ułan Waleczko Jan
21. ułan Węgrzyn Stanisław
22. ułan Wszołek Jan

Oprócz tego poległo kilkudziesięciu ułanów, których nazwiska i miejsca ustalić nie można.

[edytuj] Lista odznaczonych Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego "Virtuti Militari" V Klasy

1. kapr. Brzęk August
2. ppor. Ceratkiewicz Gustaw
3. kapr. Cichoń Jan
4. st. wachm. Cichorz Józef
5. plut. Dziadula Franciszek
6. rtm. Głogowski Piotr
7. st. ułan Golba Franciszek
8. por. Grabowiecki Aleksander
9. por. Horodyski Władysław
10. kapr. Klesk Walenty
11. ułan Krawczyk Karol
12. plut. Kuśnierz Stanisław
13. wachm. Maszyński Zenon
14. ppor. Napiórkowski Aleksander
15. ułan Ozdon Jan
16. rtm. Romański Kazimierz
17. plut. Sędzielarz Marjan
18. st. ułan Syska Józef
19. st. ułan Sznajder Michał
20. ppor. Szumski Bogumił
21. rtm. Uranowicz Franciszek

"Krzyżem walecznych" odznaczonych zostało 37 osób.

Listy zmarłych i odznaczonych podano za spisem w: "Zarys Historji Wojennej Pułków Polskich 1918-1920. 20 Pułk Ułanów imienia Króla Jana III Sobieskiego". Autor: porucznik Tadeusz Suchorowski, Warszawa 1929.

Przypisy