10 Pułk Ułanów Litewskich

Z Wikipedii

10 Pułk Ułanów Litewskich - pułk kawalerii Wojska Polskiego okresu II RP.

Spis treści 1 Święto pułkowe 2 Formowanie 3 Lata 1919 - 1922 4 Lata 1922 - 1939 5 Jesień 1939 6 Lata okupacji 7 Dowódcy 8 Linki zewnętrzne 9 Zobacz też

[edytuj] Święto pułkowe

Święto Pułkowe obchodzono 8 maja, w rocznicę dojścia pułku do Dniepru w 1920. Koło Pułkowe powołano do życia w 1941 w Edynburgu, a następnie odtworzono je w Londynie dopiero w 1952 roku.

[edytuj] Formowanie

Pułk 10 Ułanów został powołany przy korpusie gen. Dezyderego Chłapowskiego 8 marca 1831 roku wśród formacji powstańczych na Litwie. Dlatego też, gdy 30 grudnia 1918 roku, formujący się pułk jazdy w Pietkowie koło Łap przy Dywizji Litewsko – Białoruskiej otrzymał numer porządkowy „10-y”, zaczęto nazywać go 10 Pułkiem Ułanów Litewskich. Określenie „litewski” miało również inne uzasadnienie. Większość oficerów i szeregowych pochodziła z terenu dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dało to zresztą powód do powstania żurawiejki:

Umundurowanie pochodziło głównie ze zdobytych niemieckich składnic wojskowych. To jednak nie w pełni zaspokajało potrzeby rosnącego w siłę pułku. Stąd różnorodność w ubiorze była wyjątkowo duża. Uzbrojenie również nie było jednolite: ckm niemieckie i rosyjskie, karabinki przeważnie austriackie, trochę francuskich i niemieckich, z szablami było podobnie. Jednak największym problemem pułku był brak koni, starano się je sukcesywnie zdobywać. Na tym tle powstała następna przyśpiewka:

[edytuj] Lata 1919 - 1922

W miarę osiągania gotowości bojowej poszczególne szwadrony zaczęły odchodzić na front wzmacniając Dywizję Litewsko - Białoruską oraz szereg innych związków piechoty działających na kierunkach: Baranowicze, Mińsk, Bobrujsk. Boje pułku w pełnym składzie zaczęły się dopiero we wrześniu 1919 roku w ramach 2 Brygady Jazdy. W ciągu całej jesieni pułk utrzymywał łączność między związkami piechoty, niepokojąc jednocześnie przeciwnika częstymi wypadami, przynoszącymi znaczne korzyści taktyczne i pewną ilość zdobycznej broni. Udany manewr na Kalenkowicze i Mozyrz w dniu 3 marca 1920 roku umożliwił przeprawę przez Ptycz, co w konsekwencji doprowadziło do boju o Domanowicze i opanowanie ich przez ułanów. W związku z wyprawą kijowską 2 Brygada Jazdy otrzymała zadanie osiągnięcia linii Dniepru. Po zaciętych walkach w rejonie Horlawu, Chromatycz i Łojowa 8 maja 1920 roku pułk doszedł do Dniepru i obsadził zachodni brzeg. Gwałtowna ofensywa wojsk radzieckich na froncie ukraińskim zmusiła polskie wojsko do opuszczenia Kijowa i linii Dniepru. Od tego momentu pułk w ciągu kilku tygodni osłaniał wycofującą się piechotę i toczył zażarte boje narzucone przez przeciwnika (pod Lunią, Skrybałowem, Filipowiczami i Nowosiółkami). Eszalonem ze stacji Żytkowicze, drogą okrężna przez Brześć, pułk dojechał do stacji Nowojelnia, a tam napadnięty poniósł poważne straty w broni maszynowej. Tocząc walki odwrotowe na Podlasiu dotarł 6 sierpnia do Siedlec, aby transportem kolejowym udać się za Wisłę, do Grodziska i tam otrzymać uzupełnienie. Powrót na front zbiegł się z kontrofensywą polską i już 18 i 19 sierpnia pułk stoczył boje pod Górą i Starożrebami. Począwszy od połowy września w składzie odtworzonej 2 Brygady Jazdy, z niezwykłą szybkością i wytrwałością wkroczył do bitwy nad Niemnem, po czym dokonując długiego rajdu, w ciągłej bojowej styczności z przeciwnikiem dotarł do Dołhinowa i Krywicz, gdzie 19 października 1920 roku otrzymał wiadomość o zawieszeniu broni. Dnia 4 listopada 1920 roku w Parafianowie poświęcono i wręczono sztandar ofiarowany przez hrabinę Julię Potocką. Z rejonu bracławskiego, pułk wchodził wówczas w skład wojsk Litwy Środkowej, został przesunięty na granicę litewską. Tam pozostawał do jesieni 1922 roku.

