BA-10

Z Wikipedii

BA-10
BA-10M w Panssarimuseo, Parola
Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	Zakłady Iżorskie
Typ pojazdu	samochód pancerny
Trakcja	kołowa (6x4)
Załoga	4 ludzi
Historia
Prototypy	1938
Produkcja	1938-1941
Wyprodukowano	3311 szt.
Dane techniczne
Silnik	gaźnikowy, 4-suwowy, 4-cylindrowy rzędowy GAZ-M1 o mocy 50-52 KM
Poj. zb. paliwa	118 l (BA-10) 118 l + paliwo w zbiornikach dodatkowych (BA-10M)
Pancerz	spawany z płyt walcowanych, 4-10 mm
Długość	4,65 m
Szerokość	2,07 m
Wysokość	2,19-2,21 m
Prześwit	0,22-0,23 m
Masa	5,12 t (BA-10) 5,36 t (BA-10M)
Moc jedn.	9,8 KM/t (BA-10) 9,37 KM/t (BA-10M)
Nacisk jedn.	2,8 kg/cm² (BA-10)
Osiągi
Prędkość	53 km/h
Zasięg	ok. 300 km (droga) 200 km (teren)
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	0,6 m
Rowy (szer.)	0,6 m
Ściany (wys.)	0,3 m
Kąt podjazdu	20-24°
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 x armata czołgowa 20K wz. 1934 lub wz. 1938 kal. 45 mm (49 nab.) 2 x czkm DT kal. 7,62 mm (2079 nab.)
Użytkownicy
Armia Czerwona, Puolustusvoimat, Wehrmacht, Waffen-SS

BA-10- samochód pancerny, konstrukcji radzieckiej, z okresu przed II wojną światową. Najliczniej produkowany, a jednocześnie ostatni sowiecki średni samochód pancerny.

[edytuj] Historia

Prototyp samochodu pancernego BA-10 powstał w Zakładach Iżorskich w 1937. Był to kolejny sowiecki średni samochód pancerny oparty o podwozie ciężarówki GAZ-AAA. Podobnie jak w BA-6 zastosowano podwozie o zmniejszonym rozstawie osi, ale dodatkowo skrócono o 200 mm ramę podwozia. Dodatkowo wzmocniono przednią oś i wyposażono ją w amortyzatory hydrauliczne przejęte z samochodu M-1, oraz zastosowano silniejszy hamulec wału napędowego. W stosunku do starszych konstrukcji poprawiono także system wentylacji i chłodzenia silnika. Pojazd napędzany był silnikiem GAZ-M1. Był to czterocylindrowy silnik gaźnikowy o pojemności skokowej 3285 cm³ i mocy 52 KM przy 2800 obr/min. BA-10 był wyposażony w mechaniczną skrzynię biegów z czterema biegami do przodu i jednym wstecznym. Koła z oponami 6.50-20, na tylnych osiach podwójne, na przedniej pojedyncze. Opony wypełnione były gąbczastą gumą co zwiększyło odporność na ostrzał, ale zmniejszyło prędkość maksymalną. Rozstaw osi 3 m, rozstaw kół przednich 1,41 m, tylnych 1,42 m. Na koła tylnych mostów można było założyć gąsienice Overoll ułatwiające jazdę w terenie.

Na podwoziu osadzony był pancerny kadłub. Wykonywano do z walcowanych i tłoczonych płyt ze stali pancernej. Wszystkie płyty były łączone ze sobą spawami. Grubość pancerza była zależna od narażenia danej części na ostrzał. Pancerz czołowy i boczny kadłuba miał grubość 10 mm, tył kadłuba 6-10 mm, dno 4 mm, strop 6 mm. Odlewany pancerz czołowy wieży miał również grubość 10 mm. Poza odlewaną osłoną jarzma armaty ona również wykonana była z walcowanych, a następnie tłoczonych płyt. Kształt kadłuba był zbliżony do starszych konstrukcji. Jego przednia część pełniła funkcję pancernej osłony silnika, dalej znajdowała się pancerna kabina mieszcząca kierowcę i strzelca kadłubowego czkm DT. Za kabiną kadłub obniżał się, a na jego stropie zamocowana była dwuosobowa wieża mieszcząca armatę czołgową 20K ob. 1934 kalibru 45 mm (ostatnie wozy wyposażono w nowszą armatę ob. 1938) i czkm DT.

