Geografia Unii Europejskiej

Z Wikipedii

Geografia Unii Europejskiej

Zobacz również: Geografia Austrii, Geografia Belgii, Geografia Bułgarii, Geografia Cypru, Geografia Czech, Geografia Danii, Geografia Estonii, Geografia Francji, Geografia Grecji, Geografia Hiszpanii, Geografia Holandii, Geografia Irlandii, Geografia Litwy, Geografia Luksemburga, Geografia Łotwy, Geografia Malty, Geografia Niemiec, Geografia Polski, Geografia Portugalii, Geografia Rumunii, Geografia Słowacji, Geografia Słowenii, Geografia Szwecji, Geografia Wielkiej Brytanii, Geografia Węgier, Geografia Włoch.

Spis treści 1 Ludność i demografia 1.1 Dane statystyczne 1.2 Urbanizacja 1.3 Narodowości zamieszkujące Unię Europejską 1.4 Języki 1.5 Religia 2 Obszar 2.1 Członkowie UE 2.2 Kraje kandydujące do UE 3 Morza 4 Granice zewnętrzne 5 Ekstremalne punkty 6 Geograficzny środek Unii Europejskiej 7 Linia brzegowa 8 Ukształtowanie powierzchni 9 Wody wewnętrzne 10 Klimat 11 Budowa geologiczna 11.1 Wulkanizm 11.2 Gleby 12 Środowisko przyrodnicze 12.1 Flora 12.2 Fauna 12.3 Ochrona przyrody 13 Przypisy 14 Zobacz też

[edytuj] Ludność i demografia

Unię zamieszkuje 498.8 mln obywateli co daje 3 miejsce na świecie (za Indiami, przed Stanami Zjednoczonymi). Gęstość zaludnienia to 114 osób na kilometr kwadratowy.
Najludniejsze są Niemcy, najmniej ludności ma Malta.

[edytuj] Dane statystyczne

Struktura wieku (w 2006): 0- 14 16.03% 15-64 67.17% powyżej 65 16.81%

Współczynnik urodzeń: 10.5 urodzeń / 1000 mieszkańców

Umieralność: 9.6 zgonów / 1000 mieszkańców

Saldo migracji 3.6 migranta / 1000 mieszkańców

Małżeństwa: 4.8 małżeństw / 1000 mieszkańców

Rozwody: 2 rozwody / 1000 mieszkańców

Stosunek płci: 0.96 mężczyzny / kobietę

Długość życia:

• ogółem 78.9 lat
• mężczyźni 75.8 lat
• kobiety 81.9 lat

Umieralność noworodków: 4.5 zgonów/ 1000 urodzeń żywych

Liczba dzieci na 1 kobietę: 1.52

Urodzenia dzieci poza małżeństwem: 33%

[edytuj] Urbanizacja

l.p.	Miasto	Ludność
1.	Londyn	7 421 209
2.	Berlin	3 405 483
3.	Madryt	3 250 000
4.	Rzym	2 553 873
5.	Paryż	2 153 600
6.	Bukareszt	1 930 390
7.	Hamburg	1 750 194
8.	Warszawa	1 702 139
9.	Budapeszt	1 698 106
10.	Wiedeń	1 631 082

l.p.	Zespoły miejskie	Ludność
1.	Zagłębie Ruhry	10 069 000
2.	Paryż	9 928 000
3.	Londyn	9 332 000
4.	Madryt	4 858 000
5.	Flamandzki Diament	4 477 000
6.	Barcelona	4 062 000
7.	Greater Manchester-Liverpool	3 851 000
8.	Mediolan	3 798 000
9.	Berlin	3 761 000
10.	Ateny	3 368 000

Ponadto m.in.: Neapol, West Midlands (Birmingham-Wolverhampton), Górnośląski Związek Metropolitalny, Lizbona, Hamburg, Monachium, Lille-Kortrijk ^[1].

l.p.	Obszary metropolitarne	Ludność
1.	Londyn	12 000 000~14 000 000
2.	Paryż	11 700 000
3.	Zagłębie Ruhry	10 200 000
4.	Randstad	7 000 000
5.	Madryt	5 800 000
6.	Barcelona	5 300 000
7.	Mediolan	4 300 000
8.	Berlin	4 300 000
9.	Frankfurt nad Menem	4 100 000
10.	Ateny	3 900 000

[edytuj] Narodowości zamieszkujące Unię Europejską

Ciężko oszacować ile dokładnie jest reprezentantów danej grupy narodowościowej. Przykłady problemów: Francuzi utożsamiają narodowość z obywatelstwem, więc każdy obywatel jest Francuzem, a pomija się czy dana osoba uważa się za Alzatczyka, Baska, Polaka czy Algierczyka; możliwość podwójnego przelicznika- poza wspomnianym przykładem- 1 milion Polaków we Francji dodane będzie zarówno do Francuzów jak i do Polaków; pojawia się też problem nowej emigracji- Polacy wyjeżdżający do Irlandii są zarówno liczeni jako obywatele Polscy- bo tutaj mają zameldowanie i są uwzględniani w statystykach, ale też, a jeżeli się zarejestrowali w Irlandii- także i tam. Ciężko jest oszacować- ze względu na swobodę podróżowania i pracy- ile dokładnie ludzi mieszka w danym regionie. Dane statystyczne zmieniają się z biegiem lat.

Narody Unii Europejskiej:
Z podaniem maks. 5 krajów, w których żyją przedstawiciele danej narodowości.

1. Niemcy (, , , ok 75 mln)
2. Francuzi (, , , , , ok 60 mln ^[2])
3. Włosi (, , , , ok 60 mln ^[3])
4. Anglicy ( ok 44 mln)
5. Polacy (, , , , ok. 42 mln ^[4])
6. Hiszpanie (, , , ok 36 mln ^[5])
7. Rumuni (, , , ok 20 mln)
   
8. Holendrzy (, , , , ok 14 mln ^[6])
9. Węgrzy (, , , ok 12 mln ^[7])
10. Grecy (, , ok 11 mln ^[8])
11. Portugalczycy (, , , , ok 11 mln ^[9])
12. Czesi (, , , , ok 10 mln)
13. Szwedzi (, , , , ok 8 mln ^[10])
14. Austriacy (, , ok 7 mln ^[11])
15. Bułgarzy (, , , , ok 7 mln ^[12])
16. Flamandowie (, ok 6 mln)
17. Irlandczycy (, , , ok 5,5 mln ^[13])
18. Duńczycy (, , , , ok 5 mln ^[14])
19. Słowacy (, , , , ok 5 mln ^[15])
20. Szkoci ( ok 5 mln ^[16])
21. Finowie (, , , , , ok 5 mln)
22. Walonowie (, ok 4 mln)
23. Katalończycy (, ok 4 mln)
24. Walijczycy ( ok 3,5 mln)
25. Baskowie (, ok 2,5 mln ^[17])
26. Litwini (, , , ok 2,5 mln)
27. Galisyjczycy ( ok 2,5 mln)
28. Słoweńcy (, , , , ok 2 mln)
29. Łotysze (, , ok 1,5 mln)
30. Estończycy (, , , , ok 900 tys.)
31. Maltańczycy (, , ok 400 tys.)
32. Luksemburczycy (, , , ok 350 tys. ^[18])

W wykazie: nie uwzględniono odrębnie Cypryjczyków (Greków Cypryjskich); Belgowie podzieleni na Walonów i Flamandów; Flamandowie uznani za odrębny naród a nie za grupę narodu holenderskiego; Galisyjczycy, Baskowie i Katalończycy potraktowani jako narody równoprawne z Hiszpanami w Hiszpanii; nie uwzględniono narodu brytyjskiego, Anglicy, Szkoci, Irlandczycy, Walijczycy oddzielnie.

Mniejszości narodowościowe mieszkające na terytorium Unii Europejskiej: Romowie, Lapończycy, Fryzowie, Alzatczycy, Korsykanie, Serbołużyczanie, Bretończycy, Farerowie i inne.

Mniejszości etniczne: Łemkowie (Polska), Kornwalijczycy (Wielka Brytania), Manx (Wielka Brytania), Egipcjanie Bałkańscy (np Grecja), Arumuni (Bałkany), Aragończycy (Hiszpania) i inne.

Duże mniejszości narodów państw ościennych: Albańczycy (np Grecja), Rosjanie (np Łotwa, Estonia), Turcy ^[19] (np Bułgaria) , Ukraińcy (np Polska), Białorusini (np Polska).

Narody żyjące na przestrzeni dziejów w Europie, których państwo nie jest członkiem UE: Żydzi (np Polska, Francja), Ormianie (np Francja, Polska, Grecja).

Narody, które przybyły do Europy w XX wieku, jako emigranci ekonomiczni lub emigranci z kolonii państw europejskich: Arabowie (np Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy), Turcy (np Niemcy), narody subkontynentu indyjskiego: Indusi, Pendżabczycy, Bengalczycy, Pasztuni, Beludżowie i inni (głównie Wielka Brytania), Afrykańczycy (np Francja, Niemcy, Wileka Brytania, Dania), Latynoamerykanie (np Hiszpania), Wietnamczycy (Np Czechy, Niemcy, Polska), Chińczycy (np Wielka Brytania), narody Karaibów (głównie Wielka Brytania), Asyryjczycy (np Szwecja), Filipińczycy (np Wielka Brytania, Włochy, Niemcy), Kurdowie (np Niemcy, Holandia), Berberowie (np Francja, Hiszpania), Japończycy (Wielka Brytania, Niemcy).

Specyficzna demografia terytoriów będących częścią UE, ale leżących poza kontynentem europejskim: Murzyni, Indianie, Mulaci, Kreole.

[edytuj] Języki

Najwięcej osób mówi na co dzień w języku niemieckim. Język angielski jest najbardziej rozpowszechniony wśród obywateli UE. Językami roboczymi są angielski, francuski i niemiecki.

Obowiązują trzy alfabety: łaciński, grecki, cyrylica (wersja bułgarska).

• (bg) Европейски съюз ((bg-Latn) Evropeyski Sŭyuz)
• (cs) Evropská unie
• (da) Den Europæiske Union
• (nl) Europese Unie
• (en) European Union
• (et) Euroopa Liit
• (fi) Euroopan unioni
• (fr) Union européenne
• (de) Europäische Union
• (el) Ευρωπαϊκή Ένωση ((el-Latn) Evropaikí Énosi)
• (hu) Európai Unió
• (ga) An tAontas Eorpach
• (it) Unione Europea
• (lv) Eiropas Savienība
• (lt) Europos Sąjunga
• (mt) L-Unjoni Ewropea
• (pl) Unia Europejska
• (pt) União Europeia
• (ro) Uniunea Europeană
• (sk) Európska únia
• (sl) Evropska unija
• (es) Unión Europea
• (sv) Europeiska unionen

[edytuj] Religia

Większość ludności zamieszkującej Europę to chrześcijanie. Wywarło ono i wywiera wciąż największy wpływ na Europę. W polityce krajów członkowskich istnieje jednak silny rozdział państwa od kościoła. W Unii Europejskiej funkcjonują 3 modele stosunków między państwem a wspólnotami religijnymi: ostra separacja- organizacje religijne traktowane są na równi z innymi organizacjami (Francja), przyjazny rozdział- podstawą są dwustronne umowy o charakterze konkordatowym (Niemcy, Austria), unifikacja- brak formalnego rozdziału, decyzje polityczne państwa ingerują w wewnętrzne sprawy Kościoła (Wielka Brytania- tu nawet monarcha stoi na jego czele, Dania, Szwecja, Grecja).

Zobacz też: Kościół Rzymskokatolicki wobec integracji europejskiej

[edytuj] Obszar

UE zajmuje obszar 4 422 773 km². Geograficznie leży na 5 ^[20] kontynentach: w Europie (większość terytorium), w Azji (Cypr (wyspa)), w Afryce (m. in: Reunion, Ceuta), w Ameryce Południowej (Gujana Francuska), w Ameryce Północnej (m. in: Martynika). Suma terytoriów państw członkowskich daje 7 miejsce pod względem powierzchni (za Australią, przed Indiami) i stanowi 3% powierzchni lądu. Największa powierzchniowo jest Francja, najmniejsza Malta.

[edytuj] Członkowie UE

Zobacz też:Terytoria specjalne państw członkowskich Unii Europejskiej

 Austria

 Belgia

 Bułgaria

 Cypr

 Czechy

 Dania

 Estonia

 Finlandia

 Francja

 Grecja

 Hiszpania

 Holandia

 Irlandia

 Litwa

 Luksemburg

 Łotwa

 Malta

 Niemcy

 Polska

 Portugalia

 Rumunia

 Słowacja

 Słowenia

 Szwecja

 Węgry

 Wielka Brytania

 Włochy

[edytuj] Kraje kandydujące do UE

 Chorwacja

 Turcja

 Macedonia

Zobacz też:Rozszerzenia Unii Europejskiej

[edytuj] Morza

Długość linii brzegowej: 150 000 km. Ważniejsze morza opływające UE:

• Ocean Atlantycki
  • Morze Śródziemne
    • Morze Adriatyckie
    • Morze Jońskie
    • Morze Egejskie
      • Morze Kreteńskie
      • Morze Mirtejskie
      • Morze Trackie
    • Morze Lewantyńskie
    • Morze Liguryjskie
    • Morze Tyrreńskie
    • Morze Alborańskie
    • Morze Balearskie
  • Morze Bałtyckie
  • Morze Czarne
  • Morze Północne
  • Morze Celtyckie
  • Morze Irlandzkie
  • Morze Szkockie
  • Morze Hebrydzkie
  • Morze Karaibskie

• Ocean Indyjski

[edytuj] Granice zewnętrzne

Granice lądowe Unii Europejskiej:

• od północy z: Norwegią, Rosją (w tym Obwodem Kaliningradzkim),
• od wschodu z: Białorusią, Ukrainą, Mołdawią,
• od południa z: Turcją, Chorwacją, Serbią, Macedonią- FYROM, Albanią,
• enklawy z: Szwajcarią, Liechtensteinem, Andorą, Monako, San Marino, Watykanem,
• granice afrykańskie z:Marokiem,
• granice południowoamerykańskie z:Surinamem, Brazylią.
  
• zgodnie z prawem międzynarodowym cały Cypr został członkiem UE, de facto tylko jego południowa część, stąd UE graniczy również z Turecką Republiką Cypru Północnego
• wymienić należy również terytoria zależne, które graniczą z UE ^[21] : Akrotiri i Dhekelia oraz Antyle Holenderskie.

Jeżeli przyjąć francuskie i brytyjskie roszczenia względem Antarktydy (sporne z prawem międzynarodowym i jej obecnym statusem sui generis i jeszcze bardziej sporne przynależność tych terytoriów do UE) lista państw sąsiadujących rozszerza się o:

• Antarktydę Argentyńską
• norweską Ziemia Królowej Maud
• Australijskie Terytorium Antarktyczne
• Chilijskie Terytorium Antarktyczne

[edytuj] Ekstremalne punkty

Uwzględniając całe terytorium UE:
Północny - Nuorgam, Finlandia
Południowy - Saint-Joseph, Reunion, Francja
Wschodni - Sainte-Rose, Reunion, Francja
Zachodni - Saint-Martin, Francja

Uwzględniając tylko jego kontynentalną europejską część (bez wysp):
Północny - Nuorgam, Finlandia
Południowy - Przylądek Marroquí, Hiszpania
Wschodni - Przylądek Roca, Portugalia
Zachodni - Virmajärvi, Finlandia

[edytuj] Geograficzny środek Unii Europejskiej

Środek geograficzny UE - ustalony przez Francuski Państwowy Instytut Geograficzny w Paryżu - znajduje się na szczycie wzgórza w powiecie Gelnhausen w Hesji w pobliżu Frankfurtu nad Menem. Jego współrzędne to 9 stopni, 9 minut i 0 sekund długości geograficznej wschodniej i 50 stopni, 10 minut i 21 sekund szerokości geograficznej północnej.

Wady: uwzględniono tylko europejską część UE. Tak naprawdę środek Unii-gdyby uwzględnić ekstremalne punkty pozaeuropejskie- przypadałby w Afryce lub na Atlantyku.

[edytuj] Linia brzegowa

Ważniejsze półwyspy: Skandynawski, Iberyjski, Bałkański, Apeniński, Jutlandzki, Bretoński, Cotentin, Chalcydycki, Peloponez.

Ważniejsze wyspy : Wielka Brytania, Irlandia, Sycylia, Sardynia, Korsyka, Cypr, Kreta, Zelandia, Vendsyssel, Eubea, Fionia, Gotlandia, Sarema, Lesbos, Olandia, Lolland, Hiuma, Rugia, Chios, Anglesey, Bornholm, Madera, Malta, Martynika, Reunion, Gwadelupa, Uznam, Wolin, Muhu, Langeland, Helgoland, Harris, Lewis, Teneryfa, Skye, Soisalo, Gran Canaria, Rodos, Mainland, Mull, Chios, Kefalinia, São Miguel, La Palma, Islay, Korfu, Wyspa Man, Lemnos, Arran, Zakintos, Terceira, Thasos, Wight, Jura, South Uist, North Uist, Kos, Leukada, El Hierro, Kíthira, Ikaria, Elba, Skyros, Yell, Muhu, Tinos, Paros, Fehmarn, Samotraka, Melos, Kea, Ios, Amorgos, Kalymnos, Mykonos, Salamina, Vormsi, Leros, Kasos, Alonissos, Tilos, Patmos, Karsibór, Kozłoduj.

Ważniejsze archipelagi: Wyspy Kanaryjskie, Azory, Baleary, Hebrydy Zewnętrzne, Szetlandy, Wyspy Jońskie, Wyspy Alandzkie, Orkady.

[edytuj] Ukształtowanie powierzchni

Najwyższe szczyty:

1. Mont Blanc 4 811 m n.p.m
2. (*) Dufourspitze 4 634 m n.p.m.
3. (*) Matterhorn 4 478 m n.p.m.
4. Barre des Écrins 4 102 m n.p.m.
5. Gran Paradiso 4 061 m n.p.m.
6. Monte Viso 3 841 m n.p.m.
7. Grossglockner 3 797 m n.p.m.
8. Mulhacén 3 479 m n.p.m.
9. Pico de Aneto 3 404 m n.p.m
10. Marmolada 3 342 m n.p.m.
11. Etna 3 323 m n.p.m.
12. () Piton des Neiges 3 070,5 m n.p.m.
13. Parseier Spitze 3 036 m n.p.m.
14. Zugspitze 2 963 m n.p.m.
15. Musała 2 925 m n.p.m.
16. Olimp 2 917 m n.p.m
17. Corno Grande 2 912 m n.p.m.
18. Triglav 2 863 m n.p.m
19. Gerlach 2 655 m n.p.m.
20. Picos de Europa 2 648 m n.p.m.
21. () Piton de la Fournaise 2 631 m n.p.m.
22. Moldoveanu 2 544 m n.p.m.
23. Rysy 2 503 m n.p.m.
24. Botew 2 376 m n.p.m.
25. Pietrosul 2 303 m n.p.m.
26. Kebnekaise 2 117 m n.p.m.
27. Śnieżka 1 602 m n.p.m
28. () Soufrière 1 467 m n.p.m.
29. () Montagne Pelée 1397 m n.p.m.
30. Halti Háldi 1 328 m n.p.m.

(*) Kraje spoza UE

Ważniejsze łańcuchy górskie:

• Góry Skandynawskie
• Góry Kambryjskie, Góry Pennińskie, Grampian, Góry Kaledońskie
• Góry Kantabryjskie
• Góry Iberyjskie
• Kordyliery Centralna
• Sierra Morena
• Góry Betyckie
• Pireneje
• Masyw Centralny
• Masyw Armorykański
• Alpy
  • Zachodnie
  • Wschodnie
• Apeniny
• Masyw Reński
• Masyw Czeski
• Sudety
• Karpaty
  • Południowe
  • Wschodnie
  • Zachodnie
• Stara Płanina,Rodopy

Większe niziny: Padańska, Polska, Niemiecka, Angielska, Rumuńska, Wielka Nizina Węgierska, Czarnomorska, Naddunajska- Bułgaria, Naddunajska- Słowacja.

Depresje: Zuidplaspolder (Holandia), The Fens (Wielka Brytania), Neuendorf bei Wilster (Niemcy), delta Rodanu (Francja), Żuławy Wiślane (Polska).

Wyżyny: Bawarska, Czesko-Morawska, Małopolska, Lubelska, Transylwańska, Gujańska.

[edytuj] Wody wewnętrzne

Większe rzeki: Dunaj, Ren, Łaba, Wisła, Dźwina, Loara, Tag, Duero, Niemen, Moza, Ebro, Odra, Pad, Rodan, Vilaine, Charente, Garonna, Adour, Mondego, Torne, Dalälven, Kemijoki, Kymi, Narwa, Parnawa, Warnow, Drawa, Morawa, Lech, Izara, Tamar, Avon, Sekwana, Touques, Orne, Clyde, Dee, Segura, Tyber, Adyga, Alfios, Göta älv, Skalda, Tyne, Tweed Maroni, Oyapock.

Większe jeziora: Wener, Saimaa, Pejpus, Wetter, Melar, Bodeńskie, Genewskie, Garda, Como.

Lodowce : największe lodowce znajdują się w Górach Skandynawskich, Alpach i Pirenejach.

[edytuj] Klimat

Unia poprzez swój ogromy obszar i posiadanie terytoriów na kilku kontynentach posiada zróżnicowany klimat- od podbiegunowego po równikowy. Jednak przeważająca większość terytorium leży w klimacie morskim, kontynentalnym i śródziemnomorskim.

[edytuj] Budowa geologiczna

W Europie wyróżnia się 3 podstawowe jednostki tektoniczne: Kraton, Paleozoik, Alpidy.
Gujana: ?

[edytuj] Wulkanizm

Czynne: Stromboli, Etna, Amiata, Wezuwiusz, Vulcano, Santoryn, Pico de Teide, Piton des Neiges, Soufrière.

[edytuj] Gleby

Układ gleb w Europie ma charakter mozaikowy. Główne gleby w Unii Europejskiej:

• Gleby bielicowe
• Gleby darniowo-bielicowe
• Gleby tundry
• Gleby darniowo-bielicowe
• Gleby brunatnoziemne
• Gleby płowe
• Gleby brunatno-bielicowe
• Gleby brązowe
• Gleby brunatnoziemne
• Czarnoziemy
• Mady
• Marsze
• Gleby torfowe

Zobacz też: Systematyka gleb

[edytuj] Środowisko przyrodnicze

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Flora

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Fauna

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Ochrona przyrody

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Zobacz też: Parki narodowe w Polsce, Parki narodowe Europy

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• Miasta w Europie według liczby ludności
• Region (prawo europejskie)
• Układ z Schengen
• Granica Europa-Azja