65 Starogardzki Pułk Piechoty

Z Wikipedii

65 Starogardzki Pułk Piechoty – pułk piechoty polskiej okresu II RP.

Stacjonował w garnizonie Grudziądz (2 batalion w Gniewie). W czasie wojny obronnej 1939 wchodził w skład 16 Dywizja Piechoty walczącej w Armii Pomorze.

Spis treści 1 Starogardzki Pułk Strzelców 2 7 Pułk Strzelców Polskich – 49 Pułk Strzelców 3 Udział w wojnie polsko-bolszewickiej 4 Dowódcy 5 Sztandar 6 Przypisy 7 Bibliografia 8 Zobacz też

[edytuj] Starogardzki Pułk Strzelców

Na rozkaz dowódcy Dywizji Strzelców Pomorskich, w październiku 1919 r w miasteczku Pakość, z 2 oficerów, 35 podoficerów i 204 szeregowych stworzono kompanię strzelecką. Był to zalążek Starogardzkiego Pułku Strzeleckiego. Dowództwo objął kapitan Stefan Meissner. Już 10 listopada kadra zostaje przeniesiona do Mogilna, gdzie dzięki stałemu napływowi ochotników w styczniu 1920 r rozrasta się do siły batalionu (9 oficerów i 460 szeregowych). W składzie Dywizji Strzelców Pomorskich 19 stycznia 1920 r pułk wkracza do Torunia i po krótkim pobycie w mieście, 2 lutego zostaje przeniesiony do Starogardu. Tam następuje dalszy szybki rozwój pułku a jego dowódcą zostaje major Eustachy Serafinowicz. Stworzone zostają dwa kolejne bataliony posiadające po 4 kompanie strzeleckie. Wzmocniono kompanię ciężkich karabinów maszynowych i utworzono pluton telefoniczny. Od początku marca oddziały pułku pełnią służbę graniczną w Tucholi, koło Opalenia i straż przy ważnym moście kolejowym na Wiśle. Rozkazem dowódcy 16 Dywizji Piechoty pułk 5 marca 1920 r otrzymuje nową nazwę 65 Pułk Piechoty Starogardzki. Według raportu z dnia 24 marca 1920 r stan pułku wynosił: 13 oficerów, 1056 szeregowych i 6 ciężkich karabinów maszynowych. Wkrótce miało nastąpić połączenie pułku z 49. Pułkiem Piechoty byłej armii gen. Hallera.

[edytuj] 7 Pułk Strzelców Polskich – 49 Pułk Strzelców

Na obczyźnie

W grudniu 1918 r, w kilku obozach we Włoszech zebrano wszystkich polskich jeńców wojennych i zaczęto formować z nich ochotnicze oddziały wojskowe dla armii polskiej gen. Hallera.Jeden z takich obozów znajdował się w La Mandria di Chivasso pod Turynem, gdzie zgromadzono pod koniec miesiąca ponad 10 000 ochotników. Pochodzili oni z różnych okolic zaboru austriackiego, znacznie różnili się wiekiem, byli fizycznie i moralnie wyczerpani pobytem w obozach jenieckich. Stworzono szereg oddziałów a wśród nich 3. Pułk im. Józefa Garibaldiego, którego III batalion przeniesiono 24 lutego 1919 do Francji. Batalion przydzielono do 217. Pułku Piechoty Francuskiej. Do batalionu wcielono żołnierzy pochodzących z byłej armii niemieckiej i ochotników z Ameryki. Po zakończeniu organizacji, 16 kwietnia 1919 otrzymał on nazwę 7. Pułk Strzelców Polskich z przydziałem do 3. Dywizji Strzelców. Przez następne kilka miesięcy kadrę dowódczą pułku stanowili oficerowie francuscy, którzy zgłosili się ochotniczo do służby polskiej.

W kraju

Po przybyciu 11 maja 1919 r do Polski pozostał chwilowo w Nowym Dworze pod Modlinem oczekując na rozwiązanie sprawy Pomorza przez Traktat wersalski. Pod koniec lipca został skierowany na Wołyń gdzie od Tarnopola i Zbaraża po Zasław nad Horyniem prowadził utarczki z oddziałami dywersyjnymi. We wrześniu został przemianowany na 49. Pułk Strzelców Kresowych z przydziałem do 11. Dywizji Piechoty. Pułk opuścili oficerowie francuscy wraz z dotychczasowym jego dowódcą pułkownikiem Réné Viard`em.

Dowództwo pułku objął podpułkownik Franciszek Korewo, dotychczasowy organizator 30. Pułku Strzelców Kaniowskich. Dnia 5 listopada pułk odszedł na południe i wzdłuż Zbrucza od Husiatyna do Okopów Świętej Trójcy pełnił służbę graniczną. Niebawem, 24 grudnia, przewieziono koleją oddziały pułku do Mławy. Niestety choroby zakaźne „przywleczone” ze wschodu jak tyfus a u koni nosacizna spowodowały nałożenie na pułk kwarantanny, która trwała do 12 lutego 1920 r. W styczniu pułk otrzymał chorągiew ufundowaną przez mieszkańców Nowego Dworu, która towarzyszyła mu do 1929 r. W połowie lutego 1920 pułk przebazowano do Kościerzyny skąd wysłano bataliony do osłony granicy polsko – niemieckiej. Wkrótce zmniejszone liczebnie bataliony odjechały do Tucholi, by połączyć się z 65. Starogardzkim Pułkiem Piechoty, co nastąpiło 24 marca 1920 r.

