82 Syberyjski Pułk Piechoty

Z Wikipedii

82 Syberyjski Pułk Strzelców im. Tadeusza Kościuszki – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Spis treści 1 Geneza 2 Okres międzywojenny 3 Udział w wojnie obronnej 1939 r. 4 Odtworzenie w ramach AK 5 Dowódcy: 6 Zastępcy dowódcy pułku: 7 Odznaka i barwy pułkowe 8 Bibliografia

[edytuj] Geneza

82 Pułk Piechoty wywodził się z powstałego 1 lipca 1918 r. na terenie Syberii w Rosji 1 Pułku Strzelców Polskich im. Tadeusza Kościuszki. 17 sierpnia tego roku na jego czele stanął mjr Jan Skorobohaty-Jakubowski. Pułk na pocz. 1919 r. wszedł w skład formującej się 5 Dywizji Strzelców Polskich płk. Kazimierza Rumszy. Szlak bojowy jego żołnierzy w walkach z bolszewikami wiódł przez całą Syberię i zakończył się 21 lutego 1920 r. w Charbinie w Mandżurii. 15 kwietnia tego roku ocalała część żołnierzy Pułku wraz z większością oficerów i częścią rodzin wojskowych wyruszyła angielskim okrętem z portu Dajren do Polski, przybywając 1 lipca 1920 r. do Gdańska. Po włączeniu żołnierzy do Wojska Polskiego, już 10 lipca zostali skierowani na tereny plebiscytowe Warmii i Mazur. Część batalionu Pułku i część Legii Oficerskiej stała się ostatecznie kadrą 1 Syberyjskiego Pułku Piechoty, organizującego się przy 63 Pułku Piechoty w Toruniu. 13 sierpnia 1 Syberyjski Pułk Piechoty przybył nad Wkrę w okolice Borkowa, gdzie wszedł w skład 5 Armii. Od 22 sierpnia walczył z bolszewickimi oddziałami 4 Armii i 3 Korpusu Konnego Gaj-Chana.

[edytuj] Okres międzywojenny

Po zakończeniu działań wojennych, 22 sierpnia 1921 r. otrzymał nazwę 82 Syberyjskiego Pułku Strzelców im. Tadeusza Kościuszki, a w 1937 r. została ona formalnie zaakceptowana. W październiku 1921 r. Pułk został skierowany na miejsce postoju do Brześcia nad Bugiem, gdzie stacjonował do wybuchu wojny obronnej 1939 r.

[edytuj] Udział w wojnie obronnej 1939 r.

W 1939 r. 82 Syberyjski Pułk Strzelców w składzie 30 Dywizji Piechoty gen. Leopolda Cehaka miał przydział mobilizacyjny do Grupy Operacyjnej "Piotrków" w ramach Armii "Łódź". Został zmobilizowany systemem alarmowym 23-27 marca 1939 r., a następnie przerzucony do Szczercowa, gdzie przygotowywał pozycje obronne nad rzeką Widawką. Po zarządzeniu pogotowia marszowego (27 sierpnia 1939 r. i wymarszu nad Wartę (30 sierpnia 1939 r.) pułk objął odcinek obrony od Kochlewa do Bobrownik.

1 września pułk nie brał udziału w walce – wszedł do niej 2 września w zajętym rejonie. Tego dnia 82 pp znalazł się pod silnym ostrzałem niemieckiej artylerii XI Korpusu, po którym niemiecka 19 DP przypuściła atak na jego pozycje. Po zaciętej walce Niemcy odrzucili broniącą się 2 kompanię I batalionu 82 pułku. Tu też na odcinku 82 pułku udało się im zrobić pierwszy wyłom. Przeciwuderzenie I batalionu pułku wyrzuciło Niemców za rzekę, przy czym na polu polegli d-ca I bat. mjr. Zygmunt Rosiński i d-ca 8 komp. por. Żaczek. Ok. godz. 19. Niemcy przypuścili generalny atak i po zaciętej walce odrzucili I i II bat. 82 pp i zajęli rej. Bobrownik wraz z zakolem rz. Warty, ponosząc przy tym duże straty. Ok. godz. 22 pułk wraz z innymi oddziałami 30 DP rozpoczął przegrupowanie na główną pozycję obrony. Wojska niemieckie wyczerpane całodzienną walką i poniesionymi stratami nie przeszły do pościgu. W ciągu całego dnia 3 września i w nocy z 3/4 września Niemcy nie nawiązali styczności z pułkiem.

3 września wieczorem pułk obsadził swój odcinek na głównej pozycji obronnej na rz. Widawce pod Szczercowem.

4 i 5 września pułk i cała 30 DP toczyła pod Szczercowem zacięte walki z niemieckim XI Korpusem i utrzymał swoje pozycje.

5 września w czasie walk w rejonie Magdalenowa – Teofilowa – Żar pułk udanym kontrnatarciem odrzucił Niemców z zajętych wcześniej miejscowości.

7 września, obawiając się oskrzydlenia z odsłoniętych boków, 30 DP wycofała się do rejonu Woli Cyrusowej, a 82 pp został przesunięty w rejon Głowna nad rzeką Mroga. Po drodze część oddziałów dostała się do niewoli niemieckiej.

9 września 30 DP stanęła w lasach w rejonie Przyłęku. Stąd postanowiono przebijać się dalej przez wrogie oddziały. Siły dywizji liczyły wówczas 40% sił wyjściowych, tj. ok. 5000 żołnierzy. 82 pp obsadził zachodnią część lasów w rejonie Józefowa. Środkową i wschodnią część tego rejonu obsadziły pozostałe pułki piechoty. Generał Cehak wraz ze sztabem (punktem dowodzenia) zajęli odpowiednie pozycje w Przyłęku. Patrole zostały wysłane we wszystkich kierunkach. Miały one za zadanie odnaleźć i zlokalizować siły nieprzyjaciela. Okazało się, że Niemcy znajdowali się na przedpolach. Bardzo złe, alarmujące wręcz wiadomości przychodziły z rejonu Jeżowa i Słupi – stwierdzono tam wrogie odziały zmotoryzowane. Postanowiono (pomimo przewagi liczebnej wroga) uderzyć na Niemców i otworzyć drogę na Skierniewice. O godzinie 10, 82 pp otrzymał rozkaz uderzenia w kierunku na folwark Krosnowa – Słupię – Julków – Suliszew i uchwycenia tam mostu na Rawce. W czasie przygotowania do uderzenia, o godz. 9.15 ruszyło niemieckie natarcie od strony Słupi w kierunku na Przyłęk Duży. Polskie przeciwnatarcie ruszyło o godz. 10.00 przy silnym wsparciu artylerii. O godz. 11.30 82 pp opanował folwark Krosnowa, a następnie w zażartym boju zajął Słupię. W natarciu zginęło 2 dowódców polskich batalionów: major Stefan Pękalski i major Kazimierz Klimczak. Strona niemiecka poniosła znaczne straty wycofując się w kierunku Modły i Przybyszyc. Pod Modłą część sprzętu zmechanizowanego 18 niemieckiej dywizji piechoty utknęła w bagnach powstałych po spuszczeniu wody ze stawów. 30 DP wyszła z okrążenia tracąc ok. 1400 żołnierzy, w tym 465 zabitych.

10-11 września pułk wraz z pozostałościami 30 DP został skierowany do Puszczy Mariańskiej. Gen. Cehak postanowił przegrupować nocą z 10 na 11 września swoją dywizję w rejon Mszczonowa i opanować miasto z zaskoczenia. Jej przegrupowanie rozpoczęło się po zmierzchu i po przejściu ok. 20 km 82 pp, jako jej czołowy oddział, zatrzymał się w rejonie miejscowości Rudki-Młyn, gdzie miał połączyć się ze strzelcami kaniowskimi. Tych jednak w tej okolicy nic było, gdyż w kierunku Mszczonowa przemieścili się innymi drogami kilka godzin wcześniej. 30 DP przebywała w osiągniętym rejonie 11 września, po czym, po przeanalizowaniu ogólnej sytuacji i własnych możliwości gen. Cehak ok. godziny 3.00 odwołał planowane natarcie na Mszczonów i nakazał powrót do Puszczy Mariańskiej, skąd miano przebijać się do stolicy przez Żyrardów.

13 września pułk znajdował się tak, jak i reszta dywizji w odwrocie na Modlin.

Po drodze część oddziałów dostała się do niewoli niemieckiej – pozostałe wraz z GO gen. Thommée przedostały się do twierdzy Modlin, gdzie obsadziły odcinek "Twierdza". Siły całej 30 DP wyglądały wówczas następująco: 1840 ludzi, 842 konie, 13 ciężkich karabinów maszynowych, 21 dział.

Żołnierze pułku i dywizji walczyli obronie twierdzy do jej kapitulacji 29 września.

Batalion marszowy 82 pp pod dowództwem kpt. Wacława Radziszewskiego w składzie Zgrupowania "Brześć" walczył między innymi w obronie twierdzy brzeskiej.

[edytuj] Odtworzenie w ramach AK

82 Pułk Piechoty został odtworzony w 1944 r. w składzie 30 Poleskiej Dywizji Piechoty AK (Okręg Polesie AK).

[edytuj] Dowódcy:

• 17 sierpnia – 23 października 1918 r. – mjr Jan Skorobohaty-Jakubowski
• 23 października 1918 r. – 25 stycznia 1919 r. – ppłk Kazimierz Rumsza
• 25 stycznia – 27 marca 1919 r. – mjr Maksymilian Lipiński
• 27 marca 1919 r. – 14 lipca 1920 r. – płk Ludwik Bołdok
• 14 lipca 1920 r. – 31 marca 1927 r. – ppłk Franciszek Dindorf-Ankowicz
• od 20 kwietnia 1927 r. – płk dypl. Stanisław Świtalski
• od marca 1938 r. do wybuchu wojny – ppłk dypl. Antoni Chruściel

[edytuj] Zastępcy dowódcy pułku:

• ppłk piech. Jan Załuska

[edytuj] Odznaka i barwy pułkowe

Odznaka Pułku w kształcie okrągłej tarczy była pokryta ciemnozieloną emalią (nawiązanie do barwy dawnych mundurów strzelców) z cyfrą pułkową dawnego pułku 1 i skrótem nazwy SYB. opasanej kołem z oksydowanego srebra z cyfrą i nazwą aktualną pułku. Odznaka oficerska jednoczęściowa tłoczona była w srebrze i emaliowana, żołnierska też jednoczęściowa, tłoczona w tombaku bez emalii.

Na naramiennikach noszone były inicjały pułku – stylizowane litery TK, czyli Tadeusz Kościuszko.

[edytuj] Bibliografia

• Jan Wróblewski, Armia Łódź, Wydawnictwo Wojskowego Instytutu Historycznego, Warszawa 1975
• M. Bielski, Grupa Operacyjna "Piotrków" 1939, Warszawa 1991