60 Pułk Piechoty Wielkopolskiej

Z Wikipedii

60 Pułk Piechoty Wielkopolskiej – pułk piechoty Wojska Polskiego II RP.

Spis treści 1 Powstanie wielkopolskie 1.1 Skład dowództwa 9 maja 1920 2 Wojna polsko-bolszewicka 3 Okres pokojowy 3.1 Sztandar 4 Kampania wrześniowa 4.1 Epilog 4.2 Skład w 1939 5 Pułk w AK 6 Bibliografia

[edytuj] Powstanie wielkopolskie

Początek Pułku związany jest z powstaniem wielkopolskim, oraz z działalnością POW na ziemi gostyńskiej. W listopadzie i grudniu 1918 r. udało się tam zmobilizować cztery kompanie strzelców.

28 grudnia 1918 r. w Poznaniu wybuchło powstanie wielkopolskie. W dniach 6 i 7 stycznia 1919 r. oddziały te pod wspólnym dowództwem por. rez. armii pruskiej. dr. Bernarda Śliwińskiego zostały skierowane w rejon Ponieca, gdzie stoczyły pierwsze i zwycięskie walki z Niemcami. Rozkazem Naczelnego Dowódcy Powstania zostały one przemianowane na "Grupę Leszno". Oddziały te liczyły wtedy 12 oficerów i 333 szeregowych. Dowódcą grupy pozostał, mianowany kapitanem dr. Brenard Śliwiński. W dniu 6 marca 1919 r. rozkazem Naczelnego Dowódcy Wojsk Powstańczych gen. Józefa Dowbór-Muśnickiego, "Grupa Leszno" została przemianowana na 6 Pułk Strzelców Wielkopolskich w składzie 2 Dywizji Strzelców. Jego dowódcą jest nadal Bernard Śliwiński awansowany w tym dniu do stopnia majora. W dniu 6 sierpnia 1919 r. pułk zostaje przerzucony na Kujawy w rejon Żnina, z zadaniem dozorowania północnego odcinka frontu wielkopolskiego. 7 stycznia 1920 r., rozkazem Ministra Spraw Wojskowych nr 1002/20 i rozkazem Dowództwa Wojsk Wielkopolskich nr 3/20, Armia Wielkopolska została włączona w skład Wojska Polskiego. Nastąpiło ujednolicenie numeracji jednostek. Dotychczasowy 6 Pułk Strzelców, otrzymał nazwę 60 Pułku Piechoty Wielkopolskiej i włączony został w skład 15 Dywizji Piechoty.

Pułk składa się odtąd z trzech batalionów piechoty i jednostek zabezpieczenia (pluton łączności, pluton sztabowy itd.). Pułk został przeniesiony do Bydgoszczy.

[edytuj] Skład dowództwa 9 maja 1920

• dowódca pułku – mjr Bernard Śliwiński
• dowódca I batalionu – kpt. Paweł Thomas
• dowódca II batalionu – por. Józef Wróblewski
• dowódca III batalionu – kpt. Franciszek Szyszka

[edytuj] Wojna polsko-bolszewicka

8 maja 1920 r. Pułk został wysłany na front polsko-bolszewicki, gdzie wziął udział w tzw. wyprawie kijowskiej wojsk polskich. Wziął tam udział w walkach na Wołyniu, gdzie m.in. zdobył miasto Berdyczów, a następnie uczestniczył w walkach pod Kijowem, do którego wkroczył 8 maja 1920 r.

W maju 1920 r. Pułk został przeniesiony na front północny nad rzekę Berezynę. 20 czerwca 1920 r. na skutek ofensywy bolszewickiej Pułk rozpoczął odwrót przez rzeki Niemen i Bug, początkowo w rejon Brześcia, a potem Warszawy. 20 sierpnia 1920 r. Pułk zajął pozycje obronne pod Starą Miłosną – 15 km na wschód od Warszawy. 16 sierpnia 1920 r. ruszyła ofensywa polska. W jej ramach Pułk nacierał z powodzeniem w kierunku na Łomżę, a następnie na Kolno. 28 sierpnia 1920 r. Pułk osiągnął granicę Prus Wschodnich, odcinając drogę odwrotu 4 Armii bolszewickiej. Rannego w boju dowódcę Pułku, mjr. Śliwińskiego, zastąpił kpt. Szyszka. Następnie Pułk został przeniesiony w rejon Kamieńca Litewskiego, skąd nacierał w kierunku na Wołkowysk, gdzie zastał go rozejm. Do grudnia 1920 r. Pułk chronił zajmowany przez siebie odcinek linii demarkacyjnej.

[edytuj] Okres pokojowy

12 grudnia 1920 60 Pułk Piechoty Wielkopolskiej został przeniesiony do Ostrowa Wielkopolskiego, jako stałego garnizonu w czasie pokoju. II batalion został początkowo rozmieszczony w Pleszewie, ale i on latem 1921 został przeniesiony do Ostrowa, gdzie całość pułku stacjonowała do września 1939. W tym czasie nastąpiły zmiany na wyższych szczeblach dowodzenia Wojska Polskiego w czasie pokoju. Kraj został podzielony na 12 Okręgów Korpusów. 60 Pułk Piechoty został wcielony do kaliskiej 25 Dywizji Piechoty, a ta z kolei podporządkowana została Dowództwu Okręgu Korpusu nr VII w Poznaniu.

[edytuj] Sztandar

Z ważniejszych wydarzeń w okresie międzywojennym – 27 maja 1928 miało miejsce wręczenie nowego sztandaru pułkowego. Wręczenie to miało charakter uroczysty i odbyło się z udziałem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej prof. Ignacego Mościckiego. Uroczystości rozpoczęły się w godzinach rannych mszą polową, w trakcie której biskup polowy Wojska Polskiego poświęcił sztandar i w asyście Prezydenta Rzeczypospolitej wręczył go ówczesnemu dowódcy Pułku – płk. dypl. Kazimierzowi Walczakowi. Uroczystości zakończył wspólny obiad żołnierski na dziedzińcu koszar przy ul. Kościuszki i przemarsz ulicami miasta. W trakcie działań bojowych 1939 sztandar został zakopany w lasach Puszczy Kampinoskiej. Niestety dokładnego miejsca zakopania nie udało się po wojnie ustalić.

[edytuj] Kampania wrześniowa

1 września 1939 r. we wczesnych godzinach rannych w pułku został ogłoszony alarm bojowy. Początkowo pułk w sile 2 batalionów (I i II) zajął pozycje nad rzeką Prosną. III Batalion chwilowo został rozlokowany w okolicach wsi Czekanów z zadaniem zabezpieczenia kierunku Ostrów Wielkopolski – Kalisz. Dowódca Armii "Poznań" gen. dyw. Tadeusz Kutrzeba początkowo zamierzał uderzyć na skrzydło Niemców nacierających w pasie Częstochowa – Wieluń i dalej na Warszawę. Uderzenie to miało na celu odciążyć toczącą ciężkie boje Armię "Łódź". Niestety nie uzyskał zgody Naczelnego Dowództwa WP. W tej sytuacji po rozkazach Dowódcy Armii "Poznań". Pułk wycofał się w ogólnym kierunku na linię rzeki Warty – przez miejscowość Turek do Uniejowa, który osiągnął 5-6 września. W ciężkich bojach z Niemcami 7 i 8 września Pułk bronił przeprawy przez Wartę. Dowódca Armii "Poznań" podjął wtedy decyzję "zwrotu zaczepnego" (uderzenia w lewe skrzydło niemieckiej 8 Armii nacierającej na Warszawę). W tym celu przegrupował podległe mu oddziały. 60 Pułk Piechoty został wycofany z Uniejowa i otrzymał zadanie uderzenia na Łęczycę, zajętą już przez Niemców. Początek uderzenia został wyznaczony na godz. 18.00 9 września. W ataku wzięły udział II i III batalion. W pierwszym rzucie atakował III batalion. Nacierając wzdłuż linii kolejowej uderzył na pozycje niemieckiego 46 pułku. Po zaciekłym boju batalion doszedł do drogi Łęczyca – Kolonia Leszcze, oskrzydlając pozycje niemieckie w samym mieście.

Wspólnie z 69 Pułkiem Piechoty z 17 Dywizji Piechoty, pułk w godzinach wieczornych zdobył miasto. Część 60 pułku uczestniczyła w dalszym natarciu na miejscowość Wróblew. Następnie Pułk utrzymywał zdobyte pozycje. Jednak wobec niekorzystnego zwrotu sytuacji na froncie Armii "Poznań" jej dowódca zrezygnował z dalszej ofensywy i postanowił przebić się do Warszawy. 60 Pułk Piechoty otrzymał rozkaz opuszczenia Łęczycy i przegrupował się w ogólnym kierunku na Puszczę Kampinoską. W nocy z 12 na 13 września Pułk oderwał się od nieprzyjaciela, przeszedł na północny brzeg Bzury i maszerował w kierunku na Sochaczew. Do samego miasta jednak nie doszedł, gdyż był zmuszony do obrony prawego skrzydła 25 Dywizji przed czołgami niemieckimi.

13 i 14 września rozpoczął walki w rejonie dolnej Bzury. Od tej chwili Pułk maszerował w dwóch kolumnach. Jedna przez Brodne – Wejście – Konstantynów – dwór Giżyce – dwór Ruszki, a druga przez Brzezie – Aleksandrów – dwór Giżyce – Henryków – Helenów – Juliopol – Młodzieszyn i dalej na Brochów. W każdej z tych miejscowości toczone były walki z Niemcami. Pomimo oderwania się od nieprzyjaciela, Pułk poniósł ciężkie straty przez bombardowania lotnicze. Zmusiło go to do marszów nocami, a we dnie do chowania się w lasach. Jednak działalność dywersantów niemieckich naprowadzających lotnictwo powodowała duże straty. W walkach 16 i 17 września 1939 r. Pułk dotarł do Puszczy Kampinoskiej. W czasie przebijania się przez Puszczę zginął bohaterski dowódca Pułku ppłk Frydrych. Bataliony Pułku ponosiły dalsze wielkie straty. Dowódcą Pułku został ppłk dypl. Stanisław Małek. Udało się mu zebrać Pułk w przeliczeniowej sile odpowiadającej zaledwie 2 batalionom piechoty. Została wtedy podjęta decyzja dalszego marszu na Warszawę. 21-22 września toczyła się następna faza walk – wejście do Warszawy, przez Palmiry, Łomianki i okolice Burakowa. 21 września rozwiązana została Armia "Poznań" , a jednostki, którym udało się przebić (w tym 60 Pułk Piechoty), przekazane do dyspozycji dowódcy obrony Warszawy gen. dyw. Juliusza Rómmla.

23 września pułk obejmuje odcinek obrony Warszawy w rejonie lasku bielańskiego.

Rankiem 25 września Niemcy dążyli do rozcięcia obrony Warszawy wzdłuż Wisły. W tym celu uderzyli zmasowanymi siłami na odcinek broniony przez 60 Pułk (ulicę Marymoncką). Dowódca pułku ppłk Małek sięgnął po ostatnie rezerwy ludzkie, nawet kucharzy i taborowych. O utrzymanie ul. Marymonckiej został stoczony ciężki, całodniowy bój. Nadludzkim wysiłkiem pozycje zostały utrzymane aż do kapitulacji.

[edytuj] Epilog

Wkład Pułku w obronę Warszawy docenił gen. Rómmel, który wyróżnił Pułk w rozkazie pożegnalnym. W czasie kampanii wrześniowej Pułk poniósł duże straty: zginęło 15 oficerów i ponad 300 podoficerów i szeregowych, rannych zostało 25 oficerów i 525 podoficerów i szeregowych. Ponad 800 żołnierzy uznano za zaginionych (w tym 9 oficerów). Po podpisaniu kapitulacji żołnierze Pułku, po rozbrojeniu przez Niemców, zostali skierowani najpierw do Sochaczewa, a potem do Łowicza. Oficerowie i podoficerowie zawodowi zostali tam oddzieleni od szeregowców. Ci pierwsi zostali następnie przewiezieni do obozów jenieckich, a szeregowcy byli stopniowo puszczani do domu. Oficerowie zostali początkowo przewiezieni do olfflagu (niem. Offizierslager – jeniecki obóz oficerski) w Prenzlau. W 1941 r. przeniesiono ich do olfflagu w Neubrandenburgu, a w lutym 1944 r. w Grossborn we wschodnich Niemczech. 18 stycznia 1945 r. rozpoczęła się ewakuacja piesza obozu. Przebiegała ona w strasznych warunkach. Jeńcy byli brutalnie traktowani przez obsługę obozu i miejscową ludność. Byli chronicznie niedożywieni. Dziesiątkowały ich choroby. Ci którzy przeżyli, zostali zamknięci w Lubece, gdzie 2 maja 1945 r. oswobodziły ich oddziały angielskie.

Społeczeństwo Ostrowa Wielkopolskiego doceniło wysiłek bojowy 60 Pułku Piechoty w Kampanii Wrześniowej, nadając w 1979 roku jednej z ulic w centrum miasta jego nazwę.

[edytuj] Skład w 1939

• dowódca pułku ppłk Marian Frydrych (poległ w Puszczy Kampinoskiej)
• I adiutant kpt. Kazimierz Szepietowski
• II adiutant ppor. Paweł Hęciak
• oficer informacyjny por. Antoni Gaysler
• oficer łączności kpt. Tadeusz Orleański
• oficer nadetatowy (później adiutant II baonu) ppor. Alfred Wentzel

Kwatermistrzostwo pułku

• kwatermistrz kpt. Aleksander Kamański
• oficer płatnik ppor. rez. Marian Bzdęga
• oficer żywnościowy ppor. Michał Kalinowski
• oficer gospodarczy ppor. Józef Mroziński
• naczelny lekarz ppor. lek. Wincenty Natkański
• kapelan ks. Antoni Prusinowski

Kompania gospodarcza

• dowódca por.Mieczysław Stefaniak
• kapelmistrz kpt. Stanisław Paszke

Pluton łączności

• dowódca sierż. Franciszek Durczak

Kompania zwiadowców

• dowódca por.Jan Iwaszkiewicz
• dowódca plutonu kolarzy ppor. Czesław Kierzek
• dowódca plutonu konnego ppor. Konstanty Wysocki

Kompania przeciwpancerna

• dowódca por.Bolesław Zaremba
• dowódca I plutonu ppor. Franciszek Konarski
• dowódca II plutonu ppor. Kazimierz Kałwiński
• dowódca III plutonu ppor.Jan Stojek

Pluton pionierów

• dowódca por. Bernard Bogacki

Pluton przeciwgazowy

• ppor.Kalikst Kaczmarek

Bataliony

• Dowódca I Batalionu – mjr Aleksander Fiszer (poległ w trakcie kampanii)
• Dowódca II Batalionu – mjr Edward Rukszan
• Dowódca III Batalionu – mjr Jan Zgrzebnicki

[edytuj] Pułk w AK

60 Pułk Piechoty Wielkopolskiej był odtwarzany w ramach struktur podziemnych Armii Krajowej. Jesienią 1944 w ramach akcji "Burza" ówczesny dowódca Okręgu Poznańskiego Armii Krajowej ppłk. Andrzej Rzewuski ps. "Hańcza" wydał Inspektoratowi Ostrowskiemu AK rozkaz podjęcia prac organizacyjnych 60 Pułku Piechoty Armii Krajowej. Przewidziany na dowódcę Pułku kpt. Kotecki zdołał jedynie zorganizować dowództwo pułku i dowództwa kompanii. Do pułku została też wcielona kompania miejscowego Kedywu. Na dalszą mobilizację nie pozwolił jednak brak możliwości prowadzenia szerszych działań partyzanckich. 12 stycznia 1945 Armia Krajowa została rozwiązana. Jednak wobec braku łączności z Komendą Główną AK, rozkaz ten doszedł do Ostrowa z dużym opóźnieniem. Wobec nieuchronności wyzwolenia miasta przez Armię Czerwoną, ówczesny komendant Obwodu Ostrowskiego Armii Krajowej kpt. Jan Kołodziej 18 stycznia 1945 wydał rozkaz mobilizacyjny dla żołnierzy Armii Krajowej. Na miejsce aresztowanego wcześniej kpt. Koteckiego, tymczasowym dowódcą 60 Pułku Piechoty AK został ppor. Florian Michalak ps. "Borek" Siły te (bez ujawnienia powiązań organizacyjnych z AK) wzięły następnie udział w oswobodzeniu Ostrowa, po czym zostały rozwiązane.

[edytuj] Bibliografia

• "Krótki Zarys Historji 60 Pułku Piechoty Wielkopolskiej w Ostrowie Wielkopolskim" – nakładem Wojskowej Spółdzielni Wydawniczej – Ostrów Wlkp. 1921 r. (broszura w zbiorach Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego)
• kpt. dypl. Bogusław Szałek, Zarys Historii Wojennej 60 Pułku Piechoty Wielkopolskiej, Warszawa 1930 (broszura w zbiorach Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego)
• Zbigniew Jagieliński, Garnizon Ostrowski i jego dowódcy w latach 1957–2002, Ostrów Wielkopolski 2004
• Józef Piłsudski, Rok 1920, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1989
• Bogusław Polak, Udział społeczeństwa Ziemi Kaliskiej w wojnie obronnej 1939 r., Kalisz 1979
• Praca zbiorowa pod redakcją Nawrockiego Stanisława, Ostrów Wielkopolski – dzieje miasta i regionu, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1990
• Edward Serwański, Ostrów Wielkopolski i jego region w okresie II wojny światowej, Instytut Zachodni, Poznań 1992
• Piotr Bauer, Bogusław Polak, Armia Poznań 1939, Krajowa Agencja Wydawnicza, Poznań 1987
• Edmund Jakubiak, A.K – Ostrowski Ośrodek Armii Krajowej, Ostrów Wlkp. 2005