Straty pułku w latach 1918-1920 były nieznaczne. Poległo: 1 oficer i 19 szeregowych. Liczba rannych nie jest znana. Poważne straty w broni maszynowej i koniach poniósł pułk w trakcie transportu kolejowego w czerwcu 1920 roku. Zdobycze wojenne i straty zadane nieprzyjacielowi w latach 1918-1920 były duże. Pułk wziął do niewoli około 800 jeńców, jeden sztab brygady, kilka sztabów pułkowych. Zdobyto kilkaset koni, przeszło 1000 karabinów, kilka lokomotyw, 150 wagonów z prowiantem i amunicją, liczny sprzęt łączności oraz kasę dywizyjną. Za działania wojenne 1918-1920 odznaczono Krzyżem Virtuti Militari 5 oficerów oraz 9 podoficerów i szeregowych. Krzyżami Walecznych odznaczono 21 oficerów i szeregowych.

[edytuj] Lata 1922 - 1939

We wrześniu 1922 roku pułk został przeniesiony do Białegostoku. Ułani byli bardzo ciepło przyjęci przez społeczność miasta, a szczególnie przez płeć piękną. W pułku staż odbywali kandydaci na oficerów i podoficerów zawodowych. Pułk Ułanów Litewskich był na tyle atrakcyjny, że w latach dwudziestych i trzydziestych przybywali na staż oficerowie z Finlandii i Szwecji. Staraniem pułku w 1932 roku w powiecie Wysokie Mazowieckie powstał Szwadron Krakusów.

[edytuj] Jesień 1939

25 sierpnia 1939 roku 10 PUL opuścił koszary i nocnym marszem osiągnął rejon Zawad. Następne dni wypełniła osłona mobilizacji Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Narew", budowa umocnień i udział w wypadzie na teren Prus Wschodnich (3-5 września). Poniesione wówczas straty nie wpłynęły na kondycję pułku, bowiem natarcie na Brok (9 września) wykazało jego pełną gotowość. Dnia 12 i 13 września atakowany przez czołgi zniszczył 11 niemieckich wozów bojowych i jeden samolot. Dopiero po 14 września nieprzyjaciel zdołał rozbić Podlaską BK. Pułk odcięty od brygady przesunął się do Puszczy Białowieskiej i dołączył do Suwalskiej Brygady Kawalerii. W wyniku reorganizacji wszedł w skład Brygady „Plis” (Dywizji Kawalerii „Zaza”), by w łączności z 2 i 5 Pułkiem Ułanów wziąć udział w bitwie pod Kockiem. W boju pod Serokomlą 3 szwadron zdołał jeszcze unieruchomić 3 czołgi niemieckie. Ostatnie zacięte walki pułk prowadził w rejonie Woli Gułowskiej.

[edytuj] Lata okupacji

Trzy lata później staraniem V Inspektoratu Białostockiego Armii Krajowej i VI Inspektoratu Grodzieńskiego AK w obwodach: Białystok miasto i Wołkowysk doszło do konspiracyjnego odtworzenia 10 Pułku Ułanów Litewskich. Dowództwo pułku przygotowało szczegółowe rozpoznanie i plany opanowania obiektów ważnych z punktu widzenia akcji powstańczej w Białymstoku i okolicach. Do ogłoszenia godziny "W" jednak nie doszło. Łapanki, wzmożony terror i szybkie postępy Armii Radzieckiej nie pozwoliły na pełne rozwinięcie w ramach akcji "Burza". Zdołano dokonać tylko częściowo koncentracji niektórych pododdziałów poza miastem. Z akcji przeprowadzonych w okresie kwietnia - maja 1944 roku należy wymienić: odbicie więźniów obozu knyszyńskiego przez oddział "Graba", wysadzenie dwóch pociągów wojskowych w pobliżu stacji Czarny Blok i Trypucie oraz akcję na posterunek żandarmerii w Dobrzyniewie, gdzie zdobyto broń i amunicję. W lipcu zlikwidowano oddział własowców wyposażony w miotacze ognia. Oddział podporucznika „Waleriana” (S. Racewicz), porucznika „Groma” (J. Dziejma) i kapitana „Zaremby” wzięły do niewoli 60 Niemców i własowców, przekazując ich następnie napotkanej jednostce Armii Radzieckiej.

W kampanii 1939 roku poległo i zmarło w wyniku poniesionych ran: 7 oficerów i 19 szeregowych. Przypuszczalne straty w rannych wyniosły: 15 oficerów i 60 szeregowych. Straty poniesione podczas okupacji oraz w trakcie realizacji planu „Burza” nie są znane. Straty zadane nieprzyjacielowi w 1939 roku to: zniszczone 18 czołgów, 19 samochodów pancernych, 12 motocykli, jedna radiostacja i zestrzelony samolot.

[edytuj] Dowódcy

Dowódcy 10 Pułku Ułanów Litewskich:

• pułkownik Władysław Obuch-Woszatyński (1918-1920)
• pułkownik Walerian Jachimowicz (1920)
• pułkownik Seweryn Grabowski (1920-1921)
• pułkownik Terencjusz O'Brien de Lacy (1921-1928)
• podpułkownik/pułkownik Witosław Porczyński (1928-1938)
• pułkownik Kazimierz Busler (1938-1939)
• major Armii Krajowej Marian Walter ps. "Zadora"(1944)

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona główna Szwadronu Kawalerii im. 10 Pułku Ułanów Litewskich

[edytuj] Zobacz też