Opracowano trzy wersje samochodu BA-10. Były to wozy liniowe bez radiostacji, wozy dowódcze z radiostacją 71-TK-1, oraz samochody pancerne-drezyny BA-64ŻD przystosowane do jazdy po torach. Według planów już w 1937 roku miano wyprodukować w Fabryce Iżorskiej pierwsze 80 pojazdów (60 BA-10 liniowych i 20 BA-10ŻD). Jednak pierwsze BA-10 powstały już w 1938 roku. Według planu w 1938 roku miało powstać 817 pojazdów, ale także tego planu nie zrealizowano. W 1939 roku równocześnie z produkcją BA-10 trwały prace nad zmodernizowaną wersją BA-10M. Miała ona mieć większą o około 300 kg masę. Dzięki zwiększeniu masy możliwe było udoskonalenie opancerzenia. Zmodyfikowano opancerzenie osłony chłodnicy silnika, osłony piast kół przednich, a także dodano osłony reflektorów (rzadko używane w praktyce). Wprowadzono także modyfikacje mechanizmu kierowniczego, a na tylnych błotnikach zamocowano skrzynkowe, dodatkowe zbiorniki paliwa. Montaż zbiorników spowodował że zaczepy do przewożenia gąsienic przeniesiono z błotników na tylny pancerz. Wóz wyposażono także w nową armatę ob. 1938 i nowe przyrządy celownicze. Wszystkie BA-10M miały otrzymać radiostację (początkowo 71-TK-1, ostatnie 71-TK0-3). Pierwsze 25 BA-10M powstało w 1939 roku (wojsko przyjęło 23 z nich). W 1940 roku produkcję BA-10 zakończono i produkowano już tylko BA-10M. Także one posiadały wersję przystosowaną do jazdy po szynach oznaczoną jako BA-10MŻD.

Po 22 czerwca1941 roku zbudowano tylko 331 BA-10M. Ich produkcję zakończono we wrześniu 1941 roku. Zakończenie produkcji było związane z okrążeniem Leningradu przez wojska niemieckie i częściową ewakuacją Zakładów Iżorskich na wschód. Produkcji BA-10M w innych zakładach nie uruchomiono uznając że mogą być zastapione przez lekkie czołgi T-60 i T-70.

Produkcja samochodów pancernych BA-10/BA-10ŻD/BA-10M
Rok	1938	1939	1940	1941	Razem
Wyprodukowano, szt.	489	904	1002	916	3311

[edytuj] Służba

Wyprodukowane pojazdy trafiały od pierwszych miesięcy 1938 roku do pododdziałów samochodów pancernych w oddziałach rozpoznawczych dywizji strzeleckich i kawalerii, oraz korpusów zmechanizowanych (później przemianowanych na pancerne) uzupełniając, a następnie zastępując samochody pancerne BA-I, BA-3 i BA-6. BA-10 były najczęściej grupowane w plutony (3-5 wozów) lub kompanie (10-15 wozów). Trafiły także do sformowanych w Zabajkalskim Okręgu Wojskowym samodzielnych brygad składających się z dowództwa, batalionu średnich samochodów pancernych, batalionu rozpoznawczego i batalionu karabinów maszynowych. Brygady te liczyły ok. 80 średnich i ok. 30 lekkich samochodów pancernych. 7, 8 i 9 Brygada wzięły udział w walki nad jeziorem walkach nad jeziorem Chasan w 1938 i rzeką Chałchin-Goł w 1939 roku. Później brygady te rozformowano, a ich sprzęt przydzielono mniejszym oddziałom. Uzbrojone w BA-10 oddziały wzięły następnie udział w agresji na Polskę, aneksji Besarabii i wojnie zimowej. 1 grudnia1940 na stanie RKKA było 2140 BA-10 i BA-10M, a 22 czerwca 1941 roku 2980 tych pojazdów, a więc były one do typowym uzbrojrniem pododdziałów rozpoznawczych RKKA. Po zaprzestaniu produkcji ich liczba w jednostkach zaczęła spadać. Wyprodukowane wozy były nadal używane, ale coraz częściej zastępowały je lekkie czołgi T-60 i T-70 posiadające lepsze możliwości poruszania się w terenie. Po 1943 roku prawdopodobnie zniknęły z uzbrojenia pierwszoliniowych jednostek RKKA.

Kilkanaście BA-10 zdobytych przez Finów którzy używali ich pod oznaczeniem BAF-C lub BA-32-3. Po ataku niemieckim w czerwcu 1941 roku duża liczba tych pojazdów została przejęta przez Niemców i wcielona do oddziałów Wehrmachtu, Waffen-SS, oraz policji i innych służb bezpieczeństwa. Wykorzystywano je głównie do zwalczania partyzantki na okupowanych terenach. Także wojska rumuńskie które zdobyły od czerwca do października 1941 roku 103 sowieckie samochody pancerne zdobyła pewną liczbę BA-10 ale brak informacji o ich dalszym losie.

Poza RKKA i armiami które wcieliły do uzbrojenia zdobyczne BA-10 wozy te znalazły się na uzbrojeniu armii mongolskiej. Niewielką liczbę tych wozów przekazano jej w 1938 lub 1939 roku. Miał je między innymi jeden z dywizjonów mongolskiej 8 Dywizji Kawalerii biorącej udział w walkach nad rzeką Chałchin-Goł.

[edytuj] Bibliografia

• James Kinnear: Russian Armored Cars 1930-2000. Darlington, Maryland: Darlington Productions, Inc., 2000. ISBN 1-892848-05-8. 
• Magnuski, Janusz. Samochody pancerne BA-I/BA-3/BA-6/BA-10. Nowa Technika Wojskowa. 2001, nr 8, str. 27-31. ISSN 1230-1655.