Pułki czołgów Wojska Polskiego
Z Wikipedii
Pułki czołgów Wojska Polskiego - spis polskich pułków czołgów (pancernych): ich geneza, struktura organizacyjna; podległość i przeformowania.
Spis treści |
[edytuj] Pułki pancerne II RP
[edytuj] Struktura organizacyjna
Wydany 14 kwietnia 1919 rozkaz organizacyjny 1 pułku czołgów określał jego skład:
dowództwo pułku
- dowództwo 1 batalionu
- 1 kompania czołgów
- drużyna dowódcy
- trzy plutony czołgów po 5 wozów (3 z działkami 37 mm i 2 z km)
- pluton eszelonowy (9 wozów, czołg dowódcy kompanii, czołgi zapasowe i czołgi zaopatrzeniowe)
- 2 kompania czołgów
- 1 kompania czołgów
Razem w kompanii 24 czołgi typu Renault M 17
- dowództwo 3 batalionu
- 3 kompania czołgów
- 6 kompania czołgów
- 7 kompania czołgów
- sekcja reperacyjno-transportowa (samochody-warsztaty, samochody ciężarowe i ciągniki)
Ogółem w pułku:
- 45 oficerów, 112 podoficerów i 684 szeregowców
- 120 czołgów typu Renault M 17
- 41 samochodów
- 7 ciągników
- 10 motocykli
[edytuj] Nazwy pułków
[edytuj] Pułki pancerne PSZ
[edytuj] Skład organizacyjny
Dowództwo, a w nim 4 czołgi plutonu dowództwa oraz 11 czołgów lekkich Stuart i scout – carów
- trzy szwadrony liniowe w każdym szwadronie 16 czołgów średnich Sherman
- pięć plutonów czołgów
Pułk posiadał :
- oficerów – 34
- szeregowych – 596
Sprzęt:
- czołgi średnie – 52
- czołgi lekkie – 11
[edytuj] Nazwy pułków
- 1 Pułk Czołgów - powstał ze Zgrupowania Żołnierzy Broni Pancernej; podległy 1 KP; rozwinięty w 16 BCz
- 1 Pułk Pancerny - powstał w wyniku przeformowania 65 batalionu czołgów z 16 Brygady Czołgów; początkowo podległy 16 BPanc; w czasie walk podległy 10 BKPanc
- 2 Pułk Pancerny - podległy 10 BKPanc
- 24 Pułk Ułanów - podległy - podległy 10 BKPanc
- 1 Pułk Ułanów Krechowieckich - podległy 2 BPanc
- 4 Pułk Pancerny "Skorpion" - podległy 2 BPanc
- 6 Pułk Pancerny "Dzieci Lwowa" - podległy 2 BPanc
- 7 Pułk Pancerny - jednostka szkolna 2 Korpusu
- 3 Pułk Ułanów Śląskich - podległy 14 BPanc
- 15 Pułk Ułanów Poznańskich - podległy 14 BPanc
- 10 Pułk Huzarów Wołyńskich - podległy 14 BPanc
- 3 Pułk Pancerny - podległy 16 BPanc
- 5 Pułk Pancerny - podległy 16 BPanc
- 14 Pułk Ułanów Jazłowieckich - podległy 16 BPanc
[edytuj] Pułki czołgów na froncie wschodnim
[edytuj] Struktura organizacyjna
Pułk czołgów średnich
- Dowództwo
- kompania dowodzenia
- 3 x kompanie czołgów T-34
- kompania czołgów lekkich T-70
- kompania fizylierów
- kompania rusznic przeciwpancernych
- drużyna gospodarcza
- punkt pomocy technicznej
Pułk czołgów ciężkich
W strukturze samodzielnego pułku czołgów ciężkich znajdowały się: cztery kompanie czołgów ciężkich, kompania technicznego zaopatrzenia, kompania sztabowa oraz pluton gospodarczy. W pułku było 282 żołnierzy. Uzbrojenie stanowiło: 21 czołgów ciężkich IS-2 i 1 samochód pancerny BA-64 .
