63 Toruński Pułk Piechoty

Z Wikipedii

63 Toruński Pułk Piechoty – pułk piechoty polskiej okresu II RP.

Pułk stacjonował w garnizonie Toruń.

W czasie wojny obronnej 1939 wchodził w skład 4 Dywizja Piechoty walczącej w Armii Pomorze.

Spis treści 1 Toruński Pułk Strzelców 2 Udział w wojnie polsko-bolszewickiej 3 Dowódcy 4 Sztandary 5 Przypisy 6 Bibliografia 7 Zobacz też

[edytuj] Toruński Pułk Strzelców

Zawiązek 63 Pułku Piechoty tworzyli ochotnicy z Pomorza, którzy na początku 1919 r przechodzili granicę niemiecką, by wstępować w szeregi oddziałów polskich na terenie wolnej już od Niemców Wielkopolski. Na wzór Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) w Królestwie Kongresowym utworzono Organizację Wojskową Pomorza (OWP), także o charakterze konspiracyjnym. W Inowrocławiu, dokąd przybyło najwięcej ochotników (63) sformowała się kompania, która sprawiła sobie chorągiew z napisem: Pierwsza Kompania Zachodnio - Pruska i przyłączyła się do 5. Pułku Wielkopolskiego jako 4. kompania zapasowa. Dowództwo Główne w Poznaniu (gen. Dowbor-Muśnickiego) 30 maja 1919 r wydało rozkaz o formowaniu Toruńskiego Pułku Strzelców. Już 18 czerwca 1919 pułk posiadał dwa bataliony strzelców i dwie kompanie ciężkich karabinów maszynowych a dowództwo pułku objął kapitan Władysław Koczorowski. W dniu 7 sierpnia 1919 r, z rąk gen. Dowbor-Muśnickiego pułk otrzymał nową chorągiew. Na prawej stronie, na białym adamaszku widniał krzyż z napisem virtuti military, nad nim w półkolu napis Wspólna Moc Tylko Zdoła Nas Ocalić, pod krzyżem, również w półkolu Toruński Pułk Strzelców. W sierpniu tegoż roku pułk składał się z 3. batalionów po 4. kompanie piechoty, czterech kompanii ciężkich karabinów maszynowych, plutonu telefonicznego i taborów. Z powodu braku kwater rozlokowano każdy batalion oddzielnie w różnych miastach - w Inowrocławiu, Poznaniu i Gnieźnie. Przy batalionie w Gnieźnie utworzono szkołę podoficerską, pluton techniczny i orkiestrę. Z niecierpliwością oczekiwano powrotu do Torunia i zajęcia Pomorza. Hasłem pułku była piosenka marszowa autorstwa por. Kowalskiego:

Toruński my hufiec do boju gotowy

Gotowe już nasze bagnety,

By skruszyć ostatnie krzyżackie okowy

i wziąć za ich zbrodnie odwety.

Że polskie są Prusy Zachodnie,

Zaświadczym na froncie my godnie,

Ołowiem i krwią paragrafy spiszemy,

Że z Polską połączyć się chcemy

Co Prusak zdradziecką zagarnął grabieżą

To odda wolności nam zorza.

Granice nam strzelcy bagnetem odmierzą,

Nie damy im Gdańska, ni morza.

Że polskie są Prusy Zachodnie,...

W dniu 15 stycznia 1920 r wszystkie bataliony spotkały się w Inowrocławiu i szosą Inowrocław - Toruń, marszem ubezpieczonym, pułk ruszył do Torunia staczając zwycięski bój pod Gniewkowem. Już 18 stycznia, przy dźwiękach własnej orkiestry, pułk wkroczył do miasta i zajął kwatery w koszarach. Niedługo kwaterował w Toruniu - 21 stycznia bataliony pułku ruszyły do Wejherowa, Sierakowic i Lipusza obsadzając całą zachodnią granicę Pomorza. Przybywszy na Kaszuby, zarządzeniem Ministerstwa Spraw Wojskowych, zmienił nazwę na 63. Pułk Piechoty (toruński).

[edytuj] Udział w wojnie polsko-bolszewickiej

Na granicy Kaszub, pułk podporządkowany operacyjnie 2.Dywizji Piechoty, chronił granic Polski przed ewentualnym wtargnięciem Niemców. Od 19 kwietnia 1920 r trwało przebazowanie batalionów do Warszawy, by następnie, 30 kwietnia, wyruszyć do Łunińca. Pułk został rozmieszczony w Strakowicach i Ostaszkiewiczach i został taktycznie podporządkowany dowódcy 22. Pułku Piechoty wchodzącemu w skład 9. Dywizji Piechoty. Pierwszy zwycięski bój pułk stoczył 8 maja 1920 r pod Jełaniem, po czym przez Borowiki i Szwed odszedł na linię Berezyny by następnie, zająć Horwal ^[1] miasteczko leżące przy ujściu Berezyny do Dniepru. Przez następne dni pułk pełnił służbę patrolową, pluton techniczny wybudował dwa mosty tworząc przyczółek mostowy Horwal. Od 14 maja pułk wchodzi w skład XXXI Brygady Piechoty (wraz z 64. Grudziądzkim Pułkiem Piechoty), której dowódcą został podpułkownik Kazimierz Fabrycy. Do 18 czerwca pułk prowadził zaczepno – obronną walkę nad Berezyną i Dnieprem starając się przez częste i energiczne wypady uniemożliwić nieprzyjacielowi zorientowanie się w częściowym osłabieniu frontu 9. Dywizji Piechoty spowodowanym wysłaniem części oddziałów na południe celem odciążenia 3. Armii. Wobec konieczności skrócenia frontu i uzyskania potrzebnych odwodów zapadła decyzja o wycofaniu pułku. Po wysadzeniu mostów na Berezynie pułk wycofał się na linię: Łuki - Jełań – Szwed – Borowiki a potem rzeki Tremla – jezioro Tremla, którą osiągnął 3 lipca. Boje nad Tremlą trwały do następnego dnia. Wobec generalnej ofensywy wojsk sowieckich i znaczącej przewadze nieprzyjaciela wojska frontu północno - wschodniego były zmuszone do odwrotu. Pułk, w czasie odwrotu, pomimo ataków nieprzyjaciela nie stracił ani jednego żołnierza i został wymieniony w rozkazie pochwalnym pułkownika Władysława Sikorskiego - dowódcy Grupy Poleskiej:

