Wikipedysta:Mykell/brudnopis/Złotów

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości noszącą tę nazwę.

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi.
Należy w nim poprawić: Zmienić bezsensowne linkowania wewnętrzne na zgodne z zaleceniami, poprawić pod względem językowym, odentuzjastycznić styl artykułu.
Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Współrzędne: 53°21'37" N 17°02'27" E

Złotów


Herb Złotowa	Flaga Złotowa

Gmina
- rodzaj

Złotów
miejska

Założono

VIII wiek

Prawa miejskie

przed 1370

Burmistrz

Stanisław Wełniak
(e-mail)

Powierzchnia

11,58 km²

Położenie

53° 21'37'' N
17° 02'27'' E

Wysokość

110 m n.p.m.

Liczba mieszkańców (2005)
- liczba ludności
- gęstość

19,2 tys.
1627,11 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

77-400

Tablice rejestracyjne

PZL

Położenie na mapie Polski

Złotów

TERC10
(TERYT)

4303831011 (3031)

Miasta partnerskie

Eggesin

Niemcy,
Rathenow

Niemcy,
Gifhorn

Niemcy,
Goole

Wielka Brytania,
Nieśwież

Białoruś,

La Flèche Francja

Urząd miejski³

al. Piasta 1
77-400 Złotów
tel. 67 263-26-40; faks 67 265-00-25
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Złotów (łac. Zlotovia, niem. Flatow, kasz. Złotowò) – miasto w północnej części województwa wielkopolskiego, siedziba władz powiatu złotowskiego oraz gminy Złotów, leżące nad rzeką Głomią i w sąsiedztwie pięciu jezior, przynależące do Krajny. W latach 1975-1998 administracyjnie należało do województwa pilskiego, a poprzednio do województwa koszalińskiego. W pierwszych latach powojennych znajdowało się kolejno w województwie szczecińskim i bydgoskim.

Według danych z 30 czerwca 2004², miasto liczyło 18 430 mieszkańców.

Spis treści

1 Struktura powierzchni
2 Demografia
3 Gospodarka
4 Transport
5 Historia
6 Zabytki i obiekty turystyczne Złotowa
7 Walory przyrodnicze i turystyka
- 7.1 Warunki przyrodnicze
- 7.2 Baza restauracyjno-hotelowa
8 Edukacja
9 Kultura
10 Sport i Rekreacja
11 Osoby związane ze Złotowem
12 Honorowi obywatele Złotowa
13 Sąsiednie gminy
14 Bibliografia
15 Linki zewnętrzne

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶ miasto zajmowało obszar 11,58 km², z czego 33 % to użytki rolne, a użytki leśne: 17 %. Miasto stanowi 0,7% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	18 430	100	9577	52	8853	48
gęstość zaludnienia (mieszk./km^ (2))	1591,5		827		764,5

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1252,49 zł.

[edytuj] Gospodarka

Złotów jest lokalnym ośrodkiem przemysłowym i handlowo-usługowym. W mieście istnieje przemysł metalowy (Fabryka Elementów Wyposażenia Budownictwa "Metalplast", Spółka "Unimetal", firma "Pol-soft"), spożywczy (Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska Złotów, PSS "Społem"), drukarski ("Alcan Packaging", z udziałem kapitału kanadyjskiego), odzieżowy (Spółdzielnia Pracy "Odzież") i inne (Miejski Zakład Usług Komunalnych, Sydkraft oraz Rek-Swed i Tex-Swed zatrudniające ponad 200 osób). Prężnie działa Cech Rzemiosł Różnych, skupiający właścicieli zakładów rzemieślniczych. W mieście zlokalizowane są hurtownie, sklepy oraz punktów usługowo-handlowych, w tym kilka dyskontów: Biedronka (x2), Netto, Piotr i Paweł, Tesco, Media Expert, Avans, Mars, Eldom. Istnieją również stacje obsługi samochodów marek (Fiat i Škoda Auto).

[edytuj] Transport

Dworzec kolejowy w Złotowie

Złotów leży przy linii kolejowej Tczew - Küstrin Kietz i zamkniętej Świecie - Złotów. Przez miasto kursują pociągi na trasie Piła-Chojnice.

Obecnie dworzec kolejowy w Złotowie obsługuje ruchu pasażerskiego i towarowego tylko na trasie Tczew - Küstrin Kietz, do 2000 roku ruch towarowy czynny był także na trasie do Świecia nad Wisłą i Laskowic Pomorskich, niegdyś ważnego węzła kolejowego).

Przez Złotów biegną trasy:

droga wojewódzka nr 188 relacji Piła – Człuchów,
droga wojewódzka nr 189 relacji Jastrowie – Więcbork,
drogi powiatowe do Łobżenica, Lędyczek

Połączenia autobusowe realizują PKS-y: Toruń, Warszawa, Bydgoszcz, Płock, Słupsk, Człuchów i Wałcz, a także lokalni przewoźnicy prywatni (do Piły, Jastrowia oraz Okonka. W Złotowie nie ma komunikacji miejskiej. Funkcjonuje kilka taksówek.

[edytuj] Historia

Kamienica przy pl. Paderewskiego – centralnym miejscu Starego Miasta

[edytuj] Historia miasta

[edytuj] Prehistoria

Pierwsze ślady obecności człowieka na terenie Złotowa pochodzą z epoki neolitu. W epoce żelaza w obszarze miasta znajdowało się wczesnohistoryczne grodzisko. W VIII wieku istniała tu osada wczesnych Słowian, odkryta podczas prac archeologicznych w latach 1974-1976. Późniejsze kroniki średniowieczne wzmiankują gród Wielatowo umiejscowiony na ziemi krajeńskiej.

[edytuj] Średniowiecze

Miejsce lokowania Złotowa odgrywało w zamierzchłych czasach ważną rolę. Tędy biegł szlak handlowy z Nakła do Słupska i Kołobrzegu. Często toczone walki doprowadziły do zniszczenia ówczesnej osady. Na terenie wyspy Zamkowej utworzona została nowa osada, ok. XI wieku, utrzymująca się aż do XIV wieku. W pierwszych latach wieku XII Bolesław Krzywousty włączył Złotów do państwa polskiego. Prawdopodobnie w tych czasach na wyspie na jeziorze Miejskim istniał zamek obronny, wokół którego rozwinęła się osada.

Jako datę powstania wymienia się zapisek w kronice Janka z Czarnkowa. Zanotował on, że Kazimierz III Wielki dnia 3 listopada 1370 roku zapisał swojemu wnukowi Kazimierzowi Słupskiemu miasto Wielatow. W 1455 miasto zostało spalone przez Krzyżaków. Na początku XVII wieku ówczesny właściciel miasta Jan Potulicki zbudował nowy zamek.

[edytuj] Od XVI do XVIII wieku

W połowie wieku XVII Złotów znalazł się w rękach rodziny Grudzińskich. Najbardziej znany jej członek, to Andrzej Karol Grudziński (zm. 1678), starosta nakielski oraz wojewoda kaliski i poznański. Wsławił się zdradą na rzecz wojsk szwedzkich podczas "potopu". Potem ponownie przeszedł na stronę polską, prowadząc wojnę partyzancką przeciw najeźdźcy z północy. W odwecie Szwedzi spalili miasto i zamek (1657 r.). W 1674 roku miasto strawił wielki pożar, niszcząc niemal całą zabudowę. Pod koniec XVII wieku właścicielami Złotowa stał się ród Działyńskich. Niewiele lat później miasto stanęło w obliczu kompletnej ruiny, wyniszczone przemarszami wojsk w trakcie III wojny północnej, kontrybucjami i licznymi epidemiami.

[edytuj] Złotów pod zaborami

Od 1772 roku pod zaborem pruskim, zmienił nazwę na Flatow. W roku 1820 dobra złotowskie zostały zakupione przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III Hohenzollerna i pozostały w rękach jego rodu do 1922 r., kiedy to zostały upaństwowione. W 1818 Złotów (Flatow) po raz pierwszy został stolicą powiatu (Kreis Flatow). W 1871 roku uruchomiono linię kolejową na trasie Piła – Chojnice, stanowiącej część tzw. kolei wschodniej, łączącej Berlin z Królewcem, co przyczyniło się do rozwoju gospodarczego miasta. W 1907 r. wybudowano linie kolejową łącząca Złotów z Więcborkiem, natomiast w latach 1910- 1914 z Wałczem i Czaplinkiem. Linie kolejowe wiodące przez Złotów zostały jednak w większości zniszczone po Drugiej Wojnie Światowej, do dziś czynna jest jedynie linia z Piły do Chojnic zdegradowana do jednotorowej lini kolejowej. pod koniec XIX wieku Złotów rozwinął się gwałtownie, powstał browar "Welsch", wytwórnia winiaków i likierów przy ulicy Kościelnej, cztery tartaki, wytwórnia brykietów i cegielnia na Międzybłociu. W mieście wydawano gazetę lokalną.

W tym czasie nasiliła się polityka germanizacyjna władz pruskich. Polacy, stanowiąc mniejszość, zakładali instytucje i powoływali organizacje mające na celu walkę o polskość. Powołano do życia bractwo kurkowe i istniejące do dzisiaj: chór "Cecylia" (zał. 1884), Bank Ludowy (1902) i Spółdzielnię Rolniczo-Handlową "Rolnik" (1906). Po 1920 pozostał w granicach Niemiec jako część prowincji Poznań-Prusy Zachodnie. Pomimo utworzenia Powiatowej Rady Ludowej zabiegającej o przywrócenie Złotowa w granice Polski, wpływy rodziny Hohenzollernów w Europie były zbyt silne i Złotów pozostał w Rzeszy Niemieckiej. Do Polski trafiła część wschodnia powiatu z miastami Więcbork i Sępólno Krajeńskie. Od 1923 działał tu Związek Polaków w Niemczech. Od 1945 w granicach Polski.

[edytuj] Współczesność

Po wojnie miasto rozwijało się dość prężnie, zbudowano tu wiele osiedli bloków mieszkalnych. Obecnie Złotów jest niewielkim ośrodkiem przemysłowym, kilka większych zakładów, w tym największy "Metalplast", produkujący okucia do okien.

[edytuj] Ludność miasta na przestrzeni dziejów

Pomnik jelenia na placu przed Ratuszem dokonujący w południe obrotu

Rok	Liczba mieszkańców
1580	1940
1673	575
1766	890
1800	2233
1820	1714
1885	3880
1919	4957
1939	7494
1945	ok. 600
1946	ok. 5000
1973	11 000
2005	18 422

[edytuj] Historyczne nazwy Złotowa

Wczesna nazwa Złotowa – Wielatowo wywodzi się od nazwy pomorskiego plemienia Wieletów, założycieli średniowiecznego grodu (pochodzi od niej również niemieckie Flatow). Późniejsze nazwy, w zależności od interpretacji, nawiązują do złotych rzymskich monet, które miałyby być tu odnajdywane, bądź też do słowa "słota", a więc do tutejszych warunków klimatycznych oraz sąsiedztwa jezior i bagien. Większość poniższych nazw pochodzi ze średniowiecznych dokumentów i stanowi wersje zlatynizowane:

XIV w. – Wielatowo (Velutuwum, Velatovum, Welatowo, Wielatow);
Zlothaue, Zlotane (nazwy średniowieczne);
pocz. XV w. – Maius Zlothkowo;
1427 – Zlotowo (niem. Goldau);
XVIII wiek – Złotów;
1772-1945 – Flatow (niem., nazwa - również jako Flatho i Flatau – pojawia się prawdop. już w XVII wieku);
od 1945 – Złotów

[edytuj] Dawni właściciele dóbr złotowskich

XII w. - zakon bożogrobców(?)
do 1360- Przecław h. Grzymała
1370-1379 - Kazimierz IV, książę słupski
1379-1389 - Władysław Opolczyk, książę opolski
1400-1491 - Donaborscy h. Topór
1490-1491 - Kościeleccy h. Ogończyk
1491-1625 - Potuliccy h. Grzymała
1620-1688 - Grudzińscy h. Grzymała
1688-1788 - Działyńscy h. Ogończyk
1788-1798 - Johann Friedrich Wilhelm von Farenheid
1798-1820 - Johan Karl von Gerhard
1820-1922 - Hohenzollernowie
1922-upaństwowienie dóbr złotowskich

[edytuj] Zabytki i obiekty turystyczne Złotowa

Kościół farny

Pl. Kościuszki - kościół św. St. Kostki i sąd

Kościół św. Rocha

Ratusz w Złotowie nocą

Jedyny na świecie pomnik Piasta Kołodzieja, w głębi budynek Starostwa Powiatowego

Pałac Działyńskich

Muzeum Ziemi Złotowskiej, ul. Wojska Polskiego

Dom Polski

Lapidarium na Górze Żydowskiej

[edytuj] Kościół pw. Wniebowzięcia NMP

Wczesnobarokowy kościół farny zbudowany w latach 1661-1664 z fundacji wojewody Andrzeja Karola Grudzińskiego najprawdopodobniej przez pochodzącego z Lombardii architekta manierystycznego Krzysztofa Bonadurę Starszego (wg innych teorii przez gdańskiego architekta miejskiego Petera Willera bądź też szwajcarskiego architekta Georgio Catenazziego) w miejsce wcześniejszego, zniszczonego w 1657 r. przez Szwedów, kościoła drewnianego (z 1619 r.), który z kolei powstał na miejscu pierwotnie należącego do rycerskiego Zakonu Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu Jerozolimskiego, dwunastowiecznego kościoła św. Anny (symbol Zakonu, podwójny krzyż patriarchalny wieńczy również szczyty obecnego kościoła- jednego z najcenniejszych zabytków północnej Wielkopolski). Kościół znajduje się przy ulicy Panny Marii. Jednonawowa świątynia wzniesiona została na planie krzyża łacińskiego, którego ramiona tworzą dwie kaplice - św. Anny i Matki Boskiej Różańcowej. Kościół nie posiada wieży, a jedynie wolnostojącą dzwonnicę z 1850 r. Zwraca uwagę bardzo bogate, wysokiej klasy artystycznej, zabytkowe, wyposażenie- pięć ołtarzy (w tym ołtarz główny, zawierający obraz Paulusa Hacka z Antwerpii p. t. Koronacja Najśw. Marii Panny), ambona, grupa ukrzyżowania na belce tęczowej, chrzcielnica, trzy feretrony (z których jeden- św. Anna Samotrzecia – wystawiony jest na widok publiczny). Wykonanie dekoracji snycerskich przypisuje się pochodzącemu z Turyngii złotowskiemu rzeźbiarzowi Johannowi Danielowi Danzerowi. Obecne organy zbudowane zostały w 1995 r. w miejsce wcześniejszych, dziewiętnastowiecznych. Wnętrze kościoła pokrywa wysokiej klasy polichromia wykonana w połowie lat 60. XX wieku przez Annę i Leonarda Torwirtów. W kryptach, pod kaplicą Matki Boskiej Różańcowej złożone zostały zmumifikowane zwłoki rodziców fundatora- wojewody kaliskiego Zygmunta Grudzińskiego i Elżbiety z Opalińskich. Spoczywa tu również syn Andrzeja Karola Grudzińskiego, Zygmunt, zmarły we wczesnym dzieciństwie (ok. trzeciego roku życia, prawdopodobnie w 1661 roku) wskutek choroby zakaźnej, którego metalowa trumna ozdobiona jest unikatowym na skalę ogólnopolską dziecięcym portretem trumiennym (podczas prac konserwatorskich trumna ta okazała się pusta). Krypta ta udostępniona jest dla zwiedzających. Opiekunami kościoła są obecnie ks. ks. Misjonarze św. Rodziny.

[edytuj] Kościół pw. św. Stanisława Kostki

Klasycystyczny kościół poewangelicki przy pl. Kościuszki, wzniesiony w latach 1829-1830 z fundacji ówczesnego właściciela dóbr złotowskich, króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III według projektu pruskiego architekta, Karla Friedricha Schinkla. Trzynawowy, halowy kościół dominuje nad starą częścią Złotowa swoją wysoką, smukłą wieżą. Jego cechą charakterystyczną jest również zdobiące elewację boniowanie. W 1922 roku na placu przed kościołem odsłonięto rozebrany po wojnie monument ku czci ofiar I wojny światowej. Świątynia przeszła na własność Kościoła katolickiego w 1945 r. Do dnia dzisiejszego z pierwotnego wyposażenia nie zachowało się prawie nic, wyburzono również piętrową galerię ciągnącą się wzdłuż naw bocznych likwidując w ten sposób cechy charakterystyczne dla świątyni protestanckiej. Organy, poważnie uszkodzone w 1945 roku zostały wyremontowane w latach 70-tych. W prezbiterium znajduje się współczesny ołtarz z posągiem św. Stanisława Kostki. Świątynia należy do parafii Wnieb. NMP, jednakże w 1998 roku została ona przekazana w użytkowanie nowopowstałej parafii śś. ap. Piotra i Pawła do czasu zakończenia budowy własnej świątyni.

[edytuj] Kościół pw. św. Rocha

Neogotycki kościół znajdujący się u wylotu ul. Obrońców Warszawy, zbudowany w latach 1903-1904 z inicjatywy ks. dra Bolesława Domańskiego (który w tym czasie sprawował funkcję wikariusza parafii pw. Wnieb. Najśw. Marii Panny) jako kaplica cmentarna. Budowlę wzniesiono w miejscu wcześniejszej, drewnianej kaplicy z 1710 roku, mającej stanowić wotum przebłagania gniewu bożego podczas trwającej w latach 1709-1711 epidemii, która pochłonęła większość mieszkańców miasta. Świątynia ta jest niewielką jednonawową budowlą, posiada niewysoką wieżę. Na wyposażenie składają się trzy neogotyckie ołtarze, organy, witraże, głównie z motywami geometrycznymi oraz umieszczony na belce tęczowej krucyfiks. Ściany kościoła zdobi neogotycka polichromia z ornamentyką roślinną i astronomiczną ponownie odsłonięta i odnowiona w latach 2006- 2007. W 1975 r. dotychczasowa kaplica cmentarna została ustanowiona kościołem parafialnym. W bezpośrednim sąsiedztwie świątyni znajdują się nieczynne już cmentarze: katolicki, ewangelicki (po wojnie uległ dewastacji, obecnie znajduje się tam pomnik poświęcony pamięci pochowanych osób) oraz wojenny, na którym spoczywają żołnierze Wojska Polskiego oraz Armii Radzieckiej polegli w okolicach Złotowa podczas II wojny światowej.

[edytuj] Ratusz

Siedziba władz miejskich przy Alei Piasta wzniesiona w 1913 roku wg projektu ówczesnego architekta miejskiego, Adolfa Behra. W budynku pierwotnie znajdowały się cztery wysokiej klasy artystycznej witraże (ufundowane m.in. przez organizacje cechowe), z których do dnia dzisiejszego zachowały się dwa – w obecnym gabinecie burmistrza oraz w gabinecie jego zastępcy. Budynek wieńczy niewielka sygnaturka wraz z chorągiewką, z której codziennie w południe odtwarzany jest hejnał miejski. Współcześnie do budynku Ratusza dobudowano nowe skrzydło w którym znajduje się sala sesyjna rady miejskiej. W roku 2002 roku budynek przeszedł gruntowny remont połączony z częściową przebudową pomieszczeń.

[edytuj] Posąg jelenia

Pomnik przedstawiający jelenia – godło heraldyczne miasta Złotowa – znajdujący się przed budynkiem Ratusza, na pl. 31 stycznia, pośrodku wysepki ronda. Tradycja wystawiania w mieście pomnika jelenia sięga przynajmniej czasów przedwojennych. Eksponowany współczesnie posąg powstał w 1993 roku, jednak w obecnym miejscu i w obecnej formie umieszczono go w grudniu 2005 roku. Codziennie w południe, bezpośrednio po hejnale miejskim oraz sygnale myśliwskim, przy odtwarzanych dźwiękach porykiwań jelenia posąg wykonuje obrót dokoła własnej osi.

[edytuj] Starostwo Powiatowe

Monumentalny budynek przy Alei Piasta wybudowany w latach 1910-1912 w stylu neorenesansowym, jako siedziba władz powiatowych. W budynku znajduje się kolekcja unikatowych, zabytkowych witraży secesyjnych, z których trzy, umieszczone w oknach auli rady powiatu, uznawane są za szczególnie cenne. Po zakończeniu II wojny światowej budynek mieścił cały szereg różnych instytucji m.in. – Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, Pilskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego, Urząd Skarbowy. W tym też okresie, podczas prac remontowych gmach pozbawiony został kilku oryginalnych elementów architektonicznych – wykończeń szczytów oraz balkonów. W 2005 roku budynek ponownie przeszedł na własność starostwa powiatowego i w 2006 poddany został gruntownej renowacji (prace wykończeniowe, jak również remont wnętrz budynku trwają do chwili obecnej). W sąsiedztwie starostwa znajduje się Park Miejski o pow. 1,44 ha z ciekawym, zabytkowym drzewostanem stanowiący część dawnych ogrodów otaczających gmach Starostwa.

[edytuj] Pomnik Piasta

Znajdujący się przed gmachem Starostwa, jedyny na świecie pomnik Piasta Kołodzieja. Monument wg projektu W. Tomkiewicza i G. Aleksiewicza powstał w 1957 r. z inicjatywy byłego już wówczas burmistrza Złotowa Jana Kocika. Początkowo planowano uczcić w tym miejscu jednego z najbardziej zasłużonych przedwojennych działaczy polonijnych, ks. dra Bolesława Domańskiego, jednakże decyzją władz postanowiono ostatecznie wznieść pomnik legandarnego protoplasty dynastii piastowskiej, wpisując się w ten sposób w praktykę tzw. Ziem Odzyskanych. Odsłonięcia dokonano z okazji zjazdu byłych działaczy V Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. Na cokole pomnika umieszczone zostały dwie brązowe płaskorzeźby (piastowscy wojowie strzegący zachodniej granicy, powitanie żołnierzy Wojska Polskiego), tablica z wypisanymi Prawdami Polaków w Niemczech oraz inskrypcja: Bojownikom o wolność i polskość ziem piastowskich.

[edytuj] Pałac Działyńskich

Zbudowana na przełomie XVIII i XIX wieku, znajdująca się przy ul. Zamkowej niewielka rezydencja myśliwska rodu Działyńskich, ówczesnych właścicieli dóbr złotowskich. Po zakupie dóbr złotowskich przez Hohenzollernów, przebudowana w latach 30. XIX wieku przez pruskiego architekta Karla Friedricha Schinkla w stylu klasycystycznym z elementami neogotyku. Rezydencja przez wiele lat stanowiła siedzibę szkoły rolniczej, później zaś, po przeniesieniu szkoły do nowego obiektu, stanowiła siedzibę złotowskiego nadleśnictwa, obecnie zaś część gmachu wykorzystywana jest jako budynek mieszkalny. W sąsiedztwie pałacu znajduje się cenny park, dawniej stanowiący jedną całość z niedalekim parkiem Zwierzyniec.

[edytuj] Bożnica

Wzniesiony w latach 40. XVII wieku, najstarszy zachowany budynek Złotowa. Ten niepozorny obiekt znajduje się przy parkingu domu handlowego "Centrum", w sąsiedztwie pl. Paderewskiego. Pierwotnie stanowił on bożnicę złotowskiej gminy żydowskiej, nim na obecnym pl. Paderewskiego powstała nowa synagoga, na miejscu której w latach 1878-1879 wzniesiono okazały dom modlitwy (zniszczony przez Niemców po kryształowej nocy w 1938 r. – miejsce w którym znajdowała się ona upamiętnia obecnie tablica oraz obrys obszaru zajmowanego przez budynek wykonany z odmiennej kolorystycznie kostki brukowej). Pierwotna bożnica pełni dziś funkcje budynku magazynowego.

[edytuj] Muzeum Ziemi Złotowskiej

Muzeum gromadzące zbiory archeologiczne, etnograficzne, historyczne oraz inne dokumentujące dzieje Ziemi Złotowskiej. Siedzibą Muzeum jest zabytkowa, szachulcowa, osiemnastowieczna kamienica mieszczańska przy ul. Wojska Polskiego.

[edytuj] Dom Polski

Zabytkowa kamienica zbudowana w 1905 roku w stylu secesyjnym, znajdująca się przy ul. Domańskiego. Budynek wyróżnia się niezwykle dekoracyjnymi, zabytkowymi zdobieniami elewacji zewnętrznej. W latach 1935-1939 znajdowała się tu siedziba V Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech oraz innych ówczesnych instytucji polonijnych: Zarządu Polskokatolickiego Towarzystwa Szkolnego na regencję pilską, inspektoratu polskich szkół, Zarządu Związku Polskich Towarzystw Młodzieżowych, filii redakcji "Głosu Pogranicza i Kaszub". Ówczesną działalność patriotyczną upamiętnia tablica. Obecnie w kamienicy mieszczą się biura, szkoła języków obcych, niektóre wydziały urzędu miejskiego, restauracja i hotel.

[edytuj] Góra Żydowska

Wzniesienie w pobliżu jeziora Baba i Proboszczowskiego, przy ul. Jerozolimskiej, gdzie od II połowy XVI wieku aż do końca lat 30. XX wieku czynny był cmentarz złotowskiej gminy żydowskiej. W miejscu tym spoczywają m. in. zmarły w 1696 rabbi Jakub Feiwil oraz rabbi Akiba Beth aisch, zwany Pogromcą Ognia. Zgodnie z przedwojennym przekazem znajdowały się tu liczne nagrobki drewniane i kamienne, z których z czasem wznoszono pewnego rodzaju piramidę umiejscowioną na szczycie wzgórza. Cmentarz od ok. 1935 roku ulegał dewastacji. W miejscu tym współcześnie utworzono lapidarium zbudowane z odkrytych w 1998 r. podczas prac budowlanych przy Hali Targowej w centrum miasta fragmentów 143 nagrobków. Na Górze Żydowskiej znajduje się również 18 dębów – pomników przyrody.

[edytuj] Pomnik Adama Mickiewicza

Monument z 1951 roku stojący w parku im Adama Mickiewicza przy pl. Wolności, powstały na bazie elementów przedwojennego, niemieckiego pomnika z inicjatywy nauczycielki Anny Borkowej. Bezpośrednią przyczyną budowy pomnika była niemożność usunięcia ogromnego głazu stanowiącego część poprzedniego monumentu ze względu na brak w ówczesnym Złotowie odpowiedniego sprzętu (większość poniemieckich pomników została przewrócona i zakopana, a jeden z nich, poświęcony Ottonowi von Bismarckowi odkopano podczas budowy ronda u zbiegu ulic Obr. Warszawy, Mickiewicza i Staszica). W 2006 r. poddany gruntownej renowacji.

[edytuj] Wieża wodociągowa

Zabytek techniki z ok. 1910 roku znajdujący się przy ul. Wodociągowej, wieża ta spełnia swoje funkcje do dnia dzisiejszego.

[edytuj] Pozostałe obiekty

Sąd Rejonowy – neogotycki budynek z 1866 roku przy pl. Kościuszki.
Dworzec kolejowy – przy ul. Bohaterów Westerplatte, zbudowany po 1869 r.
Szpital Powiatowy – zbudowany w 1914 roku przy ul. Szpitalnej
Willa Iwanskiego – zabytkowa rezydencja przedwojennego przedsiębiorcy Friedricha Iwanskiego przy Alei Piasta.

[edytuj] Walory przyrodnicze i turystyka

Deptak przy ul. Cechowej i Wojska Polskiego

Jezioro Baba

Złotów oraz okolice miasta stanowią miejsce bardzo atrakcyjne dla turystów, co wynika głównie z dobrego położenia, korzystnych warunków przyrodniczych, dobrze rozwiniętej infrastruktury oraz zaplecza hotelowo-restauracyjnego. W Złotowie znajduje się również stale rozbudowywana sieć ścieżek rowerowych. Tereny zielone, leśne oraz wodne zajmują niemal 40% powierzchni miasta.

[edytuj] Warunki przyrodnicze

Miasto otoczone jest pięcioma jeziorami o bardzo bogatym środowisku przyrodniczym, stwarzającymi dobre warunki do uprawiania turystyki wodnej i wędkarstwa:

Jezioro Miejskie – jezioro o pow. 47,7 ha w południowej części miasta stwarzające doskonałe warunki do wędkowania i turystyki pieszej (nadbrzeżna promenada). Brzegi jeziora wyróżnia bogata roślinność, szczególnie w części południowej (rośliny zielne, m.in. kosaćce żółte i pierwiosnki lekarskie) oraz zachodniej, gdzie sąsiaduje ono z parkiem Zwierzyniec. W przyszłości planuje się utworzenie kąpieliska.
Jezioro Zaleskie – jezioro o pow. 180 ha (w tym 29,6 ha w obrębie granic miasta) w zachodniej części Złotowa, znajdują się tu dwa kąpieliska (obydwa strzeżone), jezioro to stwarza doskonałe warunki do uprawiania sportów wodnych. Spośród gatunków roślinności nadbrzeżnej dominują tu olchy i wierzby.
Jezioro Baba – jezioro o pow. ok. 18 ha, w fazie postępującej eutrofizacji, którego głębokość wynosi obecnie ok. 1,5 metra. Znajduje się ono w centralnej części Złotowa. Porośnięty niemal w całości trzcinami, sitowiem, licznymi gatunkami traw i roślinności zielnej zbiornik wodny stanowi siedlisko wielu gatunków ptaków, w tym również drapieżnych. W obrębie doliny przepływającej przez jezioro rzeki Głomii znajdują się siedliska bobra europejskiego.
Jezioro Burmistrzowskie – jezioro o pow. 7,7 ha w północnej części miasta, porośnięte nabrzeżnie wieloma gatunkami drzew iglastych (sosna pospolita) oraz liściastych (olcha szara i biała, topola, brzoza, kasztanowiec), jak również posiadające bogatą roślinność wodną (m.in. grzybień biały).
Jezioro Proboszczowskie – jezioro o pow. 4,1 ha w północnej części miasta, podobnie jak Jezioro Burmistrzowskie posiadające duże walory wędkarskie.

Przez Złotów przepływa rzeka Głomia, stanowiąca lewy dopływ Gwdy, oraz umiejscowiony w północno-wschodniej części miasta Kanał Śmiardowski, którego dolina obfituje w bogatą, rzadką szatę roślinną (skalnica ziarenokowata oraz morwa czarna i biała – z których dwie ostatnie wykorzystywano w przedwojennym Złotowie do hodowli jedwabników) a także liściasty drzewostan (m.in. olchy, brzozy, wierzby).

W granicach miasta znajduje się również kilka niezwykle cennych pod względem przyrodniczym obszarów:

Zwierzyniec – Al. Petera Josepha Lennégo

Zwierzyniec – kompleks leśny o powierzchni ponad 100 ha w południowo-zachodniej części miasta, w sąsiedztwie Jeziora Miejskiego i Zaleskiego stanowiący pozostałość po dawnej puszczy, jaka pokrywała obszar dzisiejszego Złotowa we wczesnym średniowieczu. Drzewostan składa się z kilku gatunków drzew liściastych w wieku od 110 do 190 lat nie wliczając w to pomników przyrody. Park ten został zagospodarowany w 1822 r. przez pruskiego architekta krajobrazu Petera Josepfa Lennégo (jest on m.in. autorem tzw. ośmiornicy, 8 dróg wychodzących z centralnie umiejscowionej polany). Zwierzyniec stanowił wówczas ogrodzony teren łowiecki należący do właścicieli Złotowa, cesarskiego rodu Hohenzollernów i tworzył jedno założenie krajobrazowe z parkiem pałacowym. Dopiero w latach 60. lub 70. XIX wieku las udostępniono mieszkańcom miasta, a znajdująca się tam zagrodę danieli przeniesiono do Kujanu. W 1976 roku w obrębie Zwierzyńca wybudowano amfiteatr, znajduje się tu również nowoczesny gmach nadleśnictwa. W 2002 roku otwarto tu Ośrodek Edukacji Leśnej i Ekologicznej "Zwierzyniec" wraz z zieloną klasą, w ramach którego powstała zagroda dla zwierząt o powierzchni 4 ha w której żyją dziki, daniele i muflony, a także stacja meteorologiczna, woliera i arboretum.
Góra Żydowska – (patrz: zabytki i atrakcje turystyczne).
Góra Wilhelma (zwana również Górą Traugutta lub Wisielczą) – wzniesienie w południowej części miasta, będące ozem – formacją polodowcową. Dawniej znajdowała się tu kopalnia żwiru (w 2004 roku w niecce wyrobiska umiejscowiono strzelnicę). W 1905 roku na szczytu wzniesienia wybudowano Wieżę Bismarcka (wysadzoną w powietrze na polecenie władz miasta w 1968 roku). Teren ten, jak również jego najbliższe okolice porastają liczne sosny (w tym sosna Banksa)i brzozy. W sąsiedztwie znajdują się dwa całkowicie zeutrofizowane jeziora – Czercie i Łosianka. Występują tu liczne gatunki roślin zielnych (sasanka łąkowa, kocanka piaskowa). Okolice Góry Wilhelma są mimo to terenem silnie przekształconym formami antropogenicznymi – znajduje się tu wspomniana niecka dawnej żwirowni oraz nasyp kolejowy.

W Złotowie znajduje się ponadto 5 parków miejskich:

Park Miejski przy Alei Piasta (patrz: Zabytki i atrakcje turystyczne: Starostwo Powiatowe),
Park im. Adama Mickiewicza przy Placu Wolności,
Park Europejski przy Alei Rodła (kilkuletni drzewostan),
Park Pałacowy przy ulicy Jastrowskiej (patrz: Zabytki i atrakcje turystyczne: Pałac Działyńskich,
Park Miejski przy ulicy Szpitalnej (część terenów po dawnym tartaku, drzewostan zasadzony w lipcu 2006 podczas edycji Euro Eco Meetingu);

[edytuj] Baza restauracyjno-hotelowa

Złotów jest przygotowany na przyjęcie turystów i zaspokojenie ich potrzeb w dziedzinie gastronomii i noclegu. W mieście istnieją dwa hotele: Dom Polski, Krajna, w których są restauracje.

Widok Starego Miasta z przeciwległego brzegu Jeziora Miejskiego

[edytuj] Edukacja

W Złotowie znajduje się 5 przedszkoli (w tym jedno niepubliczne), 4 szkoły podstawowe (w tym jedna niepubliczna), 3 gimnazja (w tym jedno niepubliczne), 4 szkoły ponadgimnazjalne i 1 wyższa:

Zespół Przedszkoli Samorządowych (Przedszkola nr 1, 2, 4 i 5)
Zespół Szkół Samorządowych nr 1 (Szkoła Podstawowa nr 3 im. plut. Michała Robaka i Gimnazjum Publiczne nr 1 im. Jana Kochanowskiego);
Szkoła Podstawowa nr 1 im. St. Staszica;
Szkoła Podstawowa nr 2;
Gimnazjum Publiczne nr 2;
Zespół Szkół Katolickich im. św. Wojciecha (przedszkole, szkoła podstawowa i gimnazjum);
I Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie;
Zespół Szkół Ekonomicznych im. Jana Pawła II (II Liceum Ogólnokształcące, II Liceum Profilowane, Technikum nr 2);
Zespół Szkół Elektromechanicznych;
Zespół Szkół Rolniczych (Technikum Rolnicze, Technikum Żywienia i Gospodarstwa Domowego, Technikum Ekonomiczne, Technikum Inżynierii Środowiska i Melioracji Wodnych, Technikum Architektury Krajobrazu, Technikum Ogrodnicze, Liceum Ogólnokształcące, Zasadnicza Szkoła Zawodowa);
Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych.

[edytuj] Kultura

Złotów jest ośrodkiem kulturalnym o powiatowym zasięgu. Z instytucji kultury wyróżnić można Złotowski Dom Kultury (instytucja użyczająca: salę kinowo-koncertową i amfiteatr, bez własnej działalności), Kino Truskawka, Muzeum Ziemi Złotowskiej (posiadające liczne zbiory dokumentów, fotografii, organizujące wystawy archeologiczne, etnograficzne, itd.). Istnieje Towarzystwo Śpiewacze św. Cecylii o ponad stuletniej tradycji, oraz amatorski Teatr Matysarek przy I Liceum Ogólnokształcącym, odnoszący ponadregionalne sukcesy. Funkcjonuje ponadto Chór Nauczycielski, Zespół Tańca Ludowego przy Szkole Podstawowej nr 1. Szeroką działalność kulturalną prowadzi Ognisko Pracy Pozaszkolnej. Światową renomę posiada grupa hardcore'owa "1125". Bardzo często w Złotowie odbywają się koncerty tej odmiany muzyki.

Większość imprez kulturalnych jest realizowana na zlecenie lub w oparciu o projekty składane przez stowarzyszenia kulturalne do Urzędu Miasta. Najważniejsze stowarzyszenia to "Złototwórczość", Złotowskie Stowarzyszenie Kulturalne oraz "Przyjazna Edukacja". Od jedenastu lat w lipcu organizowany jest Euro Eco Meeting. W tym okresie na pl. Paderewskiego, jak i w całym mieście organizowane są sympozja, konkursy wiedzy ekologicznej, liczne koncerty, zabawy. Całość okraszona jest występami gwiazd polskiej estrady w miejskim amfiteatrze. W mieście funkcjonuje od kilku lat Bractwo rycerskie "Durandal" oraz Wolna Drużyna Piesza i późnośredniowieczna grupa Wojowie Gardu Welesa. W mieście ukazuje się od 1997 roku tygodnik "Aktualności Lokalne", który jest ważnym ogniwem w życiu kulturalnym miasta.

[edytuj] Sport i Rekreacja

Pływalnia Laguna

Złotów jest dobrze wyposażony w urządzenia i obiekty sportowe, choć reprezentują one różny standard funkcjonalności. Istnieje zabytkowa hala sportowa, korty tenisowe i dwa stadiony piłkarsko-lekkoatletyczne. Oddano do użytku nową salę gimnastyczną przy Liceum Ekonomicznym, planuje się również niezbędną, gruntowną renowację miejskich stadionów oraz budowę kolejnej, umiejscowionej w centrum miasta, nowoczesnej hali widowiskowo-sportowej. W 2004 roku w sąsiedztwie Góry Wilhelma oddano do użytku strzelnicę na otwartym powietrzu, a w 2005 otwarta została pływalnia Laguna z sauną, siłownią oraz kortami tenisowymi i boiskiem do koszykówki (tereny przyległe). Najważniejszym klubem sportowym jest MLKS Sparta Złotów (zał. 1928, sekcje: badminton, siatkówka, skat, tenis stołowy, lekkoatletyka, boks, piłka nożna oraz niezależne sekcja aikido). Ponadto działa klub kolarski "Drogowiec", klub szachowy "Ziemowit", Klub Sportów Walki "Spider" i sekcja brydża sportowego. Przy szkołach prężnie działają Uczniowskie Kluby Sportowe.

[edytuj] Osoby związane ze Złotowem

ks dr Bolesław Domański

Peter Joseph Lenné

Karl Friedrich Schinkel

[edytuj] Architekci

Krzysztof Bonadura Starszy (ok. 1582 - 1668 lub 1669), Georgio Catenazzi (ok. 1640 - po 1686) lub Peter Willer - prawdopodobni architekci kościoła farnego.
Karl Friedrich Schinkel (1781-1841) – pruski architekt i malarz doby klasycyzmu, autor projektu kościoła ewangelickiego (obecnie św. St. Kostki) w Złotowie oraz przebudowy Pałacu Działyńskich.
Peter Joseph Lenné (1789-1866) – pruski architekt krajobrazu, autor projektu zagospodarowania przestrzennego parku Zwierzyniec.
Walter Körte (ur. 1855 w Złotowie, zm. 1914) - niemiecki architekt specjalizujący się w inżynierii morskiej, autor projektu m. in. latarni morskiej w Stilo koło Sasina.

[edytuj] Artyści

Johann Daniel Danzer (ok. 1610 - ok. 1720) - wywodzący się z Turyngii złotowski rzeźbiarz barokowy pochochodzenia żydowskiego, autor dekoracji rzeźbiarskich kościoła farnego.
Erik Jönson Dahlbergh (1625- 1703) - szwedzki marszałek polny, dyplomata, kartograf, rysownik, artylerzysta, inżynier wojskowy, autor rysunku przedstawiające oblężenie zamku w Złotowie w 1657.
Teresa Jakubowska - (ur. 1930 w Wilnie) - polska autorka grafik warsztatowych, drzeworytów i linorytów, mieszkała w Złotowie po 1945 roku.
Janusz Zakrzeński (ur. 1935) – polski aktor, w Złotowie spędził przez pięć lat swojego dzieciństwa.
Andrzej Świetlik (ur. 1951 w Złotowie) – polski fotografik, współtwórca awangardowej grupy artystycznej Łódź Kaliska.
Magdalena Buchwald - (ur. 1972 w Złotowie) - polska kompozytorka.
Andrzej Tatarski – polski pianista i wykładowca Akademii Muzycznej w Poznaniu, wychowywał się w Złotowie.

[edytuj] Duchowni

ks. dr Bolesław Domański (1872-1939) – polski działacz społeczny, prezes Związku Polaków w Niemczech.

[edytuj] Lekarze i naukowcy

Kazimierz Brzuchalski (ur. 1748 w Złotowie) – polski matematyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Adalbert von Tobold (ur. 1827 w Złotowie, zm. 1907) - niemiecki lekarz-laryngolog.
Joachim Zdrenka (ur. 1952) - polski historyk, epigrafik, profesor zwyczajny Uniwersytetu Zielonogórskiego, absolwent I Liceum Ogólnokształcącego w Złotowie.
Andrzej Kokowski (ur. 1953 w Złotowie) - polski archeolog, profesor Uniwersytetu Marie Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

[edytuj] Pisarze i poeci

Aleksander Rozenfeld (ur. 1941) – polsko- żydowski poeta i dziennikarz, publicysta "Gazety Polskiej" i "Rzeczpospolitej".
Barbara Treskatis – urodzona w Złotowie pisarka i ilustratorka niemiecka

[edytuj] Politycy

Michał Hube (ur. 1775 w Złotowie, zm. 1840) – polski prawnik, sekretarz stanu Królestwa Polskiego i członek komisji sprawiedliwości, ojciec Romualda Hube, polskiego karnisty.
Albert Walter (ur. 1885 w Złotowie, zm. 1980) - niemiecki polityk i związkowiec, członek USPD, KPD oraz DP.
Piotr Pankanin (ur. 1948 w Złotowie) - poseł na Sejm RP II kadencji z list Solidarności, senator RP II kadencji z list UP reprezentujący bydgoski okręg wyborczy, były wiceprezydent Bydgoszczy
Andrzej Lepper (ur.1954) - polski polityk, przewodniczący Samoobrony uczeń złotowskiej szkoły rolniczej.
Renata Beger (ur.1958) - polska polityk, posłanka Samoobrony, absolwentka złotowskiego szkoły rolniczej.

[edytuj] Parlamentarzyści

Parlamentarzyści pilskiego okręgu wyborczego wywodzący się ze Złotowa:

Stanisław Marcin Chmielewski (PO) – poseł na Sejm RP V kadencji.

[edytuj] Sportowcy

Eberhard Schöler (ur. 1940 w Złotowie) – niemiecki tenisista stołowy, założyciel firmy Schöler und Micke.
Wanda Wiecha-Wanot (ur. 1946) – polska siatkarka, uczestniczka Letnich Igrzysk Olimpijskich w Meksyku w 1968 roku, wychowanka klubu Sparta Złotów.
Jakub Wawrzyniak (ur. 1983) – polski piłkarz Legii Warszawa, reprezentant Polski, wychowanek klubu Sparty Złotów.
Agnieszka Bednarek (ur. 1986 w Złotowie)- polska siatkarka PTPS Nafta-Gaz Piła, reprezentantka Polski.
Anna Manikowska (ur. 1986 w Złotowie)- polska siatkarka PTPS Nafta-Gaz Piła, reprezentantka Polski.
Paulina Maj (ur. 1987 w Złotowie) – polska siatkarka, wychowanka klubu Sparta Złotów, obecnie w BKS Stal Bielsko-Biała, uczestniczka Mistrzostw Świata w siatkówce kobiet w Japonii w 2006 roku.

[edytuj] Właściciele dóbr złotowskich

Jan Potulicki (ok. 1596-1626/1628?) - właściciel dóbr złotowskich, który w 1619 roku ponownie erygował złotowską parafię, fundator zniszczonego w 1657 roku kościoła św. Anny.
Andrzej Karol Grudziński (1611-1678) – wojewoda kaliski i poznański, właściciel dóbr złotowskich, fundator kościoła farnego.
Fryderyk Wilhelm III (1770-1840) – król Prus, właściciel dóbr złotowskich od 1820 r., fundator kościoła ewangelickiego (obecnie św. St. Kostki).
Wilhelm I Hohenzollern (1797-1888) - król Prus, cesarz niemiecki, właściciel dóbr złotowskich od 1840.

[edytuj] Wojskowi

gen. Walter Krueger (ur. 1881 w Złotowie, zm. 1967) – amerykański dowódca wojskowy pochodzenia niemieckiego, podczas II wojny światowej uczestnik walk na południowo- zachodnim Pacyfiku.

[edytuj] Honorowi obywatele Złotowa

Jan Paweł II - papież.
Jan Kocik – działacz polonijny, burmistrz Złotowa w latach 1945-1948.
Brunon Radowski – zasłużony działacz sportowy, wieloletni prezes Klubu Sportowego Sparta Złotów.
Marek Borowski – były marszałek Sejmu RP, związany ze złotowskim samorządem.

[edytuj] Sąsiednie gminy

Złotów

[edytuj] Bibliografia

Bończa- Bystrzycki Lech, Fara złotowska, Koszalin 2002
Bończa- Bystrzycki Lech, Parafia katolicka Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Złotowie, Koszalin 2002
Brandt Carl Friedrich, Die Kath. Pfarrkirche zu St. Marien Himmelfahrt in Flatow. Katolicki Kościół Parafialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Złotowie, Złotów 1927- 1997
Łęcki Włodzimierz, Maluśkiewicz Piotr, Wałkowski Jacek, Wałcz, Złotów i okolice, Poznań 1973
Śmigielski Antoni, Złotów, Poznań 1995
Heimatbuch für den Kreis Flatow 1971
Kreiskarte des Kreises Flatow, Maßstab 1:100000 von 1937
Bürgermeister C.F. Brandt, Stadtplan Flatow von 1932
Bildband - Das Flatower Land mit 515 Abbildungen, Stadtplan Flatow und Kreiskarte