[edytuj] Nazwy pułków
- 1 Pułk Czołgów
- 2 Pułk Czołgów
- 3 Szkolny Pułk Czołgów
- 4 Pułk Czołgów Ciężkich
- 5 Pułk Czołgów Ciężkich
- 6 Pułk Czołgów Ciężkich
[edytuj] Pułki czołgów po 1945
[edytuj] Struktura organizacyjna
W 1946 wszystkie brygady pancerne przeorganizowano na pułki czołgów średnich (1, 2, 6, 8 i 9 pcz). Każdy z nich posiadał: trzy kompanie czołgów, kompanię fizylierów, kompanię technicznego zaopatrzenia, pluton dowództwa oraz drużyny gospodarczą i transportową. W pułku było 371 żołnierzy. Na jego uzbrojeniu znajdowały się: 32 czołgi średnie T-34/85.
W 1947, wszystkie jednostki pancerne przeszły na nowe etaty. Utworzono kompanię sztabową z plutonem dowództwa oraz dwa nowe plutony: saperów i ochrony. Rozformowano kompanię fizylierów zmniejszając ogólny stan żołnierzy z 371 do 348. W pułku czołgów ciężkich były cztery kompanie czołgów, a w pułku artylerii pancernej cztery baterie dział pancernych
Wiosną 1948 w pułku czołgów stan osobowy pułku zwiększył się do 368 żołnierzy stanu stałego i 129 elewów. Wzrosła też liczba uzbrojenia, które obejmowało: 35 czołgów średnich T-34/85 1 samochód pancerny BA-64. Pułk czołgów ciężkich liczył 285 żołnierzy stanu stałego i 44 elewów. Jego uzbrojenie stanowiły: 24 czołgi ciężkie IS-2 i 1 samochód pancerny BA-64.
W 1949 pułk czołgów średnich posiadał następującą strukturę: dwa bataliony czołgów i batalion artylerii pancernej. Batalion czołgów posiadał trzy kompanie czołgów, a w batalionie artylerii pancernej były dwie kompanie dział pancernych. W pułku znajdował się też batalion szkolny (dwie kompanie). Posiadał też kompanię dowodzenia i kompanię technicznego zaopatrzenia. Zasadnicze uzbrojenie pułku składało się z: 66 czołgów średnich T-34/85 i 21 ciężkich dział pancernych ISU-122. Pułk czołgów ciężkich w kompaniach czołgów, posiadał tylko dwa plutony czołgów. Sprzęt bojowy pułku stanowiło: 35 czołgów ciężkich IS-2 i 16 ciężkich dział pancernych ISU-152.
W 1950 w składzie korpusów zmechanizowanych utworzono dodatkowo samodzielny pułk czołgów ciężkich (4. i 6. pczc).
Pułk czołgów ciężkich korpusu posiadał: cztery kompanie czołgów ciężkich, kompanię fizylierów, batalion artylerii pancernej (dwie kompanie dział pancernych), kompanie: dowodzenia, technicznego zaopatrzenia i szkolną. Pułk liczył 678 żołnierzy. Jego sprzęt stanowiły 23 czołgi ciężkie IS-2 i 13 ciężkich dział pancernych ISU-122.
W pułku czołgów średnich znajdowały się: dwa bataliony czołgów, w każdym: trzy kompanie czołgów, batalion artylerii pancernej ISU-122 po dwie kompanie dział pancernych, kompania technicznego zaopatrzenia i kompania dowodzenia. W pułku było 789 żołnierzy.
Wiosną 1951 w pułku czołgów średnich utworzono trzeci skadrowany batalion czołgów (bataliony czołgów miały po dwie kompanie czołgów). W miejsce batalionu artylerii pancernej wprowadzono batalion piechoty zmotoryzowanej składający się z trzech kompanii piechoty zmotoryzowanej, kompanii przeciwlotniczych karabinów maszynowych i baterii artylerii przeciwpancernej.