„… odwrót … można nazwać klasycznym – duża zasługa w tem twardych, nieustępliwych pułków XXXI brygady pomorskiej. Major Koczorowski ze swoim wypróbowanym 63-im pułkiem piechoty może być dumny ze swoich akcyj w ostatnich tygodniach, które wszędzie doprowadziły do klęski Sowietów”.

Wykonując dalsze rozkazy, pułk wycofuje się wzdłuż Kanału Ogińskiego, wzdłuż rzeki Jesiołdy w kierunku Horodca nad Kanałem Dniepr - Bug do Kobrynia. Następnie, współdziałając z pociągami pancernymi ”Poznańczyk” i „Danuta” rozgromił poważne siły nieprzyjaciela zagrażające Brześciowi nad Bugiem i zajął odcinek wzdłuż Bugu od ujścia rzeki Krzny aż po Derło, na południe od Janowa nad Bugiem. W dniu 2 sierpnia nieprzyjaciel sforsował Bug i nastąpiło frontalne natarcie na całym odcinku obsadzonym przez pułk, którego dwa bataliony poniosły ogromne straty sięgające 50% swojego stanu osobowego. Już 5 sierpnia pułk rozpoczął przeciwnatarcie, odrzucił przeciwnika za Bug i zajął poprzedni odcinek. Dwa dni później pułk otrzymał rozkaz wycofania się na linię rzeki Wieprz w okolice Łysobyków.W dniu 6 sierpnia 1920 r Naczelny Wódz Marszałek Józef Piłsudski wydał rozkaz do rozstrzygającej Bitwy nad Wisłą. Grupa manewrowa z nad Wieprza, pod bezpośrednim dowództwem Naczelnego Wódza, miała za zadanie uderzyć na skrzydło i tyły wojsk sowieckich stojących pod Warszawą. Pułk bierze udział w tej ofensywie nacierając na kierunku: Seroczyn, Nur, Łomżę i Nowogród, gdzie przybywa 24 sierpnia. W związku z przegrupowaniem 4. Armii, w dniu 1 września w składzie 16 Dywizji Piechoty, pułk zostaje skierowany w rejon jezior Pulemiec – Świteź – Łuki, obsadzając ważne drogi pod Piszczą. W bojach zdobywa Szack i Piszczę a następnie Mielnik i po zaciętych walkach Kobryń. Nieprzyjaciela wyparto za rzekę Muchawiec. Kolejne zdobyte w boju miejscowości to: Horodec^[2], Antopol i wreszcie Drohiczyn. Bój o Drohiczyn zakończył krwawe walki. Nieprzyjaciel cofnął się za Ptycz. Z linii rozejmowej pułk 26 października przybywa do Baranowicz, gdzie pozostaje do 7 listopada a następnie wyrusza do Wołkowyska skąd zostaje odesłany do rodzinnego Torunia. Serdecznie witany przybywa tam 19 listopada 1920 r.

[edytuj] Dowódcy

• ppłk Włodzimierz Kryński - 1923
• ppłk dypl. Władysław Winiarski (zachorował w trakcie mobilizacji 1939)
• ppłk Stefan Kaczmarczyk - wrzesień 1939

[edytuj] Sztandary

Mieszkańcy Torunia ufundowali pułkowi nowy sztandar nazywany wówczas chorągwią. Za zgodą Naczelnego Wodza Marszałka Józefa Piłsudskiego, na lewej stronie sztandaru, pomiędzy ramionami krzyża kawaleryjskiego umieszczono tarcze, na których wyhaftowano orły chełmińskie (herb dawniejszego województwa chełmińskiego) - noszone jako odznaka pułku na kołnierzach kurtek i płaszczy, na przemian z herbem Torunia. W ramionach krzyża wypisano szereg stoczonych przez pułk bojów:

• "Jełań - 8.V.1920 r"
• "Tremla - 3.VII.1920 r"
• "Bug - 25.VII.1920 r"
• "Horodec - 23.IX.1920 r"

Uroczystość poświęcenia i wręczenia sztandaru odbyła się w dniu święta pułkowego 3 maja 1922 r ^[3]. Sztandar w imieniu Naczelnego Wodza Marszałka Józefa Piłsudskiego wręczył, pełniącemu obowiązki dowódcy pułku kapitanowi Antoniemu Wandtke, gen. Władysław Sikorski.

Pierwszą chorągiew, weterankę walk, przekazano do Muzeum Wojska Polskiego.

Nadanie nowego sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ujęte zostało w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. z 1937, nr 5, poz. 60. Sztandar ufundowało społeczeństwo pomorskie. Wręczył go pułkowi 19 czerwca 1938 w Toruniu marszałek Edward Śmigły-Rydz.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Satora, Kazimierz: Opowieści wrześniowych sztandarów. Satora, Kazimierz. Warszawa: "Pax", 1990. ISBN 83-211-1104-1. 
• Kapitan Aleksander Tomaszewski - z polecenia Wojskowego Biura Historycznego, "Zarys Historii Wojennej 63-go Toruńskiego Pułku Piechoty"; Warszawa 1929;

[edytuj] Zobacz też