[edytuj] Udział w wojnie polsko-bolszewickiej

Dowództwo pułku objął formalnie, z dniem 24 marca 1920, ppłk Franciszek Korewo, lecz w jego zastępstwie do 7 maja dowodził mjr Eustachy Serafinowicz. Ppłk Korewo organizował w tym czasie XXXII Brygadę Piechoty (65. Starogardzki Pułk Piechoty i 66. Kaszubski Pułk Piechoty). Rozkazem dowództwa okręgu „Pomorze”, 21 kwietnia pułk został skierowany do ochrony całej granicy Wolnego Miasta Gdańska od Bałtyku do Opalenia nad Wisłą. W dniu 1 czerwca 1920 r stan pułku wynosił: 47 oficerów, 2091 szeregowych, 32 karabiny maszynowe i ponad 300 koni, ponad to posiadał: kompanię szturmową, kompanię techniczną, kompanię karabinów maszynowych, pluton łączności, orkiestrę i tabory.

W pierwszych dniach czerwca odwołano pułk z granicy i transportem kolejowym przebazowano w rejon Kijowa. 7 czerwca przybył do Korostenia i operacyjnie został przydzielony do 6. Dywizji Piechoty. Już 21 czerwca przeszedł krwawy chrzest bojowy pod wsią Kijanki. Zaciętą, nieroztrzygniętą bitwę przerwała burza i gwałtowna ulewa a pułk odszedł nad rzekę Słucz w okolicach miejscowości Horodnica. Wojska polskie nie zdołały zatrzymać atakujących, w przeważającej sile, oddziałów kawalerii Budionnego. Pułk w ciężkim marszu przechodzi pod Aleksandryję nad Horyniem. Następnie w krwawych walkach zdobywa Kustyń ^[1] i Zaborol.^[2] W dniu 10 lipca pułk stacza zwycięską potyczkę pod Ołyką i kieruje się do Łucka nad rzeką Styr.. W lipcu uczestniczy w działaniach wypadowych na wschód od rzeki, między Łuckiem a Beresteczkiem, przyczyniając się do opóźnienia marszu konnicy Budionnego na Brody. Walki pod Beresteczkiem są ostatnim czynem bojowym pułku na froncie wołyńskim.

Pułk otrzymuje rozkaz powrotu do swojej macierzystej 16. Dywizji Piechoty. W dniu 6 sierpnia 1920 r Naczelny Wódz Marszałek Józef Piłsudski wydał rozkaz do rozstrzygającej Bitwy nad Wisłą. Grupa manewrowa z nad Wieprza, pod bezpośrednim dowództwem Naczelnego Wódza, miała za zadanie uderzyć na skrzydło i tyły wojsk sowieckich stojących pod Warszawą. Pułk staje w Dęblinie 9 sierpnia, by po krótkim odpoczynku 12 sierpnia zająć pozycję pod Baranowem w Pradolinie Wieprza. Dwa dni później Marszałek osobiście przeprowadza przegląd pułku. O świcie 16 sierpnia żołnierze ruszają do ofensywy. Staczając szereg potyczek pułk przez Żelechów i Latowicz dotarł 17 sierpnia do miejscowości Mrozy koło Kałuszyna, gdzie stoczył zacięty, zwycięski bój, biorąc do niewoli około 800 jeńców. Dalszy szlak bojowy jednostki prowadzi przez Węgrów i Kosów pod wieś Nur, w pobliżu której forsuje Bug i kieruje się na Wysokie Mazowieckie i Tykocin nad Narwią. Wreszcie 25 sierpnia 1920 r dochodzi w okolice Wizny i pozostaje tam na odpoczynek. Pułk 7 września przerzucono do Białej Podlaskiej a następnie do Włodawy gdzie zebrała się cała 16. Dywizja Piechoty. Następnie w pospiesznym marszu podąża dalej na północny-wschód, przez Małorytę pod Kobryń by wziąć udział w zaciętych walkach z 4. armią sowiecką broniącą Polesia. Najcięższe boje stacza 16. Dywizja Piechoty, a w jej składzie starogardzki pułk, w okolicy Horodca.^[3] Od 25 września do 12 października toczył walki pod Antopolem i Chomskiem, bez walki przechodzi przez Lachowicze i Nieśwież, aż pod miejscowość Hrozów. Pod Hrozowem i Szackiem zwycięża w kolejnych starciach z nieprzyjacielem i 16 października zajmuje Szack. Na rozkaz dowódcy dywizji wycofuje się na linię rozejmową a z niej w ciągu października i listopada, kolumną marszową, odchodzi w okolice Wołkowyska i 27 listopada 1920 wraca pociągami na Pomorze.

[edytuj] Dowódcy

• ppłk Franciszek Korewo - 1923
• płk Stefan Cieślak - do 4 września 1939
• ppłk dypl. Witold Stefan Kirszenstein

[edytuj] Sztandar

Nadanie sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ujęte zostało w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. z 1929, nr 38, poz. 38. Sztandar ufundowało społeczeństwo powiatów Starogard, Gniew, Tczew. Wręczył go pułkowi 22 września 1929 generał Mieczysław Norwid-Neugebauer.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1990 ISBN-83-211-1104-1
• Kapitan Ludwik Proskurnicki - z polecenia Wojskowego Biura Historycznego, "Zarys Historii Wojennej 65-go Starogardzkiego Pułku Piechoty"; Warszawa 1929;

[edytuj] Zobacz też