W pułku czołgów ciężkich korpusu rozwiązano kompanię dowodzenia, a plutony łączności i saperów usamodzielniono. Kompanie czołgów ciężkich weszły w skład batalionu czołgów ciężkich. W batalionie artylerii pancernej zwiększono liczbę kompanii z 2 do 4 zmniejszając jednocześnie liczbę plutonów z 3 do 2. Utworzono skadrowany batalion artylerii pancernej o strukturze identycznej jak batalion rozwinięty. W miejsce kompanii fizylierów powstał batalion fizylierów składający się z dwóch kompanii fizylierów i kompanii piechoty zmotoryzowanej, baterii przeciwlotniczej, baterii artylerii i plutonu łączności. W kompanii technicznego zaopatrzenia utworzono dodatkowy pluton robót specjalnych.
W 1951 wprowadzono też nowy rodzaj jednostek pancernych. Były to samodzielne pułki czołgów (11., 13., 16., 18., 20. i 22 pcz). Struktura pułku obejmowała: sześć kompanii czołgów średnich, batalion artylerii pancernej po dwie kompanie dział pancernych; kompanię technicznego zaopatrzenia oraz plutony: łączności i saperów. Uzbrojenie pułku stanowiły: 63 czołgi średnie T-34/85 i 18 ciężkich dział pancernych ISU-122. W grudniu 1952 nastąpiła zmiana etatu samodzielnego pułku czołgów. W pułku znajdowały się teraz tylko trzy kompanie czołgów średnich i jedna kompania dział pancernych. Podstawowy sprzęt zmniejszono do: 30 czołgów i 5 dział pancernych.
W DZ typu B (19. i 20 DZ) w pułku czołgów średnich znajdował się jeden batalion czołgów i jedynie kompania piechoty zmotoryzowanej. Pułk liczył 415 żołnierzy. Sprzęt bojowy stanowiło 31 czołgów średnich T-34/85
Jesienią 1954 dla 15 DZ (typ B), w miejsce pułku artylerii pancernej, włączono ciężki pułk czołgów i artylerii pancernej. Posiadał w swojej strukturze dwa bataliony: czołgów ciężkich i dział pancernych, z których każdy miał po dwie kompanie. Pozostałe pododdziały to plutony: dowodzenia, piechoty zmotoryzowanej, artylerii przeciwlotniczej, saperów i transportowo-gospodarczy. Stan osobowy pułku wynosił 350 żołnierzy.
W składzie pułku czołgów średnich znajdowały się: dwa bataliony czołgów po dwie kompanie w każdym, oraz plutony: piechoty zmotoryzowanej, artylerii przeciwlotniczej, saperów i transportowo-gospodarczy.
W 1955 zrezygnowano ze szczebla batalionu. Wg nowej struktury pułk posiadał w swym składzie: pięć kompanii czołgów kompanię piechoty zmotoryzowanej, kompanię rozpoznawczą, baterię przeciwlotniczą, plutony: łączności, saperów i transportowo-gospodarczy oraz drużynę rozpoznania chemicznego. Ogółem pułk liczył 690 żołnierzy. Jego sprzęt stanowiło: 55 czołgów średnich T-54A i 1 transporter opancerzony BTR-152.
W 1957 pułk czołgów i artylerii pancernej składał się z: czterech kompanii czołgów średnich[1], kompanii dział pancernych, kompanii piechoty zmotoryzowanej, baterii artylerii przeciwlotniczej i plutonu łączności. Pułk liczył 543 żołnierzy i posiadał: 42 czołgi średnie T-54A, 10 dział pancernych ISU-122, transporter opancerzony BTR-152, 4 armaty przeciwlotnicze 37 mm i 9 granatników przeciwpancernych RPG-2.
Pułki czołgów średnich posiadały: cztery kompanie czołgów średnich, kompanię czołgów ciężkich, kompanię piechoty zmotoryzowanej, pluton artylerii przeciwlotniczej i pluton łączności. Nie było już kompanii rozpoznawczej i plutonu saperów (szkolono je w batalionach dywizyjnych). Wprowadzono kompanię czołgów ciężkich, kosztem jednej kompanii czołgów średnich. Kompania piechoty zmotoryzowanej składała się w tym okresie z trzech plutonów. W pułku znajdowało się 494 żołnierzy. Jego uzbrojenie to: 42 czołgi średnie T-54A, 10 czołgów ciężkich IS-2 i 1 transporter opancerzony BTR-152.
[edytuj] Nazwy pułków
- 2 Sudecki Pułk Czołgów - powstał 19 marca 1946 z przeformowania 2 BPanc; wchodził w skład 10 DPanc; stacjonował w Opolu. Rozformowany w 1990
- 3 Drezdeński Pułk Czołgów
- 5 Pułk Czołgów Średnich - powstał w 1967 w wyniku przemianowania 30 pcz; wchodził w skład 3 DZ; stacjonował we Włodawie.
- 8 Pułk Czołgów - utworzony 10 września 1945 z przeformowania 4 BPanc; W maju 1949 Żurawicy do Żagania i podporządkowano 11 Zmotoryzowanej Dywizji Piechoty; w 1990 przeformowany na 99 Pułk Zmechanizowany, a w 1992 zmieniono jednostce nazwę na 89 Pułk Zmechanizowany. W 1995 jednostkę przeformowano na 34 BKPanc.
- 9 Pułk Czołgów Średnich - powstał w 1946 w wyniku przeformowaniu 16 BPanc; podlegał 8 DZ; w 1967 przemianowany na 16 pcz; stacjonował w Słupsku.
- 10 Drawski Pułk Czołgów Średnich
- 11 Pułk Czołgów
- 13 Warszawski Pułk Czołgów Średnich
- 15 Pułk Czołgów - ze składu 2 WDZ; stacjonował w Gliwicach; w 1990 przeformowany na pułk zmechanizowany, przejął nazwę 25 pz z Opola; w 1995 przeformowany w 23 Brygadę OT.
- 16 Samodzielny Pułk Czołgów - stacjonował w Szczecinie
- 16 Dnowsko-Łużycki Pułk Czołgów Średnich- w 1967 przemianowany z 9 pcz; podlegał 8 DZ; stacjonował w Słupsku.
- 18 Pułk Czołgów- w 1990 przeformowany na 18 pz; w 1996 przeformowany na 15 WBKPanc:stacjonoewał w Wędrzynie
- 20 Pułk Czołgów - początkowo jako 20 pcziap 14 DP; od 1957 wchodził w skład 20 DPanc; stacjonował w Stargardzie Szczecińskim
- 22 Pułk Czołgów[2] - sformowany wiosną 1951 jako 22 Samodzielny Pułk Czołgów ; stacjonował w Żaganiu.
- 23 Pułk Czołgów
- 24 Drezdeński Pułk Czołgów Średnich- przemianowany w 1968 z 20 pcz; wchodził w skład 20 Dywizji Pancernej
- 25 Drezdeński Pułk Czołgów Średnich - powstał w 1967 w wyniku przemianowania 16 Pułku Czołgów Średnich; wchodził w skład 12 DZ; stacjonował w Szczecinie.
- 26 Pułk Czołgów
- 27 Pułk Czołgów Średnich im. Niemieckich Bojowników Antyfaszystowskich - przeformowany w 1968 z 26 pułku czołgów; podległy 5 DPanc; przekształcony w 1990 w 27 pułk zmechanizowany
- 28 Saski Pułk Czołgów Średnich - wchodził w skład 20 DPanc; stacjonował w Czarnem
- 29 Pułk Czołgów Średnich im. płk. Aleksandra Kowalskiego
- 35 Pułk Czołgów
- 51 Pułk Czołgów- ze składu 16 DPanc; stacjonował w Braniewie
- 58 Pułk Czołgów - wchodził w skład 16 DPanc; stacjonował w Elblągu.
- 60 Kartuski Pułk Czołgów Średnich - przemianowany w 1968 z 58 pcz; wchodził w skład 16 Dywizji Pancernej; stacjonował w Elblągu.
- 64 Pułk Czołgów- wchodził w skład 20 DPanc; rozformowany w 1957 ("zastąpił go" 20 pcz);
- 68 Pułk Czołgów- wchodził w skład 20 DPanc; stacjonował w Budowie
- 69 Pułk Czołgów- wchodził w skład 19 DPanc; stacjonował w Słubicach; rozformowany w 1957 ("zastąpił go" 22 pcz)
- 73 Pułk Czołgów - ze składu 5 DPanc; stacjonował w Gubinie
[edytuj] Bibliografia
- Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960 : skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń ;Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 8388089676.
- Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki Ludowego Wojska Polskiego : formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa : Wydaw. Min. Obrony Narodowej 1987.. ISBN 83-11-07419-4.
Przypisy
[edytuj] Zobacz też
Dowództwo Broni Pancernych • Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych • Mundur, oznaki i odznaki
Brygady zmotoryzowane: 10 Brygada Kawalerii • Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa Pułki pancerne: 1 • 2 • 3
Bataliony pancerne: 1 • 2 • 3 • 4 • 5 • 6 • 7 • 8 • 9 • 10 • 11 • 12 • Bataliony czołgów lekkich: 1 • 2 • 21• Dywizjony pancerne: 11 • 21 • 31 • 32 • 33 • 51 • 61 • 62 • 71 • 81 • 91
Samodzielne kompanie czołgów rozpoznawczych: 31 • 32 • 41 • 42 • 51 • 52 • 61 • 62 • 63 • 71 • 72 • 81 • 82 • 91 • 92 • Kompanie czołgów: 11 • 12 • 101 • 111 • 112 • 113 • 121
Pociągi pancerne: 11 • 12 • 13 • 14 • 15 • 51 • 52 • 53 • 54 • 55 • Smok Kaszubski
Dywizje: 1 DPanc • 2 DGPanc • 2 DPanc • Brygady: 10 BKPanc (F) • 10 BKPanc • 2 BPanc • (3)14 BPanc • 16 BPanc
Pułki pancerne: 1 pcz • 10 BKPanc: 1 ppanc • 2 ppanc • 24 puł • 2 BPanc: 1 puł • 4 ppanc • 6 ppanc • 14 BPanc: 3 puł • 15 puł • 10 phuz • 16 BPanc: 3 ppanc • 5 ppanc • 14 puł • 2 KP: 7 ppanc • rozpoznawcze: puł karpackich • 9 puł • 12 puł • 25 puł
Korpus pancerny: 1KPanc Brygady pancerne: 1 BPanc • 2 BPanc • 3 BPanc • 4 BPanc • 16 BPanc
Pułki czołgów: 1 pcz • 2 pcz • 3 pcz • 4 pczc • 5 pczc • 6 pczc • Bataliony rozpoznawcze: 1 br • 2 br
Jednostki artylerii pancernej- pułki: 13 papanc • 24 papanc • 25 papanc • 27 papanc • 28 (23) papanc • dywizjony: 1 dapanc • 2 dapanc • 3 dapanc • 4 dapanc • 5 dapanc • 6 dapanc • 7 dapanc • 10 dapanc • 11 dapanc • 12 dapanc
Czołgi: T-70 T-34/76 • T-34/85• IS-2• Działa pancerne: SU-76 • SU-85 • SU-122 • ISU-152 • Samochody pancerne: BA-64
Korpus pancerne: 1 Drezdeński KPanc • 1 KPanc (1949-1951) • 2 Korpus Pancerny Dywizje pancerne: 5 DPanc • 10 DPanc • 11 DPanc • 16 DPanc • 19 DPanc • 20 DPanc • Brygady pancerne: 1 BPanc • 2 BPanc • 3 BPanc • 4 BPanc • 16 BPanc
Pułki czołgów: 1 pcz • 2 pcz • 3 pcz • 4 pczc • 5 pczc • 6 pczc • 8 pcz • 9 pcz • 10 pcz • 11 pcz • 13 pcz • 16 pcz • 18 pcz • 23 pcz • 24 pcz • 25 pcz • 26 pcz • 27 pcz • 28 pcz • 29 pcz • 35 pcz • 51 pcz • 60 pcz • 68 pcz • 73 pcz • Bataliony rozpoznawcze: 1 br • 2 br
Artyleria pancerna: pułki: 13 papanc • 24 papanc • 25 papanc • 27 papanc • 28 (23) papanc • 46 papanc • 49 papanc • 51 papanc • 52 papanc • dywizjony: 1 dapanc • 2 dapanc • 3 dapanc • 4 dapanc • 5 dapanc • 6 dapanc • 7 dapanc • 10 dapanc • 11 dapanc • 12